WSJ مالىمەتىنشە، "بتا" بانك انگليا مەن ۋەلستىڭ سوتتارىندا بيزنەس ارەكەتتەر جانە دۇنيە-مۇلىك بويىنشا جاڭا ادامداردى ايىپتاپ، سونىڭ نەگىزىندە بريتانيانىڭ ازاماتتىق سوتى اكتيۆتەردى بۇعاتتاۋ تۋرالى شەشىم شىعارعان. گازەتتىڭ جازۋىنشا، بۇل ايىپتاۋلار قازاقستاندىق وليگارح بولات وتەمۇراتوۆقا قاتىستى. WSJ جۇگىنگەن سوت قۇجاتتارىنا سەنسەك، "بتا" باسقالارمەن بىرگە بيزنەسمەندى دە "بانكتەن ۇرلانعان اقشانى جاسىرۋعا كومەكتەستى" دەپ ايىپتايدى.
باسىلىمنىڭ جازۋىنشا، بۇعاتتالعان اكتيۆتەر اراسىندا شەتەلدىك ءىرى بانكتەردەگى شوتتاردا جاتقان اقشا جانە ماسكەۋدە، ۆەنادا جانە قازاقستان استاناسىندا ورنالاسقان Ritz-Carlton قوناقۇيلەرىنە جارتىلاي يەلىك ەتەتىن كومپانيالار، سونىمەن بىرگە وتەمۇراتوۆقا جانە ونىڭ ۇلى انۋارعا تيەسىلى Burger King فاستفۋد مەيرامحانالار جەلىسىنىڭ قازاقستاندىق فرانشيزاسى بار.
WSJ جازۋىنا قاراعاندا، بۇلار – وسى سوت بۇعاتتاعان اسا ءىرى كولەمدەگى اكتيۆتەر، ولار الەمنىڭ التى ەلىندە ورنالاسقان.
گازەتتىڭ جازۋىنشا، وتەمۇراتوۆ بۇل ايىپتاۋلاردى جوققا شىعارادى. باسىلىم وليگارحتىڭ جانە باستى اكسيونەرى – بولات وتەمۇراتوۆ سانالاتىن بۇعاتتالعان "ۆەرنىي كاپيتال" كومپانياسى وكىلىنىڭ سوزدەرىن كەلتىرەدى. ولگا ءابدىراحمانوۆانىڭ ايتۋىنشا، اعىلشىن سوتىنداعى ايىپتاۋلار "بتا بانك" جانە ونداعى ادۆوكاتتاردىڭ جالعان قۇجاتتارىنا نەگىزدەلگەن". ول بيزنەسمەننىڭ اپەللياسيالىق شاعىم بەرەتىنىن جانە بۇعاتتاۋدى العىزىپ تاستاۋدى تالاپ ەتەتىنىن ايتتى.
WSJ باسىلىمىنىڭ جازۋىنشا، "بتا بانك" "سوت شەشىمىن قۇپتايدى، ءبىراق ءارى قاراي پىكىر بىلدىرۋدەن باس تارتادى".
"بتا بانكءى" جانە ونداعى باستى "كەيىپكەرلەر"
WSJ باسىلىمىنىڭ جازۋىنشا، "مەملەكەتكە تيەسىلى" "بتا بانك" ۇزاق جىلدان بەرى بۇرىنعى باسشىسى مۇحتار ءابليازوۆتى "الەمدەگى جالعان كومپانيالارى ارقىلى بانكتەن التى ميلليارد دوللارداي اقشا ۇرلاپ، ونى زاڭداستىردى" دەپ ايىپتاپ كەلەدى. بۇل ايىپتاۋ بويىنشا سوت پروسەستەرى بريتانيا مەن اقش-تا جانە تاعى ونشاقتى ەلدە ءجۇرىپ جاتىر. ەڭ قىمبات ادۆوكاتتار مەن "جەكە تىڭشىلاردى" جالداعان تاراپتار ۇزاق جىلعى سوت پروسەسىنە ميلليونداعان دوللار اقشا جۇمسادى دەپ جازادى باسىلىم.
2017 جىلى ءابليازوۆتى ءوز ەلىندە "بتا بانكىنەن" اقشا ۇرلاعانى ءۇشىن 20 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىنا سىرتتاي كەسكەن. 2019 جىلى بيزنەستەگى بۇرىنعى ارىپتەسىن ءولتىردى دەپ ايىپتاپ، ونى ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرۋ تۋرالى ۇكىم شىعاردى.
