باقىت دەگەن نەمەنە؟!
باقىت دەگەن سەنىڭ سوناۋ بالا كۇندەرىڭ.
باقىتسىز-اق باقىتتى بوپ جۇرگەنىڭ،
ال مەنىڭ ەڭ باقىتتى كۇندەرىم،
بالام، ساعان باقىت ىزدەپ جۇرگەنىم.
( مۇقاعالي ماقاتايەۆ)
قازاقتىڭ مارقاسقا ازاماتى تولقىن اقان ۇلى بالاسى ءۇشىن باقىت ىزدەپ، كەلىن ءتۇسىرىپ، بالا باقىتىنىڭ توي قۋانىشىمەن ءبولىستى. توي – قۋانىشتىڭ شىڭى، شاتتىقتىڭ نۇرى. كۇللى قازاق دالاسىندا عاسىرلار بويى توي ءوتىپ، بەيبىت بەرەكەلى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ءاز حالىقتىڭ قۋانىشى مەن بەرەكەسىن ۋىزداي ۇيىتىپ جاتاتىن "كەلىن ءتۇسىرۋ"، "قىز ۇزاتۋ"، "سۇندەت تويلار" ۇلى تويدىڭ تورەسى دەۋگە بولادى.
قازاق سالتىندا وسىنداي قۋانىشقا ءوز جۇرتى، ناعاشى جۇرتى، قايىن جۇرتى، ەل جۇرتى سىندى ءتورت جۇرتتى شاقىرىپ باس قوسقان ەكى جاسقا اق باتا بەرىپ، نەكەسىن قيدىرىپ، كەلىننىڭ بەتىن اشىپ، اق وتاۋعا كىرگىزەدى. تويدا ءبىر عانا وتباسى قۋانبايدى. ءدۇيىم حالىق بولىپ قۋانادى. توي –ورتاق قۋانىشتىڭ، ۇزىلمەس بەرەكە بىرلىكتىڭ جارشىسى. سوندىقتان باعزى بابالارمىز "وتىز كۇن ويىن، قىرىق كۇن تويىن" جاساپ ۇرپاق ءوسسىن، ءونسىن، كوگەرسىن، كوكتەسىن دەدى. قۋانىش تويىنان ۇلگى السىن، ونەگە كورسىن، ءتورت جۇرتىن تانىسىن، ءبىلسىن، سولارمەن ەمەن-جارقىن ارالاسسىن دەگەن ۇلى ماقساتپەن توي جاسايدى. توي – بەرەكە قازىناسى، بىرلىكتىڭ ۇزىلمەس التىن ارقاۋى. اق سارى باس قوي، كوك قاسقا تاي، تۋ بيە، اتان وگىز، اق تۇيە قارىن جارىپ توي جاساۋ اتادان بالاعا، بالادان نەمەرەگە ءۇردىسىن ۇزبەي جالعاسىن تاۋىپ كەلە جاتقان قازاقتىڭ ۇلى دالا ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ ەڭ مايەكتىسى بولىپ تابىلادى.
ءيا، وسى ءداستۇردىڭ قايماعىن بۇزباي، قالپىن ساقتاپ شىمكەنت قالاسىندا اسا تانىمال دارىگەر، اقىن، اكادەميك تولقىن اقان شاڭىراعىندا كەلىن ءتۇسىرۋ تويى ءوتتى. تويعا قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن اسا سىيلى قوناقتار شاقىرىلدى. كۇللى تۇركى جۇرتىنا تانىمال تاريحشى قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى، داڭسالى كۇيشى سەكەن تۇرىسبەك ۇلى، ۇلكەن كاسىپكەر جەڭىس تۇركيا ۇلى، شاعانبەك قانجارباي ۇلى، ماقسات ءادىقادىر ۇلى، ايسا، "كوكتۋدىڭ جەلبىلەگەنى ءانىنىڭ" اۆتورى الماس احمەت ۇلى، جازۋشى ءجادي شاكەن ۇلى سەكىلدى مارتەبەلى قوناقتار جالپى 500 دەن استام ادام تويعا ارنايى شاقىرۋمەن قاتىناستى.
توي مادەنيەتتى، ساپالى، ءتارتىپتى، ساليقالى، سالتاناتتى تۇردە ءوتتى. قازاق داستۇرىنە وتە تاماشا ويداعىداي توي بولدى. كەرەمەتتەي ساۋىق-سايرانعا، تاعىلىمى مول، تاربيەسى كول توي بولدى.
تويدا باس قوسقان ەكى جاسقا اق باتا اق جاۋىنداي توگىپ بەرىلىپ جاتتى. ىزگى تىلەكتەر مەن العىستار تولاسسىز ايتىلىپ جاتتى.
تويدا ەكى جاسقا ارناپ مەن دە اق باتامدى بەردىم:
اق باتا
اۋمين مەن باتامدى بەرەيىن،
وسى تويدا اسىعا ايتىپ قاتە دەمەيىن.
ۇرپاققا، ۇل-قىزعا بەرسە ەكەن،
قازاقتىڭ اق جارقىن اتا مەرەيىن.
ەي، اللا قازاننىڭ قاراسىنان ساقتا،
دۇشپاننىڭ جالاسىنان ساقتا،
دوستىڭ كۇلكىسىنەن ساقتا،
جامان كۇننىڭ كۇناسىنەن ساقتا،
كوكتىڭ دە، جەردىڭ دە،
مۇسىلمان-كاپىردىڭ دە،
ۋىستىڭ دا، تۋىستىڭ دا،
باتىستىڭ دا، شىعىستىڭ دا،
ەردىڭ دە، ايەلدىڭ دە،
پالە مەن جالاسىنان ساقتا!
استىڭداعى اقبوز ات،
استىڭ دا ءجۇرىپ ارىسىن،
قۇلاڭ شاشتى، قوي كوزدى،
ءسۇيىپ العان التىن جار،
قاسىڭدا جاتىپ قارىسىن!!
ۇل ءوسسىن مۇرتى قياقتانىپ،
قىز ءوسسىن ادەمى مونشاقتانىپ،
تولقىن اقان توي جاساپ تۇر،
بوساعانى ءجيى اتتالىق،
تويعا كەلگەن بارشا قاۋىم،
اپپاق بوپ قارتايالىق،
پايعامباردىڭ اق تۋى سياقتانىپ!!
اللاھۋ اكبار!!!
ءيا، ءسوز اتاسى اق باتا. وسىنداي باتالار دۋالى اۋىزدان تولاسسىز ايتىلىپ، ەكى جاسقا باق-داۋلەت، باقىتتى عۇمىر تىلەنىپ جاتتى. تويدىڭ دا ءمانى مەن ءسانى، بەرەكەسى مەن مەرەكەسى وسى عوي.
ەڭ ماڭىزدىسى ەكى جاس باقىتتى بولسىن!!
بولات بوپاي ۇلى
شىمكەنت قالاسى.
پىكىر قالدىرۋ