مەجەلى ۋاقىتتان ءبىر جەتى كەيىن جاريالانعان جولداۋ جۇرتشىلىقتىڭ قىزۋ تالقىسىندا. جەلىدە جەلدەي ەسكەن اڭگىمە قىزىپ تۇر. بىر-بىرىنە ۇقسايتىن سۇيكىمدى تەزيستەر ءتۇرلى پاراقشالارعا جاريالانىپ جاتىر. كەيىن كوڭىلدەن شىقپايتىن شەشىم قابىلدانسا، تاعى دا ءدال وسى جۇرت جاپپاي نەگاتيۆكە ەرە جونەلەدى. قوعامدىق پىكىرى قاعاز قايىق سەكىلدى تۇراقسىز بولسا، ونىڭ دامۋى قانشالىقتى جۇيەلى بولماق؟!
جولداۋدىڭ ءوزى ەمەس، جولداۋدىڭ جاڭعىرىعى قۇلاق تۇندىرىپ تۇر. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋى بۇگىن ق ر پارلامەنتى قوس پالاتاسىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا جاريالاندى. پرەزيدەنت جولداۋى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ جانە زاڭنامالىق بازانى جەتىلدىرۋ، ينۆەستيسيا تارتۋ، ينۆەستورلاردى قورعاۋ تاقىرىپتارىنا نەگىزدەلە وتىرىپ ازىرلەنىپتى. قۇپ الارلىق ماسەلەلەر. تەك جولداۋدىڭ نەگىزگى ءماتىنى اياقتالعان سوڭ عانا ءبىرقاتار ساياسي ماسەلەلەر قوزعالدى. ەڭ اۋقىمدىسى – ءبىرپالاتالى پارلامەنت قۇرۋ، سوعان بايلانىستى 2027 جىلى جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكىزۋ. كەيىنگىسى ۇساقتالا كەلە «بالاعات ءسوز ايتىپ، قوعامدىق ءتارتىپتى بۇزاتىن ايەلدەرگە» تىرەلەدى.
جولداۋ ءماتىنىن كوزى اشىق، قۇلقى بار قازاق وقىپ ۇلگەرگەن بولار. ونى تاپسىرلەۋ مىندەت ەمەس. ساۋاتتى، جۇيەلى ءارى مەملەكەتتىك ورگاندار ۇسىنعان اقپارات نەگىزىندە بەلگىلى ءبىر رەتتىلىكپەن جازىلعان ءماتىن. نەگىزگى ەكى بلوكقا بولىنەدى: ەكونوميكالىق ساياسات جانە الەۋمەتتىك ساياسات. وسى بلوكتار بويىنشا ماسەلە ينۆەستيسيالىق احۋالدان باستالىپ، ەلدەگى مادەني ساياساتپەن اياقتالادى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جاساندى ينتەللەكت جونىندەگى باستامالارى – قولداۋعا تۇرارلىق دۇنيە. الەم كوشىنە ىلەسۋ، ءتىپتى، كوش باستاۋ قازاقتىڭ بويىنا جاراسپايتىن دۇنيە ەمەس.
عاسىردىڭ ءجۇزىن كورىپ، الپاۋىت مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارىمەن ۇدايى تەڭ پىكىر الماسقان، ساياسات دەيتۇعىن قۇبىلىستىڭ قىر-سىرىن جاستايىنان مەڭگەرگەن گەنري كيسسيندجەردىڭ تۇجىرىمى تاعى دا باعىت كورسەتەدى. جاھاندىق قايتا ءبولۋ، قۇندىلىقتاردى قايتا قاراۋ ءداۋىرى باستالدى. نەگىزگى ويىنشىلار قاتارى دا تولىقتى: اقش پەن رەسەي ءوز الدىنا، بۇل قاتارعا جۇڭگو مەن ءۇندىستان قوسىلدى. ال قازاقستان وسى جاھاندىق ءتارتىپتى ايقىندايتىن الپاۋىتتاردىڭ اراسىندا التىن كوپىر بولىپ، حالىقارالىق ساياساتتاعى بەدەلىن كوتەرىپ كەلەدى. پرەزيدەنتتىڭ بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ مەرەيتويلىق سەسسياسىندا وقيتىن بايانداماسىنىڭ مازمۇنى عالام جۇرتى ءۇشىن بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ماڭىزعا يە بولماق. بىر-بىرىمەن اڭدىسقان دەرجاۆالاردىڭ حالىقارالىق ۇيىمدى رەفورمالاۋ تۋرالى ۇسىنىستارى قولداۋ تابا قويۋى قيىن.
