جاقىندا عانا اتىراۋ تورىندە وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاق تىلىنە دەگەن سۇرانىستىڭ جىل وتكەن سايىن ارتىپ كەلە جاتقانىن جانە دە وسى ورايدا راۋان كەنجەحان ۇلى باستاعان حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ جۇمىسى تۋرالى ەرەكشە اتاپ ءوتىپ، قوعامنىڭ «Qazaq tili» ەنداۋمەنت قورىن قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىسىن قولداعانىن مالىمدەگەن ەدى. الماتىداعى باسقوسۋ قازاق ءتىلى قولدانىسىنىڭ اياسىن كەڭەيتۋ جانە ۇلتتىق ءباسپاسوزدىڭ بۇگىنگى احۋالىنا ارنالدى.

جيىنعا جۋرناليست، "Assyl Tas" قوعامدىق قورىنىڭ جەتەكشىسى راۋان وقاس مودەراتور بولدى.  

«قازىرگى تاڭدا قازاق ءتىلى، سونىڭ ىشىندە قازاق ءباسپاسوزىنىڭ  جاعدايى، بۇلىڭعىر سەكىلدى بولىپ كورىنەتىن بولاشاعى ءبارىمىزدى، سونىڭ ىشىندە قازاقتىڭ ۇلى رەتىندە مەنى دە تولعاندىرادى. بۇل ماسەلە حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى ءۇشىن دە وزەكتى. كەيىنگى كەزدە ءقازاقتىلدى گازەت-جۋرنالداردىڭ تيراجى ءتۇسىپ، وقىلىمى ازايىپ بارا جاتقانى حاق. ال باسپا ءسوز مەملەكەتتىڭ يدەولوگياسىن تىكەلەي جۇرگىزەتىن نەگىزگى قۇرال دەسەك، بۇگىن ءبىز سىزدەردى ۇلتتىق ءباسپاسوزدىڭ جاي-كۇيىن كەڭىنەن تالقىلاۋعا شاقىرامىز»، - دەدى «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى دۋلات تاستەكەي جيىن باسىندا.

«قازاق گازەتتەرى» ج ش س باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى - الماتى قالاسى باسىلىمدارىنىڭ باسشىسى دۋمان اناش باسقوسۋدا بۇگىنگى باسىلىمدارعا قاتىستى وزەكتى ماسەلەلەردى ورتاعا سالدى. 

«سەرىكتەستىگىمىزگە قاراستى «انا ءتىلى» ۇلت باسىلىمى وسىدان 34 جىل بۇرىن جارىق كورە باستاعان كەزدە «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ ورگانى رەتىندە قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىس اياسىن كەڭەيتۋ ماقساتىندا جۇمىسىن باستاعان ەدى. ءالى كۇنگە دەيىن سول قالپىنان تانباي ەڭبەك ەتىپ كەلەدى»، - دەگەن دۋمان نۇرلان ۇلى باسىلىمنىڭ تارالىم ماسەلەسىن دە نازاردان تىس قالدىرمادى.

ەلىمىزدەگى حالىق سانى از دياسپورالاردىڭ گازەت تيراجىمەن سالىستىرعاندا، 20 ميلليوننان استام حالقى بار مەملەكەت ءۇشىن «انا ءتىلى» گازەتىنىڭ بۇگىنگى تارالىم سانى ۇلت وقىرماندارىنىڭ نامىسىنا تيەتىن دۇنيە بولۋ كەرەك دەگەن ويدامىن. پرەزيدەنتىمىز ۇلتتىق قۇرىلتايدا «وقيتىن ۇلت قالىپتاستىرايىق» دەگەندى ايتتى. وقيتىن ۇلت جۇيەلى قالىپتاسۋى ءۇشىن مەرزىمدى باسىلىمعا جازىلۋ ءۇردىسىن داستۇرگە اينالدىرۋ كەرەك. مىسالى، بىلتىر الماتىدا شاندۋن پروۆينسياسىنان كەلگەن مەدياكورپوراسيا وكىلدەرىن قابىلدادىق. 100 ميلليوننانيپ حالقى بار ادام كاپيتالى كوپ ەل.  ونىڭ دا اسەرى بار شىعار. دەگەنمەن، جۇڭگو ءقازىر جوعارى تەحنولوگيالاردى كوپتەپ شىعارىپ جاتقانىن بىلەسىزدەر. سوعان قاراماستان، ولاردا قاعاز جۇزىندەگى مەرزىمدى باسىلىمدارى كۇندەلىكتى 30  ميلليونداي تيراجبەن شىعادى ەكەن. ولار وقيتىن ۇلت بولعان سوڭ، دامىعان قۋاتتى مەملەكەتكە اينالىپ وتىر. بۇعان دەيىن الەمدە ۇستەمدىك جۇرگىزىپ كەلگەن ەلدەرمەن يىق تىرەستىرىپ، ولاردى وزىمەن ساناسۋعا ءماجبۇر ەتتى. ءبىز دە ەسەمىزدى جىبەرمەس ءۇشىن وقيتىن سانالى ۇلتقا اينالۋىمىز كەرەك»، - دەدى.

