سيفرلىق داۋىردە جانە ونلاين ساتىپ الۋلاردىڭ وركەندەۋىندە ءبىز قولىمىزدا بولۋ ءۇشىن ينتەرنەت-دۇكەندە تاپسىرىس بەرىلگەن زات نەمەسە گادجەت قانشا قاشىقتىق جانە قانشا شەكارا وتەتىنى، جۇزەتىنى نەمەسە ۇشاتىنى تۋرالى مۇلدەم ويلانبايمىز. بۇل تۇتىنۋشىلارعا تانىس "عاجايىپتىڭ" ارتىندا COVID پاندەمياسىنان كەيىن قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان جاھاندىق تاسىمالداۋ جانە لوگيستيكا يندۋسترياسى تۇر.

قازاقستان ارقىلى ازيا مەن ەۋروپا اراسىنداعى ءىرى ساۋدا مارشرۋتتارى وتەدى. مەملەكەت پەن بيزنەس ءقازىردىڭ وزىندە تريلليونداعان دوللارعا باعالانعان تاۋارلاردى تاسىمالداۋدىڭ الەمدىك پيروگىنىڭ بولىمىنە قاتىسۋدان پايدا تابۋدا. ساراپشىلار وزدەرىنىڭ شاعىن بيزنەسىن باستاعىسى كەلەتىن، ءبىراق ءالى نە ىستەۋ كەرەكتىگىن شەشپەگەن قازاقستاندىقتاردىڭ نازارىن وزدەرى ءۇشىن جاھاندىق ساۋداعا قاتىسۋ جانە جەتكىزۋ تىزبەگىنە ەنۋ مۇمكىندىگىنە اۋدارادى. ەڭ قاراپايىم نارسە — تانىمال ماركەتپلەيستە ونلاين دۇكەن اشۋ.

ساۋدا تەك گەوگرافيالىق لاندشافتتى وزگەرتپەيدى

ساۋدا جولدارى مەن كەرۋەندەر ەجەلگى زاماننان بەرى قورشاعان الەمدى وزگەرتتى. ولاردىڭ جولىندا قالالار ءوسىپ، ولارمەن بىرگە ءار ءتۇرلى كونتينەنتتەرگە وركەنيەت كەلدى. ساۋدا 21 عاسىردا الەمدىك ەكونوميكا مەن دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى بولىپ قالا بەرەدى. Mordor Intelligence كونسالتينگتىك كومپانياسىنىڭ باعالاۋى بويىنشا 2024 جىلى الەمدەگى جۇك جانە لوگيستيكالىق تاسىمالدار نارىعىنىڭ كولەمى 6 ترلن دوللاردان اسۋى مۇمكىن.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان بۇل پيروگتىڭ جاقسى بولىگىن "تىستەپ" الادى جانە، سايىپ كەلگەندە، ساياساتكەرلەر مەن ەكونوميستەر كوپتەن بەرى ايتىپ كەلە جاتقان ترانزيتتىك الەۋەتىن ءتيىمدى ىسكە اسىرا الادى. ءقازىردىڭ وزىندە قازاقستان ارقىلى وتەتىن شىعىس جۇڭگو مەن ازيا-تىنىق مۇحيتى ايماعىنان ەۋروپاعا قۇرلىقتىق كولىك مارشرۋتتارىنىڭ ءىرى جوبالارى ىسكە اسىرىلۋدا. جاڭا ينفراقۇرىلىم بەلسەندى سالىنۋدا جانە ەسكى ينفراقۇرىلىم جاڭعىرتىلۋدا، ولارمەن بىرگە كولىك جانە لوگيستيكا سالاسىن پاندەمياعا دەيىنگى دەڭگەيگە دەيىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە ءقازىردىڭ وزىندە سالىنعان ينۆەستيسيالاردى وتەيتىن جانە ەلگە جاڭا كاپيتال تارتاتىن ودان دا ۇلكەن بولاشاق ءوسۋدى كۇتۋ بويىنشا بولجامدار وسۋدە.

ايجان بەيسەيەۆا، ورتالىق ازياداعى كولىك جانە لوگيستيكا بويىنشا ساراپشى:

– قازاقستاندا لوگيستيكالىق سالانىڭ ايتارلىقتاي ءوسۋى بايقالادى، ونى بۋم دەپ اتاۋعا بولادى. بۇل، بالكىم، ۇلكەن قويمالاردىڭ كىرەبەرىستەرىندە اۆتوكولىك فۋرالارىنىڭ كەزەگىن كورمەيتىن نەمەسە ۋكرايناداعى پاندەميا مەن وقيعالاردان كەيىن الماتى اۋەجايىنا ۇنەمى قونا باستاعان Boeing 747 ءتيپتى ۇلكەن كولىك ۇشاقتارىنا نازار اۋدارمايتىن ءىرى قالالاردىڭ تۇرعىندارىنا ايتارلىقتاي بايقالمايدى.

