"ستاتيستيكادا ەلىمىزدىڭ ونەرتاپقىشتىق بەلسەندىلىگىنىڭ كوەففيسيەنتى پاتەنتتىك ۆەدومستۆوعا 1 ملن ادامعا شاققاندا بەرىلگەن وتىنىمدەر سانى بويىنشا ايقىندالادى"، - دەلىنگەن مينيسترلىكتىڭ تۇسىنىكتەمەسىندە.

ۇلتتىق زياتكەرلىك مەنشىك ينستيتۋتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، بۇل كورسەتكىش 2021 جىلى 41،28، 2022 جىلى 42،39 جانە 2023 جىلى 45،77 بولدى.

- ۇلتتىق زياتكەرلىك مەنشىك ينستيتۋتىنىڭ جىلدىق ەسەبىنە سايكەس، Patent Cooperation Treaty جۇيەسى بويىنشا حالىقارالىق پاتەنتكە 2021 جىلى 31 ءوتىنىم، 2022 جىلى 24 ءوتىنىم، 2023 جىلى 26 ءوتىنىم بەرىلدى. ەۋرازيالىق پاتەنتتىك كونۆەنسياعا 2021 جىلى 81 ءوتىنىم، 2022 جىلى 78 ءوتىنىم، 2023 جىلى 103 ءوتىنىم بەرىلدى. Patent Cooperation Treaty ەرەجەلەرىنە سايكەس، ءبىر حالىقارالىق ءوتىنىم بەرۋ ارقىلى ءوتىنىش بەرۋشى الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە ءوز ونەرتابىستارىنىڭ قورعالۋىن قامتاماسىز ەتە الادى. ەۋرازيالىق پاتەنتتىك كونۆەنسيا ءوز كەزەگىندە جەكە جانە زاڭدى تۇلعالارعا ءبىرىڭعاي ەۋرازيالىق پاتەنت نەگىزىندە ونەرتابىستار مەن ونەركاسىپتىك ۇلگىلەرگە ءوز قۇقىقتارىن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، — دەلىنگەن مينيسترلىكتىڭ جاۋابىندا.

قازاقستاننىڭ ونەركاسىپتىك مەنشىك وبەكتىلەرىنە 2021 جىلى بارلىعى 12 761 قورعاۋ قۇجاتى، 2022 جىلى — 12 099 قۇجات، 2023 جىلى — 13 270 قۇجات بەرىلدى.

عىلىم كوممەرسيالانۋدا ما؟

عىلىم قورى وتكىزگەن كوممەرسيالاندىرۋ جوبالارى گرانتتارىنىڭ كونكۋرسىنان وتكەن 5 جوبانى ساتۋ 1 ملرد تەڭگەدەن استى. ونىڭ ىشىندە عىلىمي-تەحنيكالىق دامۋعا 4 جوبانىڭ جالپى ۇلەسى 72،5 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. بۇل قاراجاتقا ساتۋ كورسەتكىشتەرى، بىرلەسىپ قارجىلاندىرۋ، سالىق تولەمدەرى، ساتىپ الىنعان جابدىقتار جانە رويالتي كىرەدى.

— جوعارى تەحنولوگيالىق ءونىمدى ساتۋدان تۇسكەن جالپى پايدا 33،7 ملرد تەڭگەنى قۇرادى، 1763 جۇمىس ورنى قۇرىلدى، بيۋدجەتكە 7،8 ملرد تەڭگەدەن استام سالىق ءتۇستى جانە 9،7 ملرد تەڭگەگە قوسا قارجىلاندىرۋ تارتىلدى. 534 ملن تەڭگەگە رويالتي تولەندى (اۆتورلىق رويالتي — رەد.) جانە 20،8 ملرد تەڭگەگە نەگىزگى كاپيتال ساتىپ الىندى، — دەلىنگەن مينيسترلىكتىڭ حابارلاماسىندا.

مەملەكەت 2023-2025 جىلدارعا ارنالعان كوممەرسيالاندىرۋ جوبالارىن قولداۋعا 62،1 ملرد تەڭگە بولەدى.

قازاقستاندىق عالىمدار حالىقارالىق باسىلىمداردا جاريالانادى ما؟

حالىقارالىق ماسشتابتا عىلىمي بەلسەندىلىكتى باعالايتىن Web of Science نەگىزىندەگى incites اناليتيكالىق جۇيەسى بار. بۇل جۇيە جەكە عىلىمي ۇيىمداردىڭ دا، ەلدەردىڭ دە جاريالانىمدىق بەلسەندىلىگى مەن عىلىمي تيىمدىلىگىنە سالىستىرمالى تالداۋ جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. InCites (Clarivate Analytics) مالىمەتتەرى بويىنشا، 2019-2023 جىلدارى قازاقستاندىق عالىمدار حالىقارالىق باسىلىمداردا 21 506 جۇمىس جاريالادى. ونىڭ 63،83% - درۋگيمي باسقالار كەلتىرگەن.

عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى بۇل ماسەلەدە الەمدەگى ەڭ تانىمال عىلىمي مەتريكالىق كورسەتكىشتى حيرش يندەكسى رەتىندە باعالايدى. بۇل يندەكس جاريالانىمداردىڭ سانىن دا، ولارعا سىلتەمەلەردى دە ەسكەرەدى.

2019-2023 جىلدارى Web of Science جۋرنالىندا ءجيى جاريالانعان جانە حيرش يندەكسىنىڭ جوعارى كورسەتكىشىن العان 9 قازاقستاندىق عالىم:

• يساحوۆ الىبەك - جاريالانىمدار سانى 227/h-Index-37
• زدوروۆەس ماكسيم - جاريالانىمدار سانى 245/h — Index-37
• باكەنوۆ جۇماباي - جاريالانىمدار سانى 102/h — Index-26
• كوزلوۆسكيي ارتەم - باسىلىمدار سانى 150/h — Index-23
• داۆلەتوۆ قايرات - باسىلىمدار سانى 47/h — Index-23
• سەمەنوۆا يۋليا - جاريالانىمدار سانى 59/h — Index-17
• ساپپاروۆ ارمان - جاريالانىمدار سانى 26/h — Index-15
• كولەسنيكوۆ الەكساندر-باسىلىمدار سانى 36/h — Index-15
• سارسەنبەك ۇلى باۋىرجان - جاريالانىمدار سانى 33/h — Index-15.

Web of Science حالىقارالىق دەرەكتەر بازاسىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، سوڭعى بەس جىلدا قازاقستاندىق عالىمداردىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرىنە 107 690 سىلتەمە جاسالعان. Scopus حالىقارالىق دەرەكتەر بازاسى بويىنشا سوڭعى بەس جىلدا قازاقستاندىق عالىمداردىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرىنە 305 837 سىلتەمە جاسالدى.

ءبىز ديپلوم ساتاتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردى تولىقتاي جويا بىلدىك پە؟

مينيسترلىكتىڭ مالىمەتىنشە، سوڭعى 5 جىلدا ساپاسىز ءبىلىمى بار جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانى 16-عا قىسقاردى. سونداي-اق، 66 جوو دايىندىقتىڭ بەيىندى ەمەس باعىتتارى بويىنشا 547 قوسىمشا ليسەنزيانى قايتارىپ الدى.

وسى جىلدان باستاپ باقىلاۋ سۋبەكتىلەرىنىڭ تىزبەسى اۆتوماتتى رەجيمدە تاۋەكەلدەردى باعالاۋ مەن باسقارۋدىڭ اقپاراتتىق جۇيەسىمەن ايقىندالدى. باقىلاۋعا جاتاتىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءتىزىمى ادامنىڭ قاتىسۋىنسىز اۆتوماتتى تۇردە انىقتالدى. بۇل ءوز كەزەگىندە باقىلاۋ ورگاندارىنا قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

2024 جىلى باقىلاۋ ءىس-شارالارىن وتكىزۋ كەستەسىنە 34 جوو ەنگىزىلدى.

  "عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم سالاسىنداعى باقىلاۋ جۇمىسى جۇيەلى نەگىزدە جۇرگىزىلەدى جانە بەلگىلەنگەن تارتىپپەن جالعاسادى"، — دەپ جازادى مينيسترلىك ماماندارى.

جاس عالىمداردىڭ يپوتەكاسى

2023 جىلى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى مەن "وتباسى بانكى" اق اراسىندا جاس عالىمداردى كرەديتتەۋدىڭ 2023-2027 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. وسى كەلىسىم اياسىندا جاس عالىمدارعا 5،6 ملرد تەڭگە سوماسىنا 290 كرەديت بەرىلدى. 2023 جىلى 104 يپوتەكا، 2024 جىلى 186 يپوتەكا بەرىلدى. ەندى ترانشتى 2025 جىلى ءبولۋ كەرەك.

وسى باعدارلاماعا قاتىسۋشىلارعا مىناداي تالاپتار قويىلادى:

• ەڭ جوعارى سوما - 20 ميلليون تەڭگەگە دەيىن؛
• 8 جىلدان اسپايتىن مەرزىم، 11 جىلدان اسپايتىن مەرزىممەن تۇرعىن ءۇي زاەمىنا كەيىننەن كوشۋ جۇزەگە اسىرىلادى؛
• سىياقى مولشەرلەمەسى-جىلدىق 5% ؛
• باستاپقى جارنا-شارتتىق سومانىڭ 10% - دان 50% - نا دەيىن.