ەرلان مازان ەسىمدى facebook قولدانۋشىسى ترانسشەكارالىق وزەندەر ماسەلەسىنە بايلانىستى جۇڭگو عالىمى مەن قاراپايىم قىتايلىقتاردىڭ كوزقاراسى تۋرالى جازبا جاريالادى.
ونىڭ ايتۋىنشا، قىتايدا ترانسشەكارالىق وزەندەر ماسەلەسى كوپ قوزعالا بەرمەيدى. الايدا جۋىردا جۇڭگو قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسى رەسەي، شىعىس ەۋروپا جانە ورتالىق ازيا ينستيتۋتىنىڭ ورتالىق ازيانى زەرتتەۋ ءبولىمىنىڭ ديرەكتورى، اعا عىلىمي قىزمەتكەرى چجاڭ نين قىتايداعى قولدانۋشىسى ەڭ كوپ "باستى جاڭالىقتار" (Toutiao) موبيلدىك قوسىمشاسىنا قازاقستان ترانسشەكارالىق وزەندەر ماسەلەسى بويىنشا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ وتىرعانىن جازعان.
ەرلان مازان عالىم الدىمەن قازاقستاندىق تاراپتىڭ، اسىرەسە دەپۋتاتتاردىڭ وسى ماسەلەگە بايلانىستى الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ وتىرعانىن، قازاقستان-قىتاي اراسىندا 2001 جىلى قىركۇيەكتە كەلىسىم جاسالىپ، ارنايى كوميسسيا قۇرىلعانىن، 2015 جىلدان بەرى ترانسشەكارالىق وزەندەر بويىنشا كۆوتا ماسەلەسى ۇنەمى قاپەردە ۇستالىپ كەلە جاتقانىن ەسكە العانىن جەتكىزەدى.
ەرلان مازان چجاڭ نين جازباسى ارقىلى ماسەلەگە قاتىستى قىتايلىق عالىمداردىڭ نەگىزگى كوزقاراسىن بىلدىرەتىنىن ءمالىم ەتىپ، چجاڭ نين پىكىرى رەتىندە تومەندەگى ويدى كەلدىرەدى.
"بىرىنشىدەن، قازاقستاندا سۋ رەسۋرستارى تاپشى ەمەس، قازاقستاننىڭ شىعىس بولىگىندە سۋ تاپشىلىعىنىڭ بايقالۋىنا سۋدى ۇنەمدەپ پايدالانباۋ سەبەپ بولىپ وتىر. قۋاڭ جەردە ەگىندى كولدەتىپ سۋارۋعا قانشا سۋ بولسا دا جەتپەيدى.
ەكىنشىدەن، ش ۇ ا ر اۋماعىنداعى سۋ جۇرگىزۋ جوبالارى سۋدىڭ تابيعي كوبەيگەن بولىگىن پايدالانۋعا ارنالعان، اياققى اعىسقا جىبەرىلەتىن سۋدىڭ تاريحي ورتاشا مولشەرى ازايعان جوق، 10 ميلليارد تەكشە مەتر سۋ اعىپ كەتىپ جاتىر.
ۇشىنشىدەن، سۋ رەسۋرستارىن بولىسكە سالعاندا، الاپتىڭ جالپى ەكولوگيالىق ورتاسىن ەسكەرۋمەن بىرگە، جان باسىنا شاققانداعى سۋ شىعىنىن دا ەسەپتەۋ كەرەك" دەلىنگەن جۇڭگو عالىمىنىڭ جازباسىندا.
ەرلان مازان ءوزىن وسى پوستقا جازىلعان قاراپايىم قىتايلىقتاردىڭ پىكىرى قىزىقتىرعانىن جەتكىزىپ، 24 ءتۇرلى پىكىردى كەلتىرگەن.
"1. ءۇرىمجىنى سۋمەن قامتاماسىز ەتەمىز دەپ ەكولوگيالىق زارداپ تۋدىرۋىمىزعا بولمايدى، ەكى ەل قاتىناسىنا سىزات ءتۇسۋى مۇمكىن.
2. ەرتىستەگى گيدروتەحنيكا تۋرالى بىلمەيمىن، ءبىراق، ىلە بويىنا شىنىمەن وتە كوپ سەس پەن سۋ قويمالارى سالىندى. ىلەنىڭ سۋى شيحوعا دەيىن جەتتى، جەر استىمەن اكەتىلىپ جاتىر.
3. قازاقستاننىڭ الاڭداۋشىلىعىن تۇسىنۋگە بولادى، ءبىراق، وزەن باسىندا وتىرعان مەملەكەتتىڭ سۋ رەسۋرستارى مەن قورشاعان ورتا جاعدايىن جاقسارتۋىنا اقشالاي قاراجات ءبولسىن.
4. ىلەنىڭ سۋى سوڭعى ەكى جىلدا شىنىمەن ازايىپ بارادى.
5. مىناداي كىلتەڭ ساتتە ماسەلەنى قيىنداتۋدىڭ قاجەتى جوق، ءبىز تاعى ءبىر ون جىل ءالىپتىڭ ارتىن باققانىمىز دۇرىس.