"2004 جىلى بيزنەستەگى ارىپتەسى قاسقىرعا اڭعا شىققان كەزىندە توسىن جاعدايدا قازا تاپقان سوڭ، ءابليازوۆ "بتا بانكتى" باقىلاۋىنا الدى. كەيىن قازاقستان ۇكىمەتى [ءابليازوۆ] كومەكشىلەرى الاياقتىق جولمەن بانكتەن ميللياردتاعان دوللار ۇرلادى دەپ، ونى ءوز قولاستىنا الدى" دەپ جازادى WSJ.
ەلدەن 2009 جىلى قاشىپ، ءقازىر فرانسيادا تۇرىپ جاتقان، جاقىندا سول ەلدەن ساياسي باسپانا العان مۇحتار ءابليازوۆ بۇل ايىپتاۋدىڭ ءبارىن جوققا شىعارادى. ول مۇنىڭ بارلىعىن ءوزىنىڭ ساياسي ارەكەتى ءۇشىن كەك الۋ دەپ ەسەپتەيدى.
2013 جىلى قۋعىندا جۇرگەن بانكير "قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى" (قدت) قوزعالىسىن قۇردى، جاقتاستارىنىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ باستى ماقساتى – ەلدە ساياسي رەفورما جۇرگىزۋ. 2018 جىلى قازاقستان سوتى قوزعالىستى "ەكسترەميستىك ۇيىم" دەپ تانىپ، ونىڭ جۇمىسىنا تىيىم سالدى. جاريالانباعان وسى سوت شەشىمى شىققالى بەرى قدت جاقتاستارى ءوز ەلىندە كوپ قۋعىندالىپ ءجۇر.
"بتا بانك" ايىپ تاققان ادامداردىڭ اراسىندا بۇرىن قازاقستان ۇكىمەتىندە جوعارى لاۋازىمدى قىزمەت اتقارعان، شەتەلگە قاشىپ، ءقازىر شۆەيساريادا تۇرىپ جاتقان ۆيكتور حراپۋنوۆتىڭ وتباسى مۇشەلەرى بار. بۇعان قوسا، الماتىنىڭ بۇرىنعى اكىمى حراپۋنوۆ – ءابليازوۆتىڭ قۇداسى. "بتا" ۆيكتور حراپۋنوۆتىڭ وگەي بالاسى ءارى ءابليازوۆتىڭ كۇيەۋبالاسى يلياس حراپۋنوۆتى (يلياس ءابليازوۆتىڭ قىزى ماديناعا ۇيلەنگەن) قايىن اتاسىنا اقشا زاڭداستىرۋعا كومەكتەسكەن دەپ ايىپتايدى. WSJ-دىڭ جازۋىنشا، 2012 جىلى بريتانيا سوتى ءابليازوۆ پەن يلياس حراپۋنوۆقا قاتىسى بار 4،9 ميلليارد دوللار اكتيۆكە قاتىستى بتا-نى قولدايتىن شەشىم شىعارعان.
يلياس حراپۋنوۆ تا بۇل ايىپتاۋدىڭ ءبارىن جوققا شىعارادى، "بۇل – ابليازوۆپەن تۋىس بولعانىم ءۇشىن كەك الۋ" دەيدى ول. WSJ سۇراعىنا جاۋاپ بەرگەن ونىڭ ادۆوكاتى جاڭا ايىپتاردى "كۇلكى كەلتىرەتىن"، "وتىرىك" جانە "جالعان قۇجاتتارعا نەگىزدەلگەن" دەپ سيپاتتاعان. باسىلىمنىڭ جازۋىنشا، ايىپتاۋشىلاردىڭ ماقساتى – "رەجيمنىڭ №1 جاۋى – ءابليازوۆ مىرزاعا كومەكتەستى" دەپ ايىپتاپ، "وتەمۇراتوۆتى ساياسي وپپونەنت قاتارىنان الىپ تاستاۋ".
بولات وتەمۇراتوۆ دەگەن كىم؟
انگليادا بولات وتەمۇراتوۆتىڭ ۇستىنەن ءىس قوزعالعانىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ Facebook-تەگى پاراقشاسىندا ءابليازوۆتىڭ ءوزى حابارلاعان. 29 قاراشادا جازعان پوستىندا ول: "... ماعان، مۇحتار ءابليازوۆقا، اكتيۆتەردى جاسىرۋعا كومەكتەستى دەپ بولات وتەمۇراتوۆقا ايىپ تاعىلدى" دەپ جازدى. ءوز پاراقشاسىنداعى تىكەلەي ەفيردە ول مۇنى "فانتاستيكالىق" ايىپتاۋ دەپ اتادى.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇعان قازاقستان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى كارىم ءماسىموۆتىڭ "قاتىسى بار". ونىڭ ماقساتى – "بيلىك ءۇشىن كۇرەستەگى بۇرىنعى باقتالاسى مەن قارسىلاسىن فيزيكالىق جانە قارجىلىق تۇرعىدا تۇقىرتۋ" دەدى ءابليازوۆ.
