قۇرمەتتى پرەزيدەنت! مارتەبەلى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى!

سىزگە اقىل ايتايىن دەگەن ويىم جوق. ەلدىڭ تىنىشتىعى ءسىز ءۇشىن قانداي قىمبات بولسا، ءاربىر ەستى قازاق ءۇشىن دە بار عۇمىرىنان باعالى! «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىندا» سويلەگەن ءسوزىڭىز ديپلوماتيالىق بولمىسىڭىزعا بارىنشا ساي ەتىپ جازىلعان سالماقتى جولداۋ بولدى. دەگەنمەن «ءبىر-بىرىن ماجبۇرلەمەۋ» ماعىناسىندا ايتىلعان ءسوزىڭىز جۇرت اراسىندا ءارتۇرلى اڭگىمەنىڭ سەبەپشىسى بولىپ وتىر.

كەز كەلگەن دۇرىس نيەتتى قادام ˗ تۋرا تۇسىنگەنگە تۇنىق، بۇرا تۇسىنگەنگە بىلىق بولىپ شىعا كەلۋى اپ-ساتتە. ءسىزدىڭ «ماجبۇرلەمەۋ» ءسوزىڭىز قازاقتىڭ ءوز ەلىندە مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتۋىن «ارانداتۋ» دەپ باعالايتىندارعا، مەملەكەتتى، ونىڭ ءتىلىن، حالقىن سىيلاعىسى كەلمەيتىن بەزبۇيرەكتەرگە تاپتىرماس ولجا بولدى! «ەندى قاي تىلدە سويلەسەم، ءوزىم بىلەم» دەيتىن وركوكىرەكتەردىڭ ىشىندە قىزىل ورتتەي لاۋلاپ جاتىر. بۇل كۇنى ەرتەڭ-اق كەز كەلگەن ورتادا لاپ ەتە تۇسەر لاڭعا اينالىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن.

مەن قىتايدان كەلگەن قازاقپىن. «ورىس ءتىلى ءالى باسىمدىقتا» دەگەندى ەسكەرىپ، اتاجۇرتقا كەلەردەن بۇرىن-اق ورىس تىلىنەن ساۋات اشىپ كەلدىم. ءبىراق الماتىعا كەلگەن سوڭ ءوز قۇقىعىن قورعاعان قازاقتىلدىلەردىڭ قاتارىن كوبەيتكىم كەلدى. مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ بۇل قادامى جەمىسسىز بولعان جوق. قازىرگى الماتى مەن بۇرىنعى «الما-اتانىڭ» اراسى جەر مەن كوكتەي! بارلىق جەردە قازاق تىلىندە سويلەدىم. ۋلاتىپ، شۋلاتىپ ايعايعا باسقان جوقپىن. جاي عانا مادەنيەتتى تۇردە تالاپ ەتتىم. ەل مەن جەردى سىيلاعان ورىستىلدىلەر دۇرىس ءتۇسىندى. بىر-ەكى اۋىز قازاقشاسىمەن جاۋاپتاستى نەمەسە ءتىل بىلەتىن قىزمەتكەردى شاقىردى. ال كەرىسىنشە، ءمىز باقپاي، مەنى جاۋ ساناپ، مىنەز كورسەتكەندەردى، اشۋعا باسقانداردى دا كوردىم. ەندىگى جەردە «ماعان مەملەكەتتىك تىلدە جاۋاپ بەرىڭىز» دەگەن مادەنيەتتى تالابىم «ماجبۇرلەۋگە» اينالىپ شىعا كەلگەلى تۇر. جۋرناليست رەتىندە مىنبەردە تۇرعان قۇزىرلى ورگان وكىلىنە «قازاق تىلىندە سويلەڭىز» دەسەم «ارانداتۋشى» بولعالى تۇرمىن.

ءتىلدى جەلەۋ ەتىپ، ەلدى ءتىلىم-تىلىم قىلىپ، قىرىقپىشاق قىرعىنعا ۇلاستىرعىسى كەلەتىندەر بار ەكەنىن جوققا شىعارمايمىن. ماسەلە سونىڭ بىلتەسى قايدا جاتىر؟ ورىس ءتىلىن بىلمەيتىن ءبىر قازاققا جاۋ كوزبەن قاراپ، ءتىپتى ادام ساناتىنا قوسقىسى كەلمەيتىن «جات نيەتتەر» جوق ەمەس. سونداي وقيعا بولعاندا قانى قىزبايتىن قازاق جوق. ونىسى ادىلەتتى دە. ال وسى ماسەلەنى الاۋلاتىپ، جالاۋلاتقانعا جەتكىزبەي-اق شەشەتىن ءبىر مەكەمە بار ما بىزدە؟ سولاردىڭ ءبىرى اسسامبلەيا دەيىك. مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتكەن قازاققا بيلىك باسۋ ايتادى. ءتىپتى اشۋ شاقىرادى، ساتىمساق بلوگەرلەر ساۋداعا جۇرەدى... ال «ءوز ءتىلىڭ وزىڭە» دەپ وتقا ماي قۇيعان سەبەپكەردى كىم تۇزەيدى؟ اسسامبلەيادان ءبىر ادام باسۋ ايتقانىن كوردىك پە سولارعا؟