سونداي-اق، دۋمان نۇرلان ۇلى بالالار باسىلىمدارىنىڭ تارالىم ماسلەسىن دا  تىلگە تيەك ەتتى. ەلىمىزدەگى 8 مىڭنان استام ورتا مەكتەپتىڭ كىتاپحانالارى ەڭ قۇرىعاندا ءبىر دانادان جازىلعاننىڭ وزىندە بۇل بالالارعا ارنالعان گازەت-جۋرنالدار ءۇشىن ۇلكەن قولداۋ بولاتىنىن ايتىپ ءوتتى.

سونداي-اق، جيىندا ءسوز العان "جاس قازاق" گازەتىنىڭ باس رەداكتورى سرايىل سمايىل ءقازاقتىلدى كونتەنتتىڭ مازمۇندىق ساپاسىنا توتالدى.

«1913-1918 جىلدار اراسىندا شىققان «قازاق» گازەتى ناعىز كلاسسيكالىق ۇلگىدەگى باسىلىم بولعان. ونى مەملەكەت قارجىلاندىرماعان، كوزى اشىق قالتالى ازاماتتاردىڭ قاراجاتىمەن شىققان. نەگىزگى ميسسياسى قازاق ءتىلى، اعارتۋشىلىق سيپاتتاعى باسىلىم بولعان. سول جىلداردىڭ وزىندە گازەتتە حالىقتىڭ قارجىلاي ساۋاتىنا ارنالعان ماقالالار شىعىپ تۇرعان. ماسەلەن،  گازەتتەگى ءبىر ماقالادا ميكروكرەديتتى ۋاق قارىز دەپ جازۋ ارقىلى تەرميندى تۇسىنىكتى ماعىنادا وقىرمانعا جەتكىزىپ وتىرعان. ساۋاتتى قازاق تىلىندەگى كونتەنت جاساۋ ءۇشىن بىزگە تەرميندەر سوزدىگى كەرەك. «قازاق ءتىلى» قوعامى مەن جۋرناليستەر بىرىگىپ وسىنى قولعا الساق»»، - دەدى سرايىل سمايىل.

Qaz365.kz پورتالىنىڭ باس رەداكتورى باۋىرجان كاريپوۆ جيىندا مەرىمدى باسىلىم حالىقتىڭ سەنىمدى دەرەككوزى رەتىندە برەند بولىپ قالىپتاسۋى كەرەك دەگەن ويىن جەتكىزدى.

"جەتى جىلداي تۇرىك اعايىندارمەن بىرگە «قازاقستان–Zامان» گازەتىندە جۇمىس ىستەدىم، سول كەزدە گازەتكە جازىلۋ ماسەلەسى بويىنشا تاجىريبە جيناقتادىق. بىزدە كوممەرسيالىق ديرەكتور دەگەن بولدى، ول تەك جارنامامەن اينالىساتىن ەدى. سول كەزدە شىققان «قازاقستان–Zامان» جانە «زامان» گازەتتەرىن تۇرىك كاسىپكەرلەرى تيراجدان بولەك جارنامامەن قارجىلاندىرىپ تۇردى. ءقازىر ەۋروپادا ءبىر ايعا گازەتكە جازىلۋ 10000 تەڭگە تۇرادى ەكەن جانە وعان كەز كەلگەننىڭ قولى جەتە بەرمەيدى. ماجبۇرلەپ جازىلۋ ەمەس، گازەتكە دەگەن اريستوكراتيالىق كوزقاراس قالىپتاسقان. الەمدىك كەز كەلگەن ۇلكەن گازەتتەر جىلدار بويى جابىلماي ساقتالىپ كەلەدى. ول برەند بولىپ تەك گازەت كۇيىندە عانا ەمەس، تابلويد رەتىندە، ينتەرنەت پورتال، الەۋمەتتىك جەلى رەتىندە جان-جاقتى دامىپ جاتىر. ءبىز ءبىر زەرتتەۋ جۇرگىزىپ كوردىك. بىزدە الەۋمەتتىك جەلىدە داۋ بولىپ جاتcا، تەك گازەتتە شىققان ۇلكەن سۇحبات، ماتەريال عانا سوعان توقتام بولا الادى ەكەن. گازەت سول رولىنەن اجىراماۋى كەرەك»، - دەدى ول.