6. وزەن سۋىن حالىق سانىنا قاراي بولىسۋىمىزگە بولادى، ءبارىمىز ادامبىز، ءبىز ءىرى ەلمىز دەپ سەندەردى باسىنباي-اق قويايىق، 70:1 بولسىن.
7. وزەننىڭ باسىندا وتىرعان الدىمەن ءوز قارنىن تويدىرۋى كەرەك، ءوزىمىز اش وتىرساق، ەلدى قالاي جارىلقايمىز؟
8. اياق جاقتاعى قازاقتارعا سالەم ايتىڭدار، جەر سىلكىنىپ، وزەن ارناسى بۇرىلدى دەپ ويلاسىن، سۋ وڭتۇستىككە اعىپ جاتىر، اڭساماي-اق قويىڭدار.
9. ولار مۇناي مەن تابيعي گازدى رەسۋرس ەسەبىندە ساتىپ بەرەدى، سۋ دا رەسۋرس قوي، ساۋداعا كەلىسۋگە بولادى.
10. مۇنايى مەن گازى بار ەمەس پە؟ ول تاۋسىلسا، قوي مەن سيىرى بار شىعار؟ بولماسا سۇلۋ قىزدارىن بەرسە دە بولادى، ايىرباستاۋعا دايىنبىز.
11. سەنىڭ مۇنايىڭ سەنىكى بولعاندا، مەنىڭ سۋىم نەگە مەنىكى بولمايدى؟ ءبارى دە تابيعي رەسۋرس قوي.
12. شىنجاڭ دا دامۋى قاجەت، اياق جاقتا وتىرعانداردىڭ كۇڭكىلدەۋگە نە قاقىسى بار؟
13. شەكارادان ستانسا سالىپ، سۋ اقىسىن العانىمىز ءجون.
14. ورتالىق ازيانى قايتارىپ الۋعا قامدانا بەرۋىمىز كەرەك.
15. سۋ ءبىزدىڭ اۋماعىمىزدا، قالاي پايدالانامىز، ونى ءوزىمىز شەشەمىز.
16. قازاقستاندا ادام از، ولارعا قانداي سۋ كەرەك؟
17. قازاقتار كەڭەس وداعىنىڭ تونىنان شىققان، شەشىمى وڭاي.
18. قازاقتاردى سۋمەن تىزگىندەۋ كەرەك، كونبەسە ءسۋدى ءۇزىپ تاستايمىز.
19. قازاقتار كەن بايلىعىن بىزبەن قاشان ءبولىسىپ ەدى؟
20. جۇڭگو ازيانىڭ سۋ رەسۋرسىن جامباسىنا باسىپ جاتىر، ءبارىنىڭ تاعدىرى ءبىزدىڭ قولىمىزدا، وسىنى ويلاسام، قىبىم قانادى.
21. سۋ كەرەك پە؟ بىزبەن بىرىكسىن.
22. بالقاش پەن زايساننىڭ شىعىسىنداعى ەجەلگى تەرريتوريامىزدى قايتارسا، ماسەلە شەشىلگەلى تۇر.
23. ولارعا ءتۇسىندىرىپ وتىرۋدىڭ قاجەتى جوق.
24. ەرەجەگە باعىنباساق، قىسقا مەزگىلگە پايدا كورگەنىمىزبەن، ءتۇپتىڭ تۇبىندە وقشاۋلانىپ قالامىز.
.................................................................
وسىلاي جالعاسا بەرەدى" دەلىنگەن ەرلان مازاننىڭ جازباسىندا.
سونداي-اق ول Toutiao قوسىمشاسىنىڭ قولدانۋشىلارى دەنى ورتا ءبىلىمدى ەكەنىن، ولاردىڭ كوزقاراسى قىتايدىڭ رەسمي ۇستانىمىن بىلدىرمەيتىنىن ايتادى.
"ولار جۇڭگو قوعامىنىڭ تومەنگى تابىنىڭ، ۇلتشىلدىقپەن ۋلانعان، كوممۋنيستىك رەجىم سالدارىنان ەتيكالىق داعدارىسقا ۇشىراعان توبىر قىتايلاردىڭ ءۇنى. ماسەلەگە تۇسىنىستىكپەن قاراعاندار بار، ءبىراق، جازىلعان 200-دەن استام پىكىردىڭ كوپشىلىگى ۇردا-جىق ۇراندارعا تولى، وزىمشىلدىك پەن مەنمەنشىلدىكتەن كوز اشپاعان ولاردىڭ بۇل پىكىرىن تىپتەن ىلىككە الۋدىڭ قاجەتى دە جوق شىعار، دەگەنمەن، قاراپايىم قىتايلىقتاردىڭ نە ويلايتىنى ءسىزدى دە قىزىقتىرار دەپ، ءبىرازىن اۋدارىپ ۇسىنىپ وتىرمىن" دەيدى ەرلان مازان facebook-تەگى پاراقشاسىندا.
پىكىر قالدىرۋ