جاسىراتىنى جوق. داۋرەن ابايەۆ ايتقان «ۇڭگىردەگى ۇلتشىلدىققا» دا كۋا بولدىم. ءبىراق ونى دۇرىس تۇسىنۋگە تىرىستىم. نەگە؟ ويتكەنى ادام بويىنداعى بارلىق اشۋ-ىزا ءتىل ارقىلى شىعاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ءوز ەلىندە جۇمىسسىز ءجۇرىپ، قارىز باسىپ، اتا-باباسىنان قالعان قيساپسىز بايلىق تالان-تاراجىعا تۇسكەنىن كورىپ، اۋزىن اشقاننىڭ اباقتىعا قامالىپ جاتقانىنا نالىپ، اۋىرسا، ەم الا الماي، كوڭىلى جايلانىپ دەمالا الماي جۇرگەندە تىم قۇرىسا، ءوز تىلىندە سويلەي الماسا، ول ادام نە ىستەيدى؟! ۇلتىنىڭ بار قايعىسى تىلىنە جينالادى. بارىنەن تۇڭىلسە دە قازاقستان دەگەندەگى قازاق اتاۋىنا «مالدانادى». سونى قورعان كورەدى. مەملەكەتتىك ءتىل دەپ ستاتۋس العان انا تىلىنەن باسالقى ىزدەيدى.

شىن مانىندە، باستى ارانداتۋشى «ۇڭگىردەگى ۇلتشىلدىقتا» ەمەس «ۇڭگىردەگى ۇلتسىزدىقتا» بولىپ تۇر. مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ ءتىلى ورىس، قاعازى ورىس، مىنەزى ورىس! قازاقتىلدىلەر ورىسشا سويلەۋگە مىندەتتى. ال ءجۇز جىل قازاقستاندا تۇراتىن ورىس نەمەسە ورىستىلدىلەر قازاق ءتىلىن پىسقىرماسا دا بولادى. مۇنداي «جازىلماعان» زاڭ باسقا بارلىق زاڭنان ارتىق ورىندالىپ ءجۇر. «ادىلەتتى»، «جاڭا قازاقستان» 80 پايىز تۇلەك ۇبت-دا قازاق ءتىلىن تاڭداعانىن، حالىقتىڭ 70 پايىزى قازاق ەكەنىن شىن سەزىنسە، مۇنداي شىندىققا كوز جۇمباسا كەرەك ەدى...

ەل تىنىشتىعى - ءبارىمىزدىڭ باستى قۇندىلىعىمىز. ونى بۇزۋعا «ءتىل» سەبەپشى بولۋى ابدەن مۇمكىن. ارينە، ورىس ءتىلىن ءبىلۋ ارتىقشىلىق. ءبىراق «قازاق ءتىلىن»، «مەملەكەتتىك ءتىلدى» بىلمەۋ كەمشىلىك ەكەنىن اشىق ايتۋعا ءتيىسپىز. كەشە ءوز تىلىندە سويلەپ كەلگەن قانداستار بۇگىن ورىس ءتىلىن ۇيرەنىپ، سويلەپ تە ءجۇر. ال اتا-باباسى جەر اۋدارىلىپ كەلگەن، بىرنەشە ۇرپاعى قازاقتىڭ نانىن جەپ جۇرگەن وزگە ۇلت وكىلدەرى، ءتىپتى انا تىلىنەن جۇرداي ءوز قازاعىمىز مەملەكەتقۇرۋشى ۇلتتىڭ تىلىنە سونشا نەمقۇرايلى، مەنسىنبەۋشىلىكپەن قاراۋى «ارانداتۋشىلىقتىڭ» باستاۋى دەر ەدىم... داياشى بولىپ جۇرگەن قاراپايىم قازاق جاستارى ءتىلىن بۇراپ، ورىسشا سويلەۋگە تىرىسادى. ال ءورىستىلدى ساتۋشى كليەنتپەن قازاقشا سويلەسۋگە ارلانادى!!!

قۇرمەتتى، پرەزيدەنت!

ۇلان بايتاق دالانى مەكەندەپ، مەملەكەتتىلىگىن ۇستاعان ەستى قازاق ەشقاشان وزگەنىڭ تىلىنە، دىنىنە، دىلىنە قارسى ەمەس! ميللياردتاپ قارجى ءبولىپ، ولاردىڭ ءوز قۇندىلىقتارىن ساقتاۋىنا جاعداي جاساپ وتىرعانىمىز دا سوندىقتان شىعار. تەك اتا-بابا توپىراعىن باسىپ تۇرىپ، ءوز تىلىندە سويلەۋگە قۇقىعى بولماسا، ءوز تىلىندە قىزمەت الۋعا دارمەنسىز بولسا، وندا ونىڭ اياعى جاقسىلىققا اپارماسى انىق! ءسىزدىڭ “ماجبۇرلەمەۋ” ءسوزىڭىزدىڭ ءوزىن ءىلىپ الىپ، “ارانداتۋدىڭ” قۇرالىنا اينالدىرىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز.

مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتۋ «ماجبۇرلەۋ» ەمەس ەكەنىن، ءوز تىلىندە قىزمەت العىسى كەلگەن قازاقتىڭ «ارانداتۋشى» ەمەس ەكەنىن كىم ءتۇسىندىرىپ بەرەدى؟ قالىڭ قازاق سونى كۇتىپ وتىر.

2019 جىلى جازعان حاتىما «حاتتا ايتىلعان پىكىرلەرىڭىز جۇمىس بارىسىندا ەسكەرىلەدى» دەپ كوڭىل قۋانتارلىق جاۋاپ بەرىپ ەدىڭىز. بۇل حاتتى دا ۇلكەن ۇمىتپەن، «جۇمىس بارىسىڭىزدا ەسكەرسەڭىز ەكەن» دەگەن تىلەكپەن تاعى جازىپ وتىرمىن.

قۇرمەتپەن، «قامشى» اقپارات اگەنتتىگىنىڭ جەتكشىسى  ءبىلال قۋانىش