وسى اپتادا بولعان بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ جينالىسىندا عالامدىق جىلىنۋ تاقىرىبىنا باسا ءمان بەرىلدى. بۇعان دەيىن ددسۇ كليماتتىڭ وزگەرۋى ميلليونداعان ادامدى ولتىرەتىنىن مالىمدەگەن بولاتىن. ال، جۇڭگو كومىر جوبالارىنىڭ توقتاتىلاتىنىن جاريالاعان. كوپ وتپەي، ۇلىبريتانيا پرەمەر-مينيسترى بوريس دجونسون بۇۇ باس اسسامبلەياسىندا سويلەگەن سوزىندە "ادامزات ەرجەتىپ، جەرشارىعا كەلتىرىپ وتىرعان زيانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك الاتىن ۋاقىت كەلدى" دەپ مالىمدەدى.
بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ جينالىسىندا ۇلىبريتانيا پرەمەر-مينيسترى بوريس دجونسون الەم ەلدەرى كليمات وزگەرىسىنە قارسى شارالاردى تەزدەن قابىلداۋى ءتيىس ەكەنىن ايتتى. دجونسون ءبىر ايدان كەيىن الەم ەلدەرى باسشىلارىنىڭ ۇلىبريتانيادا جينالاتىنىن دا مالىمدەدى. تومەندە ونىڭ عالامدىق جىلىنۋ تاقىرى تۋرالى بۇۇ-دا سويلەگەن ءسوزى بەرىلدى:
"پرەزيدەنت مىرزا، مارتەبەلى حانىمدار مەن مىرزالار.
سوڭعى 178 ميلليون جىل ىشىندە ياعني سۇتقورەكتىلەر العاش پايدا بولعان كەزدەن باستالعان قازبا قالدىقتاردى زەرتتەۋ سۇتقورەكتىلەردىڭ كەيبىر تۇرلەرى شامامەن ءبىر ميلليون جىل ءومىر سۇرەتىنىن، ودان كەيىن باسقا نارسەگە اينالاتىنىن نەمەسە جويىلىپ كەتەتىنىن كورسەتەدى.
بىزگە بەرىلگەن ميلليونداعان جىلدان ادامزات بولعانىمىزعا شامامەن 200 مىڭ جىل بولدى.
باسقاشا ايتقاندا، ءبىز ءالى دە (سالىستىرمالى تۇردە) جاس بالامىز.
ەگەر ميلليون جىلدى 80 جاستىق ءبىر ادامنىڭ ءومىرى دەسەك، وندا ءبىز (ادامزات) ءقازىر ۋىزداي 16 جاستامىز.
ءبىز تاعدىرلى كەزەڭگە كەلدىك، ءبىز كولىكتى قالاي باسقارۋعا بولاتىنىن بىلەمىز جانە سۋسىندار شكافىن قالاي اشۋعا بولاتىنىن بىلەمىز.
وكسفورد فيلوسوفى توبي وردتىڭ سوزىمەن ايتقاندا "ءبىز ءوزىمىزدى كۇردەلى پروبلەمالارعا دۋشار ەتەتىن جاستامىز".
ءبىزدىڭ بۇل ماسەلەنى باسقا بىرەۋ شەشەدى دەپ ويلايمىز، ويتكەنى ماسەلەلەردى ءارقاشان باسقا بىرەۋلەر جاساعان.
ادامزاتتىڭ جاستىق شاعى اياقتالۋدا.
ءبىز ەكى ايعا جەتەر-جەتپەس ۋاقىت ىشىندە تەك پلانەتامىزعا عانا ەمەس، وزىمىزگە دە زيان كەلەتىنىن بىلۋگە جانە ەرجەتۋگە قابىلەتتى ەكەنىمىزدى كورسەتۋىمىز كەرەك.
ادامزاتتىڭ ەرجەتەتىن ۋاقىتى كەلدى.
ءبىز عالىمداردىڭ ەسكەرتۋلەرىن تىڭداۋىمىز كەرەك. ەگەر ءسىز عالىمداردىڭ مىسالىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەگىڭىز كەلسە، كوۆيدكە قاراڭىز. ءبىز كىم ەكەنىمىزدى جانە نە ىستەپ جاتقانىمىزدى تۇسىنەتىن ۋاقىت كەلدى.
دۇنيە - جۇمىرتقانىڭ قابىعى سياقتى اتموسفەراسى بار كوگىلدىر سفەرا. ول بۇزىلمايتىن ويىنشىق ەمەس. ءبىز وعان كوڭىلدى ءلاززات الاتىن پلاستيكالىق رومپەر بولمەسى دەپ قاراماۋىمىز كەرەك.
