وسى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى (ەقدب) قازاقستاندا GEFFء-تى (جاسىل ەكونوميكانى قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسى) ىسكە قوستى. قازاقستاندىق بيزنەس پەن تۇرعىن ءۇي سەكتورىن ەنەرگيا ءتيىمدى مودەرنيزاسيالاۋدا GEFF باعدارلاماسى بويىنشا ەقدب قارجىلاندىرۋىنىڭ جالپى سوماسى 30 ميلليون اقش دوللارىن قۇرادى. GEFF باعدارلاماسى جاسىل ەكونوميكا مەن جاسىل تەحنولوگيالارعا ينۆەستيسيا قۇياتىن ءۇي شارۋاشىلىقتارى مەن شاعىن جەكە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى ءۇشىن گەندەرلىك سيپاتتاعى جاسىل قارجىلاندىرۋدى قولداۋعا باعىتتالعان.

باعدارلاما 2023 جىلدىڭ ساۋىرىنە دەيىن جالعاسادى. بۇل قاراجات ءۇي شارۋاشىلىقتارى مەن شاعىن بيزنەستىڭ جاسىل تەحنولوگيا شەشىمدەرىنە ينۆەستيسيا سالۋىنا باعىتتالعان.

قازاقستانداعى GEFF جوباسىنىڭ جەتەكشىسى وكسانا بۋلگاكوۆا ايتقانداي، باعدارلاماعا قاتىسۋ ءۇشىن جاسىل تەحنولوگيالار كاتالوگىنان ەنەرگيانى ۇنەمدەيتىن جابدىقتى تاڭداپ، وسى جابدىقتىڭ ساپاسىن راستايتىن سايكەستىك سەرتيفيكاتىن الىپ، حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنان نەسيە الۋ قاجەت. تەكسەرۋدەن كەيىن ساتىپ الۋشى نەسيە سوماسىنان 10-15% نەمەسە جابدىقتى نەسيەگە ساتىپ الۋ قۇنىنان گرانت پەن وتەماقى الۋعا قۇقىلى. بۇل رەتتە ارنايى قۇرىلعان «جاسىل تەحنولوگيالاردىڭ سەلەكتورى» باعدارلاماسىندا 15-تەن استام ساناتتار مەن جەرگىلىكتى جانە شەتەلدىك ءوندىرىستىڭ 3 مىڭ تاۋارلارى، سونداي-اق ولاردى ساتۋدىڭ 500-دەن استام نۇكتەلەرى بار.

باعدارلاماعا قاتىسۋدىڭ ارتىقشىلىعى: تۇرعىن ءۇيدى نەمەسە بيزنەستى ساپالى مودەرنيزاسيالاۋ، نەسيە ارقىلى 60 ايعا دەيىن قارجىلاندىرۋ، بيزنەس وبەكتىسىنىڭ قۇنىن ارتتىرۋ جانە وتەماقىنىڭ 10-15% بولۋى. وتەماقىنى وتەۋ سۇرانىس كەزىندە دوللار باعامى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى.

قازاقستانداعى ەقدب باسقارۋشى ديرەكتورى اگريس پرەيمانيس:

-  جاڭا «جاسىل ەكونوميكانى» قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ ىسكە قوسىلۋى كوپتەن كۇتكەن وقيعا. بۇل 27 ەلدىڭ، سول ەلدەردەگى 145-تەن استام قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ قاتىسۋىمەن جانە 4،6 ميلليارد ەۋرو ينۆەستيسيالارىن قامتيتىن ەقدب-نىڭ جاسىل جوباسىنىڭ ءبىر بولىگى. GEFF جوبالارىنان CO2ء-دىڭ الەمدەگى جىل سايىنعى ۇنەمدەۋى ءقازىردىڭ وزىندە جىل سايىن 8،6 ميلليون توننادان اسادى. جاسىل ەكونوميكانى قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسىن (GEFF) ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ءبىز ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتاردى دا، ميكروكرەديتتىك ۇيىمداردى دا تارتتىق، ولار كاسىپورىنداردا جاسىل تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە نەمەسە تۇرعىن ءۇيدى جاقسارتۋعا نەسيە بەرەدى. باعدارلامانىڭ بەلسەندى كەزەڭىندە بىرنەشە مىڭ جاسىل جوبالار جۇزەگە اسىرىلادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. جاھاندىق ەكولوگيالىق قورعا، سونداي-اق اۆستريا ۇكىمەتىنە (اۆستريا قارجى مينيسترلىگى) جانە ەۋروپالىق وداققا بەرگەن قارجىسى ءۇشىن العىس ايتامىن، - دەدى.

