فورۋمعا رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ءوز بيزنەسىن اشۋعا ۇمتىلعان جاستار مەن شاعىن كاسىپ يەلەرى كەلدى. ەكى كۇنگە سوزىلعان فورۋم بارىسىندا بيزنەس يدەيالار قۇرىلىپ، جينالعاندار ءوز ءوندىرىسىن اشۋعا كەڭەستەر الدى جانە ەلىمىزدەگى بەلدى كاسىپكەرلەرمەن كەزدەستى.

باحتيار وسەربەك ۇلىنىڭ كاسىپكەرلىك وركەندەۋى قيىن دا كۇردەلى كەزەڭدەردەن، كوپشىلىك شىداس بەرمەس بۇرالاڭ جولداردان تۇرادى. قاراپايىم سلەساردان جەكە كونسۋلتاسياسى ەڭ قىمبات بيزنەس-اناليتيكتەر قاتارىنا دەيىن كوتەرىلگەن. ەندى ءوز تاجىريبەسىمەن ءبولىسىپ، ءوز ەلىمىزدە ءوندىرىس ورىندارىن اشۋ ماسەلەسىن تالقىلادى. ال كاسىپتىك جولعا دەن قويعانداردىڭ باسىم كوپشىلىگى نەدەن باستارىن، ەڭ قيىنى قانداي كاسىپتى الاتىنىن بىلمەي داعدارادى. «تاعام» اسحانالار جەلىسىن قۇرعان، قازىردە «ءبىزدىڭ اۋىل» جوباسىنىڭ اۆتورى جەڭىس مىرزا جيىندا ءوزىنىڭ بيزنەس جولىنان باستاپ، ەڭ وزەكتى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى ماقسات قويۋ، سوعان ساي تابىس تابۋ ماسەلەسى جايىندا ايتتى.

– التى ءتۇرلى بايلىقتىڭ ءتۇرى بار، سونىڭ ەڭ سوڭعىسى – اقشا. مىسالى، ساۋ ادام دەنساۋلىقتىڭ ميلليونەرى. وسىلاي دۇرىس باعالاۋ كەرەك. ايتپەسە، ءقازىر بارلىق نارسەنى تەك اقشاعا اكەپ تىرەپ تاستاعان. ال، شىندىعىندا، ادامنىڭ باقىتتى ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن كوپ اقشا قاجەت ەمەس. بيزنەستى تەك تابىس ءۇشىن اشۋ قاتەلىك. ميلليون، ميلليارد اقشا تابامىن دەيدى، ءبىراق ونى قايدا جۇمسايتىنىن بىلمەيدى. ماقساتسىز تۇرعىزىلعان بيزنەس دەگەن وسى. ءبىرىنشى كىم بولعىڭ كەلەدى، قايدا بارعىڭ كەلەدى، ول ءۇشىن قانشا قاراجات قاجەت، سونى تاپ تا باقىتتى ءومىر ءسۇر. تاڭدا ۇيدەن ماقساتسىز شىققاندىقتان، ماقساتى بار ادامنىڭ ارتىنان ىلەسىپ كەتەسىڭ جانە ءوزىڭنىڭ ەمەس سول ادامنىڭ مۇددەسىن جۇزەگە اسىراسىڭ، – دەيدى تابىستى كاسىپكەر.

ال «Coca cola»، «Food master» سەكىلدى الەمدىك برەندتەردىڭ ديستريبيۋتورى ەرلان انداسبايەۆ ادامنىڭ ارتىنان اقشا، اتاق پەن مانساپ ءوزى جۇگىرۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.