بۇگىن جولداۋ ءماتىنىنىڭ باسىم كوپشىلىگىن قازاق تىلىندە وقىلدى. بۇدان بولەك، پرەزيدەنت قىتايمەن ساۋدا-ەكونوميكالىق، سۋ تەحنولوگيالارىن ساتىپ الۋ، جول سالۋ، تەمىرجول قۇرىلىسى جانە ينۆەستيسيا باعىتتارىنداعى قارىم-قاتىناسقا باسا نازار اۋداردى. رەسەي تەك اتوم ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسىنا بايلانىستى عانا اتالدى. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل، بىزدىڭشە، ۇزاق جىلدار بويى سىرتقى كۇشتەر تەڭگەرىمىنىڭ تەڭى رەسەي جاققا اۋىپ كەلگەنىن، كەيىنگى كەزدەرى عانا قىتايدىڭ ىقپالى ءوسۋى ارقىلى تەڭشەلگەنىن كورسەتەدى. ال سىرتقى كۇشتەر ىقپالىنىڭ ءوزارا تەڭگەرىمى – ەلدىڭ قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگى.
ءبىز ەرەكشە توقتالاتىن ماسەلە – قازاقستاندىق ساياسي تەحنولوگتاردىڭ جۇمىس تيىمدىلىگى. الەۋمەتتىك جەلىدەگى بلوگەردىڭ سىلدىر-سورپا جازبالارى پرەزيدەنتتىڭ ساياساتىنا، ۇكىمەتتىڭ جۇمىسىنا قاتىستى قوعامدىق پىكىردى قالىپتاستىرۋعا قاۋقارسىز. وكىنىشكە قاراي، جولداۋدان كەيىن قۇلاق جاڭعىرتاتىن جازبالار ءورىپ كەتتى. بۇل جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ قىرۋار رەسۋرستى (ۋاقىت، باقىلاۋ، بالكىم، قاراجات) تالاپ ەتەتىنىن ەسكەرسەك، ەسىل ەڭبەك ءىشتى اشىتادى.
ساپالى قوعام قۇرۋ، ازاماتتاردىڭ ساياسي قاتىسىم مادەنيەتىن ارتتىرۋ – پرەزيدەنتتىڭ ساياسي رەفورمالارىنىڭ نەگىزگى بولىگى. وسى بلوكتاعى جۇمىستارعا جاڭا كوزقاراس قاجەت سەكىلدى كورىنەدى. ەل توڭىرەگىندە بلوگەردى پايعامبار سانايتىن جۇرتشىلىق قاراسى ءالى سەيىلمەي تۇر. وكىنىشتى-اق. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ىزگى نيەت-امالدارى ناتيجەسىندە تۋعان وسىناۋ ۇلى باستامانى ءتيىمدى، ويداعىداي جۇزەگە اسىرۋ – ازاماتقا سىن. ساياسي ساۋاتى، ساياسي تالابى بار سايلاۋشى قاراڭعى جۇرتقا قاراعاندا الدەقايدا ءقاۋىپسىز. بيلىك پەن حالىق تۇرمىسىنىڭ پاراللەل جاعدايى – كەي ەڭبەكتىڭ ەش كەتۋ ءقاۋپى.
«جۇمىسشى ماماندىقتار جىلى» دەگەن كەيىنگى شيرەك عاسىرداعى ساناۋلى ۇلى باستامالاردىڭ ءبىرىن جاريالادى مەملەكەت باسشىسى. ءالامان-دۇبىر باستالدى. ەڭ وكىنىشتىسى – وسى باستامانى تۇسىندىرۋگە، ناسيحاتتاۋعا جۇمىلدىرىلعان جاۋاپتى ادامداردىڭ كەيبىرى ماسەلەنىڭ ءتۇبىن تۇسىنبەگەن. كوشە سىپىرعان، قوعامدىق كولىك جۇرگىزگەن ازاماتتارعا ءبىر كەسە شاي تاسۋ، ونى بىرنەشە موبيلوگرافتىڭ جاپپاي ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ، جەلىگە جاريالاۋى – ناسيحات ەمەس. ءبىز ەڭبەكتى ناسيحاتتاۋىمىز كەرەك ەدى، ءبىز ەڭبەك ادامدارىنىڭ قوعامداعى تومەنگى تاپ ەمەس، تولىققاندى ازامات ەكەنىن كورسەتۋىمىز كەرەك ەدى. «تازا قازاقستان» يدەياسى دا وسى توڭىرەكتە قالدى. نيەت – وتە ءتۇزۋ، ارەكەتىمىز – شاشىراڭقى. بۇل-داعى ءبىر پاراللەل. ءبىز بىرنەشە پاراللەل كەزەڭىندە ءبىرتۇتاس قوعام قۇرۋعا ۇمتىلۋدامىز...
ناۋقانعا اينالىپ، الاقانىن ىسقىلاعان پىسىقتاردىڭ قۇرالى بولىپ كەتپەۋىن قاتاڭ باقىلاۋعا الاتىن تاعى ءبىر باستاما ايتىلدى. ول – شەتەلدىك كادرلاردى جۇمىسقا شاقىرۋ. تۇپكى ماقسات تۇسىنىكتى – تاجىريبەسىن الۋ، داعدىسىن جەرگىلىكتى مامان بويىنا ءسىڭىرۋ. وسى ۇزاقمەرزىمدى ستراتەگيالىق جوسپاردى قاجەت ەتەتىن باستاما باقىلاۋدان شىقپاۋى كەرەك. ويتكەنى، دەموگرافيالىق ءوسىم جاعدايىن تۇراقتى ۇستاپ وتىرعان ەل رەتىندە الداعى بىرنەشە جىلدا ەڭبەك نارىعىندا اسا كۇردەلى ماسەلەلەر كەزەڭى تۋادى. سول كەزەڭدە شەتەلدىكتەردىڭ باسىمدىعى جۇمىسسىزدىق پەن ەڭبەك جاعدايىنىڭ تەڭسىزدىگى ماسەلەسىن تۋعىزباۋى شارت.