ءبىز ميلليون جىل بويى كۇن سايىن، اپتا سايىن ادەمى عالامشارىمىزعا زيان كەلتىردىك، ءومىر سۇرۋگە جارامسىز قىلىپ جاتىرمىز، تەك (ادامزات) ءۇشىن عانا ەمەس، باسقا دا كوپتەگەن تىرشىلىك يەلەرى ءۇشىن.
ءبىز تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋىن شەكتەۋىمىز كەرەك - ونىڭ قورقىنىشتى اسەرى وسى جازدا كورىندى - 1،5 گرادۋسقا دەيىن (كوتەرىلدى).
ءبىز كامەلەتتىك جاسقا تولعاندا بىرىگۋىمىز كەرەك.
ءبىز بىردەڭە ىستەي الاتىنداي ەرجەتكەنىمىزدى، دانالىعىمىز بار ەكەنىن كورسەتۋىمىز كەرەك.
ءبىز ونى ىستەي الامىز.
ءتىپتى وسىنداي ۋىزداي جاس كەزىمىزدە ءبىز جەل مەن سۋدىڭ، كۇننىڭ تازا ەنەرگياسىن پايدالاندىق.
ءبىز ەنەرگيانى اتومنىڭ وزىنەن جانە سۋتەكتەن شىعاردىق، جانە ءبىز بۇل ەنەرگيانى سىيىمدىلىعى جوعارى باتارەيالاردا، ءتىپتى بالقىتىلعان تۇزدا ساقتاۋدىڭ جولدارىن تاپتىق.
بىزدە جاسىل ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋسيانىڭ قۇرالدارى بار، ءبىراق بىزدە ۋاقىت وتە از.
ەكى كۇن بۇرىن نيۋ -يوركتە ءبىز سەسسيا وتكىزدىك، وندا ءبىز كليماتتىڭ وزگەرۋى ەڭ جوعارى ءقاۋىپ اكەلگەن ەلدەردىڭ كوشباسشىلارىن تىڭدادىق: ول ەلدەر مارشالل ارالدارى، مالديۆ ارالدارى، بانگلادەش جانە باسقالار.
ولار داۋىلدار، سۋ تاسقىنى تۋرالى ايتتى، الەم كورىپ وتىرعان اۋا رايىنىڭ توتەنشە جاعدايىنان تۋىنداعان ورتتەر تۋرالى ايتتى.
ءبىزدىڭ ارەكەتسىزدىگىمىزدىڭ سالدارىنان تەمپەراتۋرانىڭ ودان ءارى كوتەرىلۋى- تراگەديا.
ەگەر ءبىز بۇرىنعى جولمەن جۇرە بەرەتىن بولساق، وندا وسى عاسىردىڭ اياعىندا تەمپەراتۋرا 2،7 گرادۋسقا نەمەسە ودان دا جوعارى كوتەرىلەدى.
مۇزدىقتارعا نە بولاتىنىن ايتپاعاننىڭ وزىندە، ءبىز شولەيتتەنۋگە، قۇرعاقشىلىققا، ەگىن القاپتارىنىڭ قۇرۋىنا كۋا بولامىز جانە ادامزاتتىڭ كوشۋى، قوزعالىسى بۇرىن -سوڭدى بولماعان اۋقىمدا بولادى. ولار كۇتپەگەن تابيعي قۇبىلىستىڭ نەمەسە اپاتتىڭ سالدارىنان ەمەس، ءبىزدىڭ كەسىرىمىزدەن بولادى. ءقازىر ىستەپ جاتقانىمىزدىڭ سالدارى بولادى.
ءبىزدىڭ نەمەرەلەرىمىز ءبىزدىڭ كىنالى ەكەنىمىزدى بىلەدى جانە بىزگە ەسكەرتۋ جاسالعانىن بىلەدى. ولار ۇرپاق ءۇشىن سويلەۋگە جانە ارەكەت ەتۋگە ءتيىستى ءبىزدىڭ ۇرپاق ەكەنىن بىلەدى، بارىنە ءبىزدىڭ سەبەپ بولعانىمىزدى بىلەدى. ولار ءبىزدىڭ قانداي ادامدار ەكەنىمىزدى سۇرايدى، ءبىز سونداي ءوزىمشىل جانە تار ويلى ەكەنىمىزدى بىلەدى.
نەبارى 40 كۇننىڭ ىشىندە بىزگە مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋ ءۇشىن الەم گلازگوعا كەلۋى كەرەك.