– بەلگىلى ارمان-ماقساتى بار، سول جولدا ءوزىن دامىتقان ادامعا بايلىق پەن داڭق ءوزى-اق كەلەدى. ءبىزدىڭ ەلدە بيزنەس بار، ءبىراق ماسشتابى ۇلكەن دەۋگە بولمايدى. مىسالى، وتكەندە باحتيار باۋىرىممەن قىتايعا باردىق. مىنە، ماسشتاب دەپ سونى ايتادى. ءبىراق ءجۇز ميلليونداي اقشاسى اينالىمدا جۇرسە دە، ولار ۇلكەن ماسشتابقا جەتتىك دەپ سانامايدى. سەبەبى، ولاردا باسەكەلەستىك بار، قاسىندا ودان دا ۇلكەن كومپانيا تۇر. بۇنداي ۇلكەن دەڭگەيگە جەتپەسەك تە، اجەپتاۋىر جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. بۇل دا ەڭبەكپەن كەلگەن، وقۋ مەن تالپىنىستىڭ ناتيجەسى. بۇل قوزعاۋشى كۇشتىڭ نەگىزگى فاكتورى – اشتىق. بىلىمگە، ۇيرەنۋگە اشتىق سەزىنۋ كەرەك، – دەيدى كاسىپكەر. جەتىستىككە جەتكىزگەن تەك بۇل عانا ەمەس. انداسبايەۆ ءسوز اراسىندا نامىس جايىن كوتەردى. – ءبىز ىستەمەسەك، سىرت ەل كەلىپ ءبىزدىڭ جەرىمىزدە تابىس تاباتىن بولادى. ال بيزنەس ءوز كەزەگىندە ۇلكەن ارتىقشىلىقتاردى بەرەدى.

نامىس ون جىل بويى تۇرىكتەردىڭ كومپانياسىندا جۇمىس ىستەگەن ەرلان انداسبايەۆتى ءوزى جەكە كاسىپ اشۋىنا قوزعاۋشى كۇش بولسا، «Shanhai Whitesand LTD» كومپانياسىن نەگىزىن قالاۋشى اينۇر تۇركيانى بالالارىم جۇڭگو بولىپ كەتپەي، قازاقى ورتادا ءجۇرسىن دەگەن ۇلى ماقساتپەن ەلگە جەتەلەگەن.

– مەن العاش شانحايدا ءوز بيزنەسىمدى اشقاندا، جۇڭگو ەلى كومەگىن ايامادى. قىتايدا ورتا ازيا ەلدەرىنە قىزىعادى. «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» دەپ ەكى ەل اراسىندا ۇلكەن ساياسات ءجۇردى. ءبىزدىڭ كومپانيامىز وسىمەن بىرگە ونەركاسىپكە، ودان وندىرىسكە قاراي دامىدى. قازاقستاندا زاۋىتتار سالىنۋىنا اتسالىستىق. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىز وتكەن عاسىردىڭ 50-60 جىلدارى سالىنعان ەلەكتر ستانسيالارىن جاڭارتۋ جۇمىستارىن جاساپ جاتىرمىز. 2019 جىلى الماتىعا كوشىپ كەلدىك. قىزدارىم ءوز مادەنيەتىنىڭ ورتاسىندا ءوسسىن، انا تىلىندە سويلەسىن دەدىم. ءبىراق قازاق تىلىنەن گورى ورىسشا كوپ ءسوز قوسىپ سويلەيتىن بولدى، – بۇگىنگى قوعام دەرتىن دە ءبىر قوزعاپ ءوتتى. – ءبىراز سەحتاردى كوشىردىك. سوندا لوگيستيكالىق كومپانيالارمەن قيىندىقتارعا كەزىكتىك. تاۋارىمىز ۋاقىتىلى جەتكىزىلمەدى، شىعىنى استى. سول ءۇشىن وندىرگەن تاۋارلارىمىزدى ءوزىمىز تاسىساق دەگەن ويمەن لوگيستيكالىق كومپانيا اشتىق. 

فورۋمدا كوتەرىلگەن نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – قازاقستاندا ءوندىرىس اشۋ. ەلىمىزدە وندىرىسكە قاجەتتى بارلىق شيكىزات بار. ءبىراق كاسىپورىن بولماعاندىقتان، شيكىزات كۇيىندە قازبالى بايلىعىمىز شەتەلگە جىبەرىلىپ جاتىر. وسىنى نەگىزگى ماقسات ەتىپ قويعان باحتيار وسەربەك ۇلى جينالعان جاس كاسىپكەرلەرگە الدىن الا زات الۋ، ونى ساتۋدىڭ ءتيىمدى جولدارى، كىشىگىرىم كاسىپورىن اشۋ، ءوندىرۋ جانە ونى جارنامالاۋدىڭ ءتيىمدى تاسىلدەرىن ايتىپ كەڭەس بەردى.