قازاق تاريحى – ەڭ الدىمەن تارىداي شاشىلعان قازاقتىڭ تاعىدىرى. ونى جيىپ-تەرىپ، ۇرپاق كادەسىنە جاراتۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ءىس. وسىعان دەيىن قازاقستان تاريحى دەپ نەگىزىنەن وتارشىل يمپەريانىڭ قولدان جاساپ بەرگەن تاريحىن وقىدىق. ەندى تاۋەلسىز ەلدىڭ ءوزى جازعان تاۋەلسىز تاريحى كەرەك. ول ءۇشىن الەمدەگى بار قازاقتىڭ مۇمكىندىگىن پايدالانعان ءجون. مىسالى، قالت ەتكەندى قاعازعا ءتۇسىرىپ وتىراتىن كورشى جۇڭگو جۇرتىندا الاشتىڭ قانشاما تاريحى جاتىر. ەگەر ءبىز قازاقتىڭ ءتول تاريحىن بۇرمالاۋسىز جازامىز دەسەك شەتەلدەگى قازاق تاريحشىلارىنىڭ دا ەڭبەكتەرىن ەسكەرگەنىمىز ءجون. سولاردىڭ ءبىرى قىتايدا تۇراتىن اتاقتى تاريحشى جاقىپ بىرلىك ۇلى. 

ايگىلى تاريحشى، جازۋشى جاقىپ بىرلىك ۇلى مىرزاحانوۆ 1940 جىلى قىركۇيەكتە قورعاس اۋدانىنىڭ ساربۇلاق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1958 جىلى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتى تاريح-گەوگرافيا فاكۋلتەتىندە وقىدى. 1959 جىلى جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى شىڭجاڭ بولىمشەسىنىڭ تاريحي-زەرتتەۋ ورتالىعىنا قىزمەتكە ورنالاستى. 1960 جىلدان 1981 جىلعا دەيىن ش ۇ ا ر ۇلتتاردى زەرتتەۋ ورنىنىڭ ۇلتتار تاريحىن زەرتتەۋ بولىمىندە قىزمەت اتقاردى. 1981 جىلدان بەرى شىڭجاڭ قوعامدىق عىلىم اكادەمياسىندا جۇمىس ىستەپ كەلەدى. جاقىپ عىلىمي-زەرتتەۋ ءىسى مەن ادەبي جاسامپازدىقپەن تەڭ شۇعىلدانىپ، ەكەۋىنەن دە كورنەكتى تابىسقا قول جەتكىزدى. "قازاقتىڭ تەگى جانە ۇلت بولىپ قالىپتاسۋى تۋرالى"، "الاش قاۋىمى تۋرالى"، "قازاق شەجىرەسىنىڭ تاريحي جازبا دەرەكتەرمەن بايلانىسى» سىندى ۇلكەندى-كىشىلى الپىستان اسا عىلىمي ماقالالارى جاريالاندى. "جايلاۋ گۇلدەرى"، "تۋعان جەر ماحابباتى"، "تەكەس دالاسىندا"، "وت جۇرەك"، "تاعدىردىڭ تارتۋى» سياقتى وتىزدان اسا اڭگىمە-وچەركتەرى، "ارمان اسۋىندا"، "تاڭقۋراي" سياقتى روماندارى، "دالا گ ۇلى" اتتى اڭگىمە-وچەركتەر جيناعى، "قازاق ۇلتى"، "تاريحي-ەتنوگرافيالىق زەرتتەۋلەر"، "قازاق حالقى جانە ونىڭ سالت-ساناسى"، "قازاقتار" (جۇڭگو تىلىندە جاريالانعان)، "ابىلاي حان"، "كۇشلىك حان"، "عاسىرلار قويناۋىنان" (عىلىمي ماقالالار جيناعى)، "تاعدىردىڭ تارتۋى" (اڭگىمەلەر جيناعى) سياقتى ون كىتابى باسپادان شىققان. "ارمان اسۋىندا" – قىتايداعى قازاق ادەبيەتىندەگى 1949 جىلدان كەيىنگى تۇڭعىش رومان. جۇڭگو تىلىنە دە تۇڭعىش رەت اۋدارىلعان. قوعامدىق عىلىم سالاسى بويىنشا مەملەكەتتىك زەرتتەۋ جوسپارىنداعى ءتورت تومدىق "قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى" اتتى ۇلكەن عىلىمي تاقىرىپقا جەتەكشىلىك ەتتى. ءتورت تومعا ورتاق العى ءسوز جازدى. وسى كولەمدى كىتاپتىڭ 1، 2- تومدارى وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى جاعىنان 2-دارەجەلى سىيلىق الدى. JK جۇڭگو مەملەكەتتىك جوسپاىنرداعى "جۇڭگو تاريحنامالارىنداعى قازاققا قاتىستى دەرەكتەر" اتتى كوپ تومدىق ءىرى اۋدارما عىلىمي تاپسىرمالىق توبىنىڭ باس جاۋاپتى حاتشىسى، "قازاق مادەنيەتىنىڭ ايدىنى" اتتى ءبىر تومدىق مەملەكەتتىك عىلىمي تاقىرىپتىڭ جاۋاپتى رەداكتورى. بەيجىڭدەگى ۇلتتار باسپاسىنان شىعىپ جاتقان "قازاق تاريحىنداعى ايگىلى ادامدار" اتتى جەلىلەس كىتاپتاردىڭ (جالپى 36 كىتاپ) باس رەداكتورى. 1998 جىلى قازاقستان عىلىم مينيسترلىگى، ق ر عىلىم اكادەمياسى ج.مىرزاحانوۆتى قازاق تاريحىن زەرتتەۋ جانە ماماندار تاربيەلەۋگە ەرەكشە ۇلەس قوسقانى ءۇشىن قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتادى. بەس كىتابى مەن قىرۋار عىلىمي ماقالالارى، اڭگىمە-ەسسەلەرى جۇڭگو تىلىندە جارىق كوردى. جازۋشى، تاريحشى جاقىپ مىرزاحان ۇلىنىڭ ەسىمى مەن ۇلاعاتتى ەڭبەكتەرى "حالىقارالىق ايگىلى ادامدار"، "جۇڭگو از ۇلتتارىنان شىققان ايگىلى ادامدار"، "قازاقستان ادەبيەتى ەنسيكلوپەدياسى"، "جۇڭگو جازۋشىلار سوزدىگى"، "جۇڭگو تاريح عىلىمدارى سوزدىگى"، ت.ب. ەنسيكلوپەديالىق سوزدىكتەرگە ەنگىزىلدى.