ءبىز تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋىن توقتاتۋ تۋرالى ايتىپ وتىرعان جوقپىز. وكىنىشكە وراي، بۇل كەش، ءبىراق تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋىن 1،5 گرادۋسقا دەيىن تەجەۋ (كەرەكپىز).
بۇل دەگەنىمىز، ءبىز وسى عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي كومىرتەگىسىز زامانعا قول جەتكىزۋگە كەپىلدىك بەرۋىمىز كەرەك.
ەگەر ءبىز مۇنى جاساي الساق، بۇل تاڭعاجايىپ ءسات بولادى، ويتكەنى بۇل ادامزات عاسىرلار بويى العاش رەت اتموسفەراداعى كومىرتەگىنى كوبەيىتپەيتىنىن، پلانەتانى جىلىتاتىن كورىنبەيتىن كورپەنى قالىڭداتپايتىنىن بىلدىرەدى. ءقازىر مۇندا(بۇۇ-دا) الەمدىك ءجىو ء-نىڭ 70 پايىزىن قۇرايتىن ەلدەردىڭ بار ەكەندىگى كەرەمەت (بولدى).
ءبىراق ەگەر ءبىز تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋىن بولدىرمايتىن بولساق، ءبىز ودان ءارى تەزىرەك ءجۇرۋىمىز كەرەك. بارلىق ەلدەر 2030 جىلعا قاراي ايتارلىقتاي كۇش سالۋى قاجەت جانە مەن مۇنى ءتورت باعىت بويىنشا مىندەتتەمەلەر قابىلداي وتىرىپ جاساي الاتىنىمىزعا سەنىمدىمىن: ولار كومىر، اۆتوموبيلدەر، اقشا مەن ورماندار" دەدى بوريس دجونسون بۇۇ-دا.
كومىر تاقىرىبىندا دجونسون جاسىل تەحنولوگيا ۇلىبريتانيادا زياندى شىعارىندىلاردىڭ ازايۋىنا كومەكتەسەتىنىن ، 2024 جىلعا قاراي كومىردەن ەلەكتر قۋاتىن شىعارۋ توقتايتىنىن جانە تولقىتاي جەل قوندىرعىلارى ارقىلى ەلەكتر شىعاراتىنىن ايتتى.
دجونسون ۇلىبريتانيانىڭ 2030 جىلعا قاراي كومىرسۋتەكتى قوزعالتقىشتارىن ساتۋدى توقتاتۋدى كوزدەيتىنىن، ەلەكتروموبيلدەر نارىعىنىڭ قارقىندى وسۋىنە قوسقان ۇلەسىن اتاپ ءوتتى. 2040 جىلعا قاراي تەك زياندى شىعارىلىمى جوق اۆتوكولىكتەردىڭ بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىققا شاقىردى.
ۇلىبريتانيا پرەمەر-مينيسترى ەلدىڭ ميلليونداعان اعاش وتىرعىزۋ ارقىلى سۋ تاسقىنىنان قورعانۋدى كۇشەيتەتىنىن ايتىپ، الەم ەلدەرىن 10 ميلليارد اعاش وتىرعىزۋعا ۋادە بەرگەن پاكىستاننان ۇلگى الۋعا شاقىردى.
كليماتتىق قارجىلاندىرۋعا قاتىستى دجونسون ۇلىبريتانيانىڭ كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن كۇرەسۋ ءۇشىن باسقا ەلدەرگە 11،6 ميلليارد فۋنت ستەرلينگ بولۋگە مىندەتتەمە العانىن ەسكە سالىپ، دانيا مەن امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قارجىلىق ۋادەلەرىن جوعارى باعالادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ۇكىمەتتەردىڭ ۇلتتىق مىندەتتەمەلەرى جەتكىلىكسىز، سونىمەن قاتار جەكە سەكتور حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارى ارقىلى قاجەتتى ينۆەستيسيالاردى تارتۋ ءۇشىن قولدانىلۋى كەرەك.
دجونسون مالىمدەگەندەي، كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن كۇرەسۋ سياقتى ينۆەستيسيالار ميلليونداعان جوعارى جالاقى الاتىن، جوعارى بىلىكتىلىككە يە مامانداردى ومىرگە اكەلەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ستارتاپتار كليماتتىق داعدارىسقا قارسى شەشىمدەر شىعارۋدا.
ول قازىرگى كەزدە پايدالى تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەر دە دايىن ەكەنىن ايتىپ، جاسىل ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋسيا جاساي الاتىن بارلىق نارسە بار ەكەنىن مالىمدەدى.
پىكىر قالدىرۋ