"بتا بانكتىڭ" بۇرىنعى باسشىسى وتەمۇراتوۆ "نە ءۇيقاماقتا وتىر، نە ونىڭ قازاقستاننان شىعۋىنا تىيىم سالىنعان" دەدى مۇحتار ءابليازوۆ.
ەرتەسى، 30 قاراشادا، "ۆەرنىي كاپيتال" كومپانياسى وسى مالىمدەگە قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى. كومپانيا وكىلى وتەمۇراتوۆ "نۇر-سۇلتان قالاسىندا، قوعامدىق ىسكە دەن قويىپ، جۇمىس ىستەپ جاتىر" دەدى، دەسە دە ونىڭ باسقا ادامدارمەن بىرگە بريتان سوتىندا جاۋاپكەر بولىپ جاتقانىن مويىندادى.
"بۇل تالاپ-ارىزدى 2015 جىلى "بتا بانك" اكسيونەرلىك قوعامى مۇحتار ءابليازوۆ پەن يلياس حراپۋنوۆقا قارسى بەرگەن. كەيىننەن جاۋاپكەرلەر ءتىزىمىن كەڭەيتۋگە بايلانىستى ونىڭ بيزنەس-قۇرىلىمىنا كىرگەن ادامدار، سونىڭ ىشىندە بولات وتەمۇراتوۆ تا 2020 جىلدىڭ قاراشا ايىندا سول قاتارعا قوسىلدى" دەلىنگەن "ۆەرنىي كاپيتالدىڭ" جاۋابىندا.
"بتا-نىڭ" وتەمۇراتوۆقا بەت بۇرۋى – قازاقستاننىڭ ىسكەرلىك جانە ساياسي ورتاسىنداعى ىقپالدى ويىنشىلار قاتىسىپ جاتقان ىستەگى جاڭا وزگەرىس" دەپ جازادى بۇل جونىندە WSJ.
امەريكالىق باسىلىمنىڭ مالىمەتى بويىنشا، ءقازىر 62 جاستاعى وتەمۇراتوۆ 2،9 ميلليارد دوللار بايلىعىمەن الەمنىڭ ەڭ اۋقاتتى ادامدارىنىڭ قاتارىندا 764-ورىندا تۇر. دەگەنمەن بيزنەسمەننىڭ وكىلى ءابدىراحمانوۆا ونىڭ كاپيتالىنىڭ شىنايى قۇنى 3،2 ميلليارد دوللار ەكەنىن ايتتى دەپ جازادى WSJ.
"Forbes – قازاقستان" جۋرنالىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، وتەمۇراتوۆ ەلدىڭ ەڭ باي ادامدارىنىڭ قاتارىندا تورتىنشە ورىن الادى. جۋرنالدىڭ جازۋىنشا، ول اكتيۆتەرىنىڭ كولەمى بويىنشا قازاقستانداعى ەڭ ءىرى ۇشتىككە كىرەتىن ForteBankء-تى باقىلايدى (مامىر ايىنداعى دەرەك). 2019 جىلدىڭ سوڭىنداعى مالىمەت بويىنشا، بانك اكتيۆتەرىنىڭ اۋقىمى 2،07 ميلليارد تەڭدە بولعان. سونىمەن قاتار ونىڭ تاۋ-كەن، مۇناي-گاز جانە تەلەكوممۋنيكاسيا سالالارىندا اكتيۆتەرى بار.
2006-2008 جىلدارى ول سول كەزدە قازاقستان پرەزيدەنتى بولعان نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ءىس باسقارۋشىسى قىزمەتىن اتقارعان، كەيىن ونىڭ شتاتتان تىس كەڭەسشىسى مىندەتىن اتقارعان.
WSJء-دىڭ جازۋىنشا، ءابدىراحمانوۆا "جەرگىلىكتى باسىلىمداردىڭ "بيزنەسمەن پرەزيدەنت [نازاربايەۆپەن] دوس بولدى" دەگەن ءسوزىن كىشىرەيتە كورسەتىپ"، ودان دا "ولار ارىپتەس بولدى دەۋ دۇرىس شىعار" دەگەن.
پىكىر قالدىرۋ