Kúni keshe Aqtóbede oryn alǵan qaıǵyly oqıǵaǵa baılanysty qazaly otbasylar men barsha qazaq eline qaıǵyryp kóńilimdi aıtqym keledi. «Qyzyl», «sary» dep júrgende bireýler ákesinen, endi bireý ulynan aıyrylyp jatyr. Qasıetti Ramazan aıynda shahıd bolǵan baýyrlarymyzdyń jandary jánnáttyq bolsyn! Bul qalyń qazaq qara jamylǵan kún. Bul balaqtaǵymyz basymyzǵa shyǵyp, jasyrǵan aýrýmyzdan árbirimizdiń ólgen kúnimiz. Shyndyqty etekke basyp emes, erdiń tilinen alyp haqty qudaı degen, ısi qazaqtyń namysyna syzat túsken kún. Jalpy osy oqıǵaǵa baılanysty Eskendirdiń múıizindeı kóringen birli-jarym janaıqaıymmen bólissem.
Ýahabbızm – ıslam emes!
Eń birinshiden haq dinimiz ıslamdy jala men jaman oıdan arashalap alý, ıaǵnı ıslamofobıaǵa jol bermeý. Alaıda, bul jaǵdaıdy sońǵy kúnderdegi aqparattyq keńistiktegi aǵystardan baıqaǵanymyzdaı árkim óz álinshe, al endi bireýler óz kórpesine qaraı tartýda. Iaǵnı, keı qoǵamnyń belsendileri men ataqtary aılyq jerden estiler abyz sarapshylar «Aqtóbe» oqıǵasyna bergen baǵalarynda «tákfırıst», «radıkal», «jıhadıst» degen anyqtamalyqtardy aıtyp, «ýahabbıt», «salafıt» basqa ıt dep qoǵamda ıslamofobıanyń damýyna jol bermeıik degen ózindik, erekshe oılar aıtyp jatyr. Bul endi men úshin «seks –jıhad» degen sekildi oksúmoron ǵana, konformıstik kóńil-kúıdiń bar ekendigi aıqyn, degenmende eshkimdi eshkim qazanshy qylyp saılaǵan joq. 2011-2012 jyldary olar «radıkal», sizder «baısaldy» endi mine sońǵy jyldary olar «radıkal» ǵana emes «tákfirshi» bolyp shyqty. Iá múmkin biz totaldy eksperımentaldy memleket pen qoǵamda ómir súrip jatyrǵan shyǵarmyz, alaıda aqty aq qarany qara deı alatyndar bar. Islamofobıaǵa eshqandaı da jol joq, biraq «ýahabbızm» ıslam emes!
Múmkindik
Taǵy bir nazar aýdararlyq másele - «kinásizdik prezýmpsıasy», ıaǵnı oryn alǵan terrorlyq akti boıynsha quqyqtyq normalar men zańdyq qaǵıdattar oryn almaıynsha eshkimdi aıyptaýǵa quqyǵymyz joq. Alaıda, «qudaıǵa shúkir» resmı bılik oqıǵany «Terorıstik akti» dep moıyndady. Iaǵnı, arnaıy sot sheshimi boıynsha qandaı «ıt» bolsa da, terorıstik uıym retinde tanyp, zańdyq quraldar arqyly tyıym salýǵa tolyq múmkindik bar. Belsendi qoǵam músheleri osy jaǵdaıatty da nazardan tys qaldyrmasa eken. Biraq, erteń «Qazaqstandy Azat etý Áskeri» degen lańkestik uıymnyń ańyz emes aqıqat ekeni rastalsa da tań qalýǵa bolmaıdy. Alaıda, yshqyrdyń «bıtin» syǵyp alýǵa jaqsy múmkindik bolyp otyrǵandyǵy shyndyq.
Nege Aqtóbe? Nege biz?
Jalpy sońǵy jyldary álemdik ıslamdyq keńistikte geosaıası kúshterdiń baǵyt- baǵdarlaryn ózgertýine baılanysty jáne de neo-salafıttik (tákfirshi, radıkal t.b) doktrınanyń jańa evolúsıalyq kezeńderine ótýine sáıkes álemdik musylmandyqtyń quldyraýy baıqalady. Iaǵnı, ishki atrıbýtsyz syrtqy formalyq, shablondyq qundylyqtarǵa ıe bolǵan «mehanıkalyq musylmandyq» damýda. Bul búkil ıslam memleketterinde oryn alyp otyrǵan jaǵdaı. Demek jahandaný men álemdik úderisterdiń belsendi múshesi retindegi Qazaqstan da bul qalyptasqan jaǵdaıdan tysqary emes. Minekeı, osyndaı din daǵdarysynan búginde «DAISH» , «Djebhat- an Nusra» sekildi «harıdjıttik» minezdegi fýndamentaldy radıkal uıymdar paıda bolýda. Jáne de bizdiń qandastarymyzda osyndaı ásire dinshil búlikshiler qataryna «jıhad» izdep qosylyp, musylman «robot» bolyp oralyp jatyr. Ásirese elimizdiń batys óńiriniń azamattary arasynda «neo-salafıttik» qamyt asynǵandar kóptep kezdesedi. Bul erekshe qubylystyń sebebi retinde birneshe faktorlardy ataýǵa bolady.
