جۇمىس بەرۋشى مەن قىزمەتكەر اراسىندا جالاقى ۋاقىتىلى تولەنبەۋىنە بايلانىستى ماسەلەلەر تۋىنداپ تۇرادى. وسى رەتتە ءاربىر ازاماتقا جالاقى تولەۋدىڭ ءتارتىبى مەن مەرزىمدەرىنىڭ زاڭدىلىعىن بىلگەن ارتىق ەتپەيدى.

ق ر ەڭبەك كودەكسىنىڭ 113-بابىنا ساي، جالاقى قر-نىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسىندا اقشالاي نىساندا بەلگىلەنەدى جانە ايىنا ءبىر رەتتەن سيرەتپەي، كەلەسى ايدىڭ ءبىرىنشى ونكۇندىگىنەن كەشىكتىرىلمەي تولەنەدى. جالاقى تولەنەتىن كۇن ەڭبەك شارتىندا كوزدەلەدى.

وسى نورما جالاقىنى تولەۋ ءتارتىبى مەن مەرزىمدەرىن ايقىندايدى. جالاقىنى تولەۋ ءتارتىبى مەن مەرزىمدەرى ەڭبەككە اقى تولەۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك كەپىلدىكتەردىڭ ءبىرى (ق ر ەك 102-ب.).

كەيبىر ۇيىمداردا جالاقى بەرەتىن كۇن ۇجىمدىق شارتتا ايقىندالادى، ال كەيبىر ۇيىمداردا (كوبىنەسە ول، ۇجىمدىق شارتى جوق جانە شتاتتاعى جۇمىسكەرلەرمەن ەڭبەك شارتتارى جاسالمايتىن مەملەكەتتىك ورگانداردا) تولەماقى نورمالارىن ۇستانادى. ءوزىنىڭ نورماتيۆتىك قۇجاتتارىندا جالاقىنى تولەۋدىڭ ناقتى مەرزىمدەرىن كورسەتە وتىرىپ، كەلەسى ايدىڭ ءبىرىنشى 10 كۇنىنەن كەشىكتىرمەي تولەيدى.

كوپتەگەن ۇيىمداردا ۇجىمدىق شارتتارعا نەمەسە جۇمىس بەرۋشىنىڭ اكتىسىنە سايكەس، جالاقى تولەۋدىڭ اۆانستىق جۇيەسى پايدالانىلادى. بۇل رەتتە ايدىڭ جارتىسىندا تاريفتىك مولشەرلەمەنىڭ (لاۋازىمدىق ايلىق اقىنىڭ) ءبىر بولىگىن قامتيتىن اۆانس جانە تۇراقتى سيپاتتاعى (ەڭبەكتىڭ زياندى جاعدايلارى جانە ت. س. س.) وتەماقى تولەمدەرى تولەنەدى، ال كەلەسى ايدىڭ باسىندا-ىنتالاندىرۋ تولەمدەرىن قامتيتىن قورىتىندى ەسەپ ايىرىسۋ جۇرگىزىلەدى.

سونداي-اق، تۇسىندىرمە بەرىلىپ وتىرعان باپتا جالاقى بەرۋ كۇنى دەمالىس نەمەسە جۇمىس ەمەس كۇنىمەن سايكەس كەلەتىن، ەرەكشە ەرەجەلەر كوزدەگەن. بۇل جاعدايلاردا جالاقى دەمالىس نەمەسە مەرەكە كۇنىنىڭ الدىندا – جۇمىستىڭ سوڭعى كۇنى نەمەسە الدىن-الا تولەنۋگە ءتيىس.

جالاقى تولەۋ كەزىندە جۇمىس بەرۋشى ءاربىر جۇمىسكەرگە ءتيىستى كەزەڭ ىشىندە وعان ءتيىسىلى جالاقىنىڭ قۇرامداس بولىكتەرى، جۇرگىزىلگەن ۇستاپ قالۋلاردىڭ مولشەرلەرى مەن نەگىزدەرى تۋرالى، ونىڭ ىشىندە ۇستاپ قالىنعان جانە اۋدارىلعان مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارى تۋرالى، سونداي-اق تولەنۋگە ءتيىستى جالپى اقشا سوماسى تۋرالى مالىمەتتەردى جازباشا نەمەسە ەلەكتروندىق نىساندا اي سايىن حابارلاۋعا مىندەتتى.

تۇسىندىرمە بەرىلىپ وتىرعان باپ جۇمىس بەرۋشىنى ءاربىر جۇمىسكەرگە ءتيىستى كەزەڭ ىشىندە وعان تيەسىلى جالاقىنىڭ قۇرامداس بولىكتەرى، جۇرگىزىلگەن ۇستاپ قالۋلاردىڭ مولشەرلەرى مەن نەگىزدەرى تۋرالى، سونداي-اق تولەنۋگە ءتيىستى جالپى اقشا سوماسى تۋرالى مالىمەتتەردى جازباشا نەمەسە ەلەكتروندىق نىساندا اي سايىن حابارلاۋعا مىندەتتەيدى.

جۇمىس بەرۋشى جالاقىنى تولىق كولەمدە جانە ەڭبەك شارتىندا بەلگىلەنگەن مەرزىمدەردە تولەمەگەن كەزدە جۇمىس بەرۋشى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا سايكەس جاۋاپتىلىقتا بولادى.

جۇمىس بەرۋشى تولەم كىدىرتىلگەن كەزەڭ ءۇشىن جۇمىسكەرگە بەرەشەك پەن ءوسىمپۇل تولەيدى.

ءوسىمپۇل مولشەرى جالاقى تولەۋ جونىندەگى مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋ كۇنىنە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىنىڭ قايتا قارجىلاندىرۋدىڭ رەسمي مولشەرلەمەسىن نەگىزگە الا وتىرىپ ەسەپتەلەدى جانە تولەم جۇرگىزىلۋگە ءتيىستى كەلەسى كۇننەن باستاپ مەرزىمى وتكەن ءاربىر كۇنتىزبەلىك كۇن ءۇشىن ەسەپكە جازىلادى جانە تولەم جاسالعان كۇنمەن اياقتالادى.

ەڭبەك سالاسىندا ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ نورمالارىن بۇزۋ بويىنشا قر-نىڭ زاڭدارىندا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن سوتقا، نە مەملەكەتتىك ەڭبەك ينسپەكسياسىنا جۇگىنۋگە قۇقىلى.

جۇمىس بەرۋشىنىڭ جالاقىنى تولىق كولەمدە جانە قر-نىڭ ەڭبەك زاڭناماسىندا بەلگىلەنگەن مەرزىمدە تولەمەۋى، سول سياقتى جۇمىس بەرۋشىنىڭ كىناسىنەن تولەمدى كەشىكتىرگەن كەزەڭىن بۇزعانى «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى» كودەكسكە سايكەس جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى.

سماگۋلوۆا نازىم ماقسات قىزى

مەملەكەتتىك ەڭبەك ينسپەكتورى