ينۆەستيسيالىق ساياساتتا دا قىراعىلىق كەرەك. ءبىر جەردە بىرنەشە مۇددەلەس ۇجىمداردىڭ، توپتاردىڭ كاپيتالى شوعىرلانباعانى ابزال. مەملەكەتكە ازۋ كورسەتىپ، شارت قوياتىن جاعداي تۋعىزىپ الۋدان ساق بولعان دۇرىس. پرەزيدەنتتىڭ جەر قويناۋى جاعدايى بويىنشا ارنايى كارتا ازىرلەۋ تاپسىرماسى كەزەڭىندە ينۆەستورلاردىڭ دا شوعىرلانۋ كارتاسىن قوسا دايارلاعان دۇرىس بولار، بالكىم؟!
راديكالدى شەشىمدەر كۇتكەن جۇرت ءبىر كۇپىنىپ باسىلدى. ءبىز تەز وزگەرۋدى قالايمىز. ءبىز «نەسيە كەشىرىلسىن» دەگەن ۇراندار كوتەرەمىز. نەسيە كەشىرىلمەيدى، كەزىندەگى وسىنداي ساياسي جۇرىستەر قارجى نارىعىنا وراسان زور قيىندىق تۋعىزعان. ال نەسيە ستاۆكالارىن تۇزەۋ – دۇرىس تالاپ. پرەزيدەنت بۇگىن ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە تۇتىنۋشىلىق قارىزداردى بەرۋدەن گورى ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىنا ويىسۋ تۋرالى قۇلاققاعىس جاسادى. الدا قابىلداناتىن «بانك تۋرالى» زاڭ وسى ماسەلەلەردى جۇيەلى تۇردە قامتيدى دەپ سەنەمىز.
مەنىڭ ويىمشا، وسى وزگەرىستەردىڭ بارلىعىن جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭىندە نەگىزگە الاتىن قۇندى قۇجاتتاردىڭ ءبىرى – 2024 جىلعى 8 مامىرداعى «ەكونوميكانى ىرىقتاندىرۋ جونىندەگى شارالار تۋرالى» پرەزيدەنت جارلىعى. مەملەكەت باسشىسى وسى قۇجات تالاپتارىنىڭ ورىندالماي وتىرعانىن ايتتى. بۇل – ۇلكەن ماسەلە. نارىقتاعى مەملەكەت ۇلەسىن بارىنشا ازايتۋ – دامۋدىڭ باستى تالابى. بۇگىن ايتىلعان جۇيەلى ماسەلەلەر قاتارىندا بۇل دا بار.
ەكونوميكالىق ماسەلەلەر – الەم ەلدەرىنە ورتاق دۇنيە. ءبىزدىڭ باستى ماسەلەمىز – قوعامدىق كەلىسىم، ساياسي مادەنيەتتىڭ قالىپتاسۋى. ءبىزدىڭ يدەولوگيالىق جۇمىستارىمىز، زاڭنامالىق مىندەتتەمەلەر مەن تالاپتار جانە مەملەكەت تاراپىنان ۇسىنىلاتىن مۇمكىندىكتەر مەن قولداۋ – ءبىرتۇتاس كەشەندى جۇمىسقا اينالۋى كەرەك. ءقازىر ۇكىمەتتە الەۋمەتتىك ساياسات بلوگىنا جەتەكشىلىك ەتەتىن پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى ەرمەك كوشەربايەۆقا جانە سالالىق مينيسترلەرگە ايرىقشا امانات جۇكتەلىپ وتىر. ول امانات – ەلدىڭ ەرتەڭى، ەكونوميكالىق ساياسات، زاڭنامالىق بازانى جەتىلدىرۋ مەن سىرتقى ساياساتتاعى وراسان زور ەڭبەكتىڭ زايا كەتپەۋى.
جولداۋ جاريالانۋى – ءبىر جۇمىس، ونىڭ ورىندالۋى – مول جۇمىس. ۇكىمەت بۇل رەتتە جۇيەلى اقپاراتتىق ساياسات، مادەني ساياسات جانە ءوزارا قوعامدىق ديالوگ ورناتۋدان باستاۋ كەرەك جۇمىستى. جەلىدەگى پاراقشا، جەكەلەگەن ادامدار ەشقاشان «قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرۋشى» ءرولىن اتقارا المايدى. جۇيەلى اقپاراتتىق ساياسات – ەسىل ەڭبەك پەن قىرۋار قاراجات جۇمسالاتىن رەفورمالاردىڭ تيىمدىلىگىنە جاۋاپتى جۇمىس.
ورتاق وتاننىڭ اماناتى – ابىرويلى جۇك. ازاماتتار ابىرويلى بولسىن!