Mysaly, lokaldy erekshelikterge baılanysty elimizdiń batys óńiri halqynyń mentaldi belgisi retinde qyzýqandylyq, batyrlyq pen tátti tilmen aıtqanda tentektik sekildi minez-qulyqtardy kórsetýge bolady. Al, endi neosalafıttik gıbrıdtiń sońǵy fazasy retindegi tákfirshi – terrorısttiń belsendi beınesi brýtaldy, qatal, esersoq bolyp keledi. Psıhologıalyq deńgeıde alǵysharttar daıyn dese de bolady. Postkolonıaldy kezeńnen «qylmystyq mentalıtetti» sanasyna sińirip, «rekettik» elikteýshilikter arqyly ósken bilimsiz, jumyssyz azamattardan adam súıgishtik qundylyqtardy alyp tastap, terrorıst jasaý qıyn emes dep oılaımyn.
Jalpy lańkestik pen terorıstik qundylyqtardyń qandaı da bolmasyn ortada qanat jaıýyna, damýyna alǵyshart retinde mynadaı sebepterdi atar edim:
- Totalıtarlyq, avtorıtarlyq, kolonıaldyq nemese ateısik kezeńder sebebinen paıda bolatyn qoǵamdaǵy rýhanı jáne ıntellektýaldy daǵdarystar, nadandyq pen ulttyq erekshelikterdiń quldyraýy.
- Dinı kóshbasshylardyń, úlgi tutar azamattardyń bolmaýy, baǵyttaýshy qural retindegi, rýhanı ólshem bolatyn ulttyq deńgeıdegi aıqyn keıipkerdiń joqtyǵy.
- Áleýmettik–saıası jaǵdaılardan týyndaıtyn qoǵam ishindegi margınaldyq pen lúmpenızasıa úderisi, taptar arasyndaǵy alshaqtyqtyń ulǵaıýy men azamattardyń qalyptasqan qundylyqtarǵa qarsy minezderiniń paıda bolýy men nıgılısik kóńil-kúıler.
- Bılik pen basqarýshy rejımderdiń shynaıylyqty joǵaltyp alýy, jappaı jemqorlyq pen zańnyń selsoqtyǵy, adam quqyqtarynyń buzylýy men «ekilik standarttardyń» damýy.
Osy jerde taǵy bir atap keter jaǵdaı, elimizdegi birqatar sarapshylar kórsetip jatyrǵandaı bıliktiń álternatıvti ıdeıalar men ózine qarsy qandaı da bir formada bolamasyn týyndaıtyn opozısıalyq kúshterdi joıý arqyly, dinı sıpattaǵy opozısıaǵa ıe bolyp qalýy. Iá, bul óte absýrdty statýs –kvo, biz tabıǵat tanýdan biletinimizdeı energıa eshqashan joǵalmaıdy, tek bir kúıden ekinshi kúıge ótedi. Iaǵnı, qoǵamnyń ártúrli qabattaryndaǵy opozısıalyq kóńil-kúılerdiń sońǵy on jyldyqtaǵy tranformasıalanýlaryna ózimiz jaǵdaı jasap berdik degen sóz. Nútonnyń dınamıkasyna saı árbir kúsh, ózine sáıkes qarsy kúshke ıe bolǵanda ǵana tepe-teńdik pen úılesimde bolady. Bıliktiń túri men kelbetin tolyqtaı kórsete alatyn aınanyń bar bolýy men ómirsheńdigi, búginde barlyq damyǵan qoǵamdar men joǵarǵy órkenıetti elderdiń qalypty kúıi. Opozısıa men mıtıń degen sózder qubyjyqtardyń aty emes, saıası kózqarastardyń plúralızmi bolýy shart, muny barlyǵymyz moıyndaýymyz kerek. Ál-Farabı men Kampanella ańsaǵan ıdealdy qoǵam qura almaıtyndyǵymyz shyndyq, degenmen bizdi órkenıetterdiń qataryna jatqyzbaǵan batysqa dáleldeıtin tustarymyz kóp, alaıda bir-birimizdi aldap, arbap, tonap, óltirip ol jaǵdaıǵa jetpesimiz anyq.
AQUDAI