جاھاندىق ەكولوگيالىق قوردىڭ (GEF) وكىلى مين يانگتىڭ ايتۋىنشا، GEF قازاقستان ءۇشىن 72 جوبانى قارجىلاندىرۋعا 800 ميلليون دوللارعا جۋىق گرانت بولگەن. گرانتتىق قاراجاتتىڭ، ەقدب مەن باسقا دا مۇددەلى تاراپتاردىڭ ارقاسىندا 12 جوباعا شامامەن 70 ميلليون دوللار تارتىلعان. ەنەرگيا تيىمدىلىگى، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى، جاسىل كولىك جانە قالدىقتاردى باسقارۋ سياقتى سالالاردا جاسىل ەكونوميكا سالاسىنداعى 7 جوبا مەن باعدارلاما ىسكە قوسىلدى. قوردان جينالعان 24 ميلليون دوللاردىڭ ارقاسىندا جاسىل ەكونوميكا سالاسىنداعى جوبالاردىڭ ينفراقۇرىلىمىن رەفورمالاۋ مۇمكىندىگى تۋدى. وسى جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا قازاقستاننان بىرلەسىپ قارجىلاندىرۋ تۇرىندە شامامەن 80 ميلليون دوللار ءبولىندى.

ەقدب ءوز قىزمەتى ارالىعىندا قازاقستاندا جالپى ينۆەستيسياسى 8،6 ميلليارد ەۆرو بولاتىن 276 جوبانى جۇزەگە اسىردى.

KMF («KazMicroFinance») ميكروقارجى ۇيىمى 5 ميلليون دوللارعا بالامالى نەسيە جەلىسىن العان، ول قارجى ۇيىمدارى اراسىنداعى العاشقى جەرگىلىكتى سەرىكتەس بولدى. ەل بويىنشا مىڭداعان ءۇي شارۋاشىلىقتارى مەن وتباسىلىق شاعىن جانە ورتا كاسىپورىندار (شوب)، شاعىن اۋىلدار مەن شالعايداعى اۋىلداردى قوسا العاندا، GEFF باعدارلاماسىنان ۇيلەرىن جانە بيزنەستەرىن مودەرنيزاسيالاۋ مۇمكىندىگىن پايدالانا الادى. قازاقستانداعى GEFF باعدارلاماسى بويىنشا نەسيەنىڭ ورتاشا مولشەرى شامامەن 1500 دوللاردى قۇرايدى.

قارجىلاندىرۋعا ونىمدىلىگى جوعارى جابدىقتار مەن تەحنولوگيالاردىڭ 15 ساناتى بويىنشا شەشىمدەر كىرۋى مۇمكىن، ولار: اينەكتەۋ، جىلۋ وقشاۋلاۋ، جارىقتاندىرۋ، كولىك، كۇن ساۋلەسىندەگى فوتوەلەكترلىك پانەلدەر، جەردەگى جىلۋ سورعىلارى جانە سۋدى ءتيىمدى سۋارۋ جۇيەلەرى جانە ت.ب.

تۇتىنۋشىلار «جاسىل تەحنولوگيالار سەلەكتورىن» قولدانا الادى، بۇل باعدارلاماعا ەنگىزىلگەن قازاقستاندىق جانە حالىقارالىق تەحنولوگيالار مەن جابدىقتاردىڭ عالامدىق تەگىن كاتالوگى، سونداي-اق اتالمىش سەلەكتور قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلىس نورمالارىنا، الەمدىك ستاندارتتارعا جانە GEFF باعدارلاماسىنىڭ ولشەمدەرىنە سايكەس كەلەدى.

اۆستريانىڭ فەدەرالدىق قارجى مينيسترلىگى جوباعا تەحنيكالىق كومەك كورسەتەدى. ەۋروپالىق وداق «جاسىل تەحنولوگيالار سەلەكتورىن» جىلجىتۋدى قارجىلاندىردى. دۇنيەجۇزىلىك ەكولوگيالىق قور 3،5 ميلليون اقش دوللارى كولەمىندە وتەماقى تولەدى.

GEFF باعدارلاماسى قازاقستاندا دامۋى ارقىلى وزگە دە كورسەتكىشتەردىڭ ءوسۋ مۇمكىندىگى بار – نارىقتاعى ەنەرگيا ءتيىمدى تەحنولوگيالار سانى.

