Amerıkandyq Stratfor kompanıasy 2015-2025 jyldar aralyǵynda álemde oryn alatyn oqıǵalarǵa boljam jasap, álemdik ekonomıka men saıasattyń aldaǵy on jyldaǵy ǵalamdyq tendensıalaryn anyqtady, - dep habarlaıdy «Qamshy» portaly.

Amerıkalyq Strategic Forecasting Inc (Stratfor) jeke barlaý-saraptaý kompanıasy 1996 jyldan bastap ár bes jyl saıyn álemdik damý tendensıalaryna boljamdar jasap keledi. Kompanıa jasaǵan boljamdardyń barlyǵy birdeı aına-qatesiz keletinine kepildik joq. Stratfor sarapshylary 2001 jylǵy 11 qyrkúıek oqıǵasy týraly eshbir zertteýde tis jarmaǵan edi. Kompanıa zertteýleriniń nátıjesi sondaı-aq, AQSH-qa búıregi burýymen de erekshelenetinin de aıta ketý kerek.

Zertteý ortalyǵy boljamdarynyń bir parasy lańkestermen kúres máselesine arnalǵan. Onda 2020 jylǵa qaraı lańkestik oshaqtarynda eki úlken soǵys bolatyny, álemdik turaqsyzdyq týǵyzyp otyrǵan elderdiń, tipti, Irannyń da baqylaýǵa kóshetini aıtylǵan.

Sonymen qatar, taldaýshylar Soltústik Afrıka men Taıaý Shyǵys elderine qatysty da boljamdar aıtady.

«Biz Eýropanyń Soltústik Afrıka men Taıaý Shyǵysta qurǵan ulttyq memleketteriniń quldyraý kezeńine aıaq bastyq. Bul elderdiń kóbinde endi bılik memlekettiń emes, qarýly partıalardyń qolyna túsedi. Olar bir-birimen soǵysyp, ishki qarsylyqta kúsheıtedi. Ońtústigi osy eldermen shekaralasatyn Túrkıa da aqyryndap qaqtyǵystarǵa qatysa bastaıdy. On jyldyqtyń sońyna qaraı Túrkıa aımaqtyq derjavaǵa aınalyp, Iranmen teketireske túsedi», - delingen kompanıa taldaýshylary ázirlegen baıandamada.

Eýropadaǵy ózgerister

Eýropa elderindegi júıe men demografıalyq jaǵdaıdyń ár alýandylyǵynan Eýroodaq ınstıtýttary qatty qysymdy bastan keshedi. «Bul ınstıtýttar aman qalady, biraq, tıimdi jumys isteıtinine kúmandanamyz. Negizgi saıası tendensıalar kóp tarapty sheshimderden alshaq kórinis tabady. Negizinen túrli ekonomıkalyq, áleýmettik jáne mádenı kúshterdiń yqpalymen ultshyldyq sıpat alady. Eýroodaqty qurǵan elıta halyq tarapynan qysym kóre bastaıdy. Eýropanyń negizgi qyry ekonomıkalyq múddeler men mádenı turaqtylyq qaqtyǵysy bolady. Sondyqtan, eýropaishilik qarym-qatynas aldyn ala boljaý qıyn turaqsyzdyqqa ulasady» degen sarapshylar Eýropa odaǵy saqtalǵanymen ony basqarý sanaýly ǵana toptyń qolyna kóshetinin aıtady.

Odan ári birshama ózgeriske túsken Eýropanyń basty eli.... Polsha bolatyny aıtylady.

«Ekonomıkalyq ósim men saıası yqpal ortalyǵy Polsha bolady. Ol osy ýaqytqa deıin Germanıa men Avstrıadan keıin erekshe ósim kórsetkishine ıe bolyp keldi. Germanıanyń ǵalamdyq ekonomıkalyq daǵdarys tuqyrtyp, Polsha Eýropadaǵy kúshti memleketke aınalady», - delinedi saraptaý ortalyǵynyń baıandamasynda.

Sondaı-aq, jańadan paıda bolatyn antıreseılik koalısıanyń kóshbasshysy atanatynyn, 2020 jyldan keıin koalısıa Reseı shekaralaryn qaıta qaraýda mańyzdy ról oınaıtynyn aıtady.

Al, Reseıdiń ózine qatysty ortalyq «Reseı Federasıasynyń osy qalpynda saqtalýy ekitalaı. Energıalyq resýrstar eksportynan túsken paıdany tıimdi ekonomıkaǵa aınaldyra almaǵan Reseı shıkizat baǵasyna qatty táýeldi kúıde qalady. RF-da bul naryqtyq prosesterden qorǵanatyn júıege ıe emes» deıdi ortalyq mamandary.

Sonyń saldarynan Reseı aımaqtarynyń Máskeýmen baılanysy úziledi. Kavkaz elderi basqarýsyz ketip, soltústik-batystaǵy Karelıa Fınlándıa quramyna ótýge talpynys jasaıdy. Qıyr Shyǵystaǵy federasıa sýbektileri Máskeýge qaraǵanda Japonıa, Qytaı men AQSH-pen tyǵyz baılanys ornatady. Tyǵyryqqa tirelgen Máskeý halyqaralyq qysymǵa shydamaı ıadrolyq qarýdan bas tartýy múmkin...

Sarapshylar Qytaıdyń da quldyraýǵa ketetinin boljap otyr. Komýnıstik dıktatýra, ekonomıkalyq jáne saıası ortalyqtandyrý, ultshyldyqtyń artýy Pekınniń de bolashaǵyn bulyńǵyr etedi.

Reseıdiń shyǵys aımaqtaryna kóz alartý Qytaıdy halyqaralyq jan-jalǵa alyp barady. Qytaıdyń jer daýy Reseımen bitpeıdi. Jaronıamen de teńiz flottary úshin kúres bastalady.  

Saraptama sońynda Strategic Forecasting Inc. mamandary qaıtadan Amerıkaǵa madaq aıtady.

«AQSH ekonomıkasy álemdik ekonomıkanyń 22 paıyzyn qurap otyr. amerıka teńizde de qurlyqta da basymdyq ıelenip keledi jáne qurlyqaralyq qýatty áskeri bar. AQSH-tyń basty basymdyǵy – jabyqtyǵy. El bar bolǵany İJÓ-niń tek 9 paıyzyn ǵana eksporttaıdy. Sonyń 40 paıyzy Kanada men Meksıkaǵa tıedi. AQSH İJÓ-niń tek 5 paıyzy ǵana álemdik suranystyń ózgerýine táýeldi. Munaı baǵasy endigi ýaqytta AQSH-qa 1973 jylǵy arab embargosy sekildi áser etpeıdi. Bul máselede AQSH Meksıkaǵa ıyq súıeıdi», - degen boljamdarymen bólisken ortalyq sarapshylary álemdik daǵdarystan AQSH-tyń utatyny kóp ekenin aıtqan.

Sondaı-aq, alpaýyt eldiń Túrkıa men Ázirbaıjandy ózine qaratyp, ol elderge áskerin kirgizetinin aıtady.  

Ázirlegen: Jomart Abdollauly