دوڭگەلەك ۇستەل باسىنداعى تالقىلاۋعا قاتىسقان ماماندار باسىلىمداردىڭ مەملەكەتتىك تەندەرگە قارجىلاي تاۋەلدى ەكەنىن، سونداي-اق، مەملەكەتتىك تاپسىرىس، تەندەر ۇلەستىرۋ ماسەلەسىندە جۇيەلىلىكتىڭ جوقتىعىن ءسوز ەتتى.

«بىلتىر جاڭادان 495 ب ا ق تىركەلىپتى، ونىڭ 132ء-سى مەرزىمدى باسپا ءسوز، 8 تەلەارنا، 3 راديو، 340 اقپارات اگەنتتىگى. باسىلىمدار كوبەيگەن سايىن ونىڭ ارتىندا كىم تۇر ەكەن دەپ قورقاتىن بولدىم. شىنى كەرەك، ءقازىر مەملەكەتتىك تاپسىرىس كىم كورىنگەنگە ەش جوسپارسىز، جۇيەسىز بەرىلىپ جاتىر. مىسالى، كەشە عانا ءبىر باس رەداكتور «بىزگە بالالار ادەبيەتى بويىنشا تاپسىرىس ءتۇستى» دەيدى. ول قۇقىق سالاسىنداعى باسىلىم بولعاندىقتان، ونى ەشبىر بالا وقىمايدى. تاپسىرىستى قالاي بەرگەن؟ مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا بولىنگەن قارجى دا وتە كوپ، ءبىراق ول قالاي جانە كىمدەرگە ءبولىنىپ جاتقانى بەلگىسىز. وسى ماسەلە ءبىر جۇيەگە تۇسسە ەكەن»،- دەگەن ۇسىنىس ايتتى جۋرناليست ەرلىك كەبەكباي.

باسقوسۋ بارىسىندا قازاق باسپاسوزىنە قاتىستى كەزەك كۇتتىرمەيتىن باسقا دا وزەكتى ماسەلەلەر ورتاعا سالىندى. «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ وكىلى ەركىن جاپپاس ۇلى باسپاسوزدەگى ساۋاتتىلىق مەكتەپتەگى وقۋلىقتان باستالاتىنىن ايتا كەلىپ، گازەت-جۋرنال تارالىمىنىڭ وسۋىنە مەملەكەت ىقپال ەتۋى كەرەك دەدى. «تۇركىستان» گازەتىنىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرى تاڭسۇلۋ الدابەرگەن قىزى ءقازىر باسپاسوزدە ساۋاتتى جازا الاتىن كادرلاردىڭ تاپشىلىعى بايقالاتىنىن ايتىپ ءوتتى.

«Alatay Aqparat» مەدياحولدينگىنىڭ باس ديرەكتورى ەرجان قالىمباي ۇلى ءاربىر بالاباقشادا باسىلىمدارعا ارنالعان بۇرىش بولۋى كەرەكتىگىن ايتا كەلىپ، «گازەت وقيتىن كۇن» دەگەن سەكىلدى ءىس-شارالار وتكىزىلسە دەگەن نيەتىن ءبىلدىردى. سونداي-اق، مەرزىمى باسىلىمداردان قوسىمشا قۇن سالىعىن الىپ تاستاۋ، سۋبسيديا بەرۋ جانە جەڭىلدىكتەر جاساۋ كەرەكتىگىن دە جەتكىزدى.

«اق جەلكەن» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى ەسەي جەڭىس ۇلى قازىرگى مەكتەپ باعدارلاماسىندا  بالالارعا جۇكتەمەنىڭ كوپ ەكەنىن ايتا كەلىپ، ولاردىڭ ساباقتان بولەك كىتاپ وقيتىن ارتىق ۋاقىتى قالمايتىنىن، «وقيتىن ۇرپاق» قالىپتاستىرۋ بارىسىندا وسى ماسەلەنى ەسكەرسەك دەگەن نازىن ءبىلدىردى. جازۋشىلار وداعى باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى بەيبىت سارىباي قوعامداعى ساۋاتتىلىق ايناسى، ءتىل تازالىعىن ساقتايتىن نەگىزگى قۇرال گازەتتىڭ عۇمىرى جالعاسىن تابۋى كەرەك دەگەن پىكىرىن ورتاعا سالدى. سونداي-اق، «قامشى» پورتالىنداعى ارىپتەسىمىز قازاق تىلىندەگى تەرميندەردى سيفروۆيزاسيالاۋ ماسەلەسىن كوتەردى. مەرزىمدى باسىلىمداردا جىلدار بويى تاباندى تۇردە ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان جۋرناليستەر قاۋىمىنىڭ جالاقى، قالاماقى ماسەلەسى دە نازاردان تىس قالعان جوق.

گاۋھار تۇستىكبايەۆا،

"قازاق گازەتتەرى" سايتى