ءقازىر «جاسىل تەحنولوگيالاردىڭ سەلەكتورىندا» قازاقستاندا 15 نەگىزگى ساناتتان 2800-گە جۋىق پوزيسيا بار. قازاقستانداعى GEFF باعدارلاماسىنا ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن ءونىم وندىرۋشىلەر مەن جەتكىزۋشىلەر قاتىسا الادى. سونداي-اق قازاقستانداعى GEFF باعدارلاماسى ايەلدەر مەن ەركەكتەرگە جاسىل تەحنولوگيالاردى قارجىلاندىرۋعا قول جەتىمدىلىكتىڭ تەڭ مۇمكىندىكتەرىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان گەندەرلىك ارەكەتتەردى قولدايدى.

قازاقستانداعى GEFF باعدارلاماسى تۇرعىن ءۇي مەن بيزنەستەگى ەنەرگيا تيىمدىلىگىنە باعىتتالعان بىرنەشە مىڭ جاسىل جوبالاردى قارجىلاندىرادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر، بۇل جىلدىق ەنەرگيا تۇتىنۋدى 150 000 گدج-عا جانە CO2 شىعارىندىلارىن جىلىنا 40 000 تونناعا تومەندەتۋگە اكەلەدى.

ونىڭ ارقاسىندا جاسىل تەحنولوگيالار ءىرى كاسىپورىندارعا عانا ەمەس، شاعىن بيزنەس پەن ءۇي شارۋاشىلىقتارىنا دا قول جەتىمدى بولادى. ءىس جۇزىندە بۇل جەكە بيزنەستىڭ دە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىنىڭ دا ءومىر ءسۇرۋ جانە جۇمىس ىستەۋ جاعدايىنداعى جايلىلىق دەڭگەيىن دە ەداۋىر ارتتىرا الاتىندىعىن، سونداي-اق قازىرگى زامانعى تەحنولوگيالىق شەشىمدەردى ەنگىزۋ ارقىلى اقشا مەن رەسۋرستاردى ۇنەمدەي الاتىندىعىن بىلدىرەدى.

قازاقستان – ەقدب ءوزىنىڭ جاسىل ەكونوميكانى قولداۋ بويىنشا ءوزىنىڭ GEFF عالامدىق باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرىپ جاتقان 27ء-شى مەملەكەت، سونىمەن قاتار الەمدىك COVID-19 پاندەمياسىنىڭ قيىن جاعدايىندا باعدارلاما ىسكە قوسىلعان ءبىرىنشى مەملەكەت بولادى. الايدا، ءدال ءقازىر ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن تەحنولوگيالار قانشالىقتى اسەر ەتەتىنىن، بيزنەستىڭ باسەكەلىك ارتىقشىلىقتارىن قالاي ارتتىراتىندىعىن جانە ونىڭ جالپى ەل ەكونوميكاسىنا قانشالىقتى اسەر ەتەتىنىن انىق كورۋگە بولادى. گەرمانيا، يسپانيا، يتاليا جانە فرانسيا سياقتى ون ءۇش ەۋروپالىق مەملەكەت، COVID-19 سالدارىن ەڭسەرۋدەگى جاسىل كەلىسىمنىڭ ماڭىزدىلىعىن جاريالاعانى تاڭقالارلىق جايت ەمەس. بۇل ەو-نىڭ جاڭا ءوسۋ ستراتەگياسى بولىپ تابىلادى، مۇندا ەكونوميكالىق ىنتالاندىرۋ جانە جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ بارلىق سالالاردى قامتيتىن جاسىل ەكونوميكاعا جەدەلدەتىلگەن كوشۋگە نەگىزدەلگەن.

باعدارلاما جۇمىس ىستەيتىن 27 ەلدىڭ ءارقايسىسىندا ەقدب-نىڭ قارجىلىق سەرىكتەستەرىنە نەسيەلىك جەلىلەردى ۇسىنۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. بۇگىنگى كۇنى مۇنداي سەرىكتەستەردىڭ سانى الەم بويىنشا 145-تەن اسادى.

سوڭعى جىلدارى قازاقستان جاسىل تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جانە وسى ماقساتتارعا ينۆەستيسيالاردى تارتۋ بويىنشا ۇزاق جولدان وتكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. 2013-2019 جىلدار ارالىعىندا ەقدب قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى جاسىل جوبالارعا 1،3 ميلليارد ەۋرو ينۆەستيسيالادى، ونىڭ 364 ميلليون ەۋراسى جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى جوبالارىنا ءبولىندى.

ەركەجان ارىن