مەن جاقىندا ارىپتەسىممەن الماتىعا اقتاۋعا ءىسساپاردان ورالدىم، وندا ءبىز تەڭىز پورتىندا بولدىق جانە بۇل ساپار كۇشتى اسەر قالدىردى. ءبىز كونتەينەرلەردىڭ تەڭىز پارومدارىنا ۇزدىكسىز تيەلۋىن نەمەسە كەرىسىنشە كاسپيي تەڭىزى ارقىلى قىتايدان ەۋروپاعا نەمەسە ەۋروپادان قازاقستان مەن ورتالىق ازياعا تاسىمالداناتىن جۇكتەردى ءتۇسىرۋدى بايقادىق. ەگەر ساندار تۋرالى ايتاتىن بولساق، وندا كولىك مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا كولىكتىڭ بارلىق تۇرلەرىمەن جۇكتەردى تاسىمالداۋ كولەمى وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 4،5% - عا ءوستى. جۇك كولىكتەرى مەن ۇزىندىق ولشەگىشتەردىڭ سانى دا ارتىپ كەلەدى، بۇل اۆتوموبيل كولىگى قىزمەتتەرىنە سۇرانىستىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى. جۇك تاسىمالىنىڭ ءوسۋى قويما كەشەندەرىنىڭ قۇرىلىسى مەن جاڭعىرتىلۋىنا تۇرتكى بولادى. Colliers International مالىمەتتەرى بويىنشا، 2023 جىلى قازاقستانداعى قويما الاڭىنىڭ كولەمى 1،5 ملن شارشى مەتردەن استى.

جۇك تاسىمالىنىڭ ءوسۋ سەبەپتەرىنىڭ ىشىندە ايجان بەيسەيەۆا قازاقستاندا جانە وڭىردە ينفراقۇرىلىمنىڭ بەلسەندى دامۋىن اتاپ كورسەتەدى. ۇكىمەتتەر اۆتوموبيل جولدارى مەن تەمىرجولداردى، تەڭىز پورتتارى مەن اۋەجايلاردى سالۋعا جانە جاڭارتۋعا ينۆەستيسيا سالۋدا. 2022 جىلى ۋكراينادا سوعىس قيمىلدارىنىڭ باستالۋى جانە رەسەيگە قارسى سانكسيالاردىڭ ەنگىزىلۋى لوگيستيكالىق تىزبەكتەردىڭ كۇردەلى قايتا قۇرىلۋىنا اكەلىپ سوقتىردى، بۇل رەسەيدەن ءوتىپ، قازاقستان ارقىلى ازيادان ەۋروپاعا جۇك اعىنىنىڭ ارتۋىنا اكەلدى.

تاجىكستاندىق ارىپتەس ايجان بەيسەيەۆا كولىك باعىتتارىنىڭ وزگەرۋى وڭىردەگى يمپورتتىق تاۋارلار باعاسىنىڭ وسۋىنە قالاي جانە نەگە اسەر ەتكەنىن تۇسىندىرەدى.

لاريسا كيسلياكوۆا، ورتالىق ازيانىڭ كولىك-لوگيستيكالىق ارىپتەستىگىنىڭ ءتوراعاسى

- ۋكرايناداعى قاقتىعىسپەن بايلانىستى رەسەيگە قارسى سانكسيالار مەن ساۋدا مەن ەسەپتەۋلەرگە شەكتەۋلەرگە بايلانىستى كوپتەگەن كومپانيالار رەسەيدىڭ اينالاسىندا جۇكتەردى جەتكىزۋدىڭ بالاما جولدارىن ىزدەۋگە ءماجبۇر بولدى. بۇل قىتايدىڭ باتىسىنان باستاۋ الاتىن، قازاقستان، كاسپيي تەڭىزى، ءازىربايجان، گرۋزيا ارقىلى جانە ودان ءارى ەۋروپاعا وتەتىن ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك مارشرۋتىنىڭ (تحتم) تانىمالدىلىعىنىڭ وسۋىنە اكەلدى. لوگيستيكانى قايتا رەتتەۋ جانە كولىك قىزمەتتەرىنە سۇرانىستىڭ ارتۋى لوگيستيكالىق كومپانيالاردىڭ تاسىمالدارى مەن قىزمەتتەرىنە باعانىڭ وسۋىنە اكەلدى جانە ناتيجەسىندە بۇل ورتالىق ازيا ەلدەرىندەگى تۇپكىلىكتى يمپورتتىق تاۋارلار باعاسىنىڭ وسۋىنە اكەلدى. ءبىراق جەتكىزۋ باعىتتارىنىڭ مۇنداي وزگەرۋى سالاعا ينۆەستيسيالاردى جانە جاڭا مارشرۋتتاردى دامىتۋدى ىنتالاندىرادى. ءوڭىر ەلدەرىنىڭ ەكونوميكاسى مۇنىڭ وڭ اسەرىن سەزىنۋدە جانە بولاشاقتا بۇل ءۇردىس جالعاسادى.

كولىك مارشرۋتتارىنىڭ لاندشافتى مەن ساۋدا جەتكىزىلىمدەرىنىڭ شۇعىل وزگەرۋىنە بايلانىستى تۇتىنۋ نارىقتارىنداعى باعا كۇيزەلىستەرى وتكەن نارسە. ساراپشىلار مەملەكەت پەن بيزنەس ءۇشىن دە، شاعىن كاسىپكەرلەر مەن تۇتىنۋشىلار ءۇشىن دە اشىلعان ايقىن ارتىقشىلىقتار مەن مۇمكىندىكتەرگە نازار اۋدارۋعا كەڭەس بەرەدى، ولار بىرگە ازىق-تۇلىك، تۇتىنۋ تاۋارلارى، ماشينالار مەن كۇردەلى جابدىقتاردىڭ جاھاندىق جەتكىزۋ تىزبەگىنىڭ بۋىندارىن قۇرايدى. سونىمەن قاتار، بۇل تىزىمدە ينتەرنەت-دۇكەندەردەن ونلاين تاپسىرىستاردىڭ ۇلەسى تەز وسۋدە.