Jer-jahan jurtshylyǵy ekonomıkalyq daǵdarysty bastarynan ótkerip otyr. Álemdik ábigershilik mal baǵyp, egin ekken, topyraqqa terin sińirgen aýyl eńbekkerlerin de aınalyp ótpesi anyq. Osyndaı almaǵaıyp kezeńde aýyldyń qarapaıym eńbekkerleri synaqqa qalaı tótep berýi kerek? Birneshe jyl sharýashylyqtarda eńbek etkendikten de meni osy saýaldar jıi mazalaıdy.
Qaz daýysty Qazybek babamyz aıtqandaı, ejelden mal baqqan el. Sondyqtan ata kásipti órkendetý arqyly aldymyzdan jańa óris ashamyz. Buǵan kúmán joq. Búginde jer betinde adam sanynyń artýy azyq-túliktiń mol qoryn qajet etedi. Endeshe, aýyl sharýashylyǵy ónimderi árqashan úlken suranysqa ıe bolyp qala bermek.
Ǵalamdyq ózgeristermen birge aýyl sharýashylyǵyn órkendetý tájirıbesi de kún saıyn jańaryp otyr. Demek, daǵdarysty synaq qana emes, múmkindik retinde de qarastyrǵan jón. Kózin tapsa, aýyl sharýashylyǵynan túsetin tabys az emes. Tórt túligin túgendegenderdiń orny tórde.
Menińshe, aýyl turǵyndary, mamandar naryqtyq ekonomıkada óz oryndaryn taba almaı júr. Memleket tarapynan qoldaý bar, ınvestorlar tarapynan da kómek kóp. Desek te, keı tustary aýyldyń ózinen de usynys, quptarlyq qulshynys kútý kerek. Óıtkeni, búginde shıkizattyń baǵasy túsip tur. Baǵa kún saıyn myń qubylady. Memleketten qoldaý kórgen sharýalar óndirgen ónimderin óteı almaıtyn da kúıge túsedi. Qazir aýyldaǵylardy jeri men maly ǵana asyrap otyr. Osy eki basty baılyqtyń qadirin qazaq qanshalyqty biledi?
Birinshiden, jergilikti turǵyndardy óziniń áleýetin kótere alatyn, ózin-ózi damytýǵa jol ashatyn mamandyqtarǵa baýlý kerek. Bul degenińiz, aýyl jastaryn jappaı zań, ekonomıka salalaryna oqytýdy qoıyp, ata-baba kásibine beıimdeý degen sóz. Ekinshiden, memleket tarapynan bólinetin qoldaýdyń jaýapkershiligin jete túsiný. Aýyldy órkendetýge arnalǵan baǵdarlamalar, qujattar bizde az qabyldanǵan joq. Solardyń aıasynda kásipterin damytyp otyrǵandar budan ári ózdiginen júrip ketý joldaryn bilmeıdi. Úshinshiden, aýylǵa bólinetin qarajattyń qaıtarymy eseptelinbeıtin tárizdi. Tórtinshiden, shaǵyn nesıe beretin mekemeler aýylmen tıimdi jumys isteý formasyn ázirlep, memleketke usynýy kerek. Búginde aýylda óz bıznesin órkendetkisi keletin jastar kóp. Olarǵa qoldaý qajet.
Deı turǵanmen, búgingi tańda mal baqqanda aldyna jan salmaıtyn qazaqtyń aldynda birneshe kúrdeli másele tur. Ol – tórt túliktiń qanyn tazartyp, tuqymyn asyldandyrý. Onyń qıyndyǵy da kóp. Bul, ásirese, sıyr ósirip otyrǵan aýyldaǵylarǵa ońaı emes. Nege? Óıtkeni, meniń bilýimshe, mal tuqymyn asyldandyrý degen aýyldaǵylar úshin ánsheıin kózboıaýshylyq tárizdi. Qazirgi basshylar istiń kózin taba almaı júrgendeı. Máselen, búginde aýyl sharýashylyǵynda da túrli qurylymdar kóbeıdi. Attarynan da jańylysamyz keıde. Olarda qansha jumysshy bar? Qarjylyq qaýqary qandaı? Naryqtyq ekonomıka atymen olardyń taza tabystary únemi tasada qalady. Seriktestik basshylary memleketten mıllıondaǵan teńge nesıe alady da, jumysshylary bar-joǵy 40-50 myń teńge jalaqyny qanaǵat tutýǵa týra keledi. Jyl aıaǵynda ortaq tabystan nege olarǵa kóterme syılyq berilmeıdi? Bul, saıyp kelgende, adam eńbegin qanaý sıaqty kórinedi maǵan. Elbasy halyqqa jaǵdaı jasańdar dep únemi aıtyp otyrady. Al, túrli jolmen qaltasyn toltyryp alǵandar tek qara bastaryn ǵana oılaıdy. Buǵan ne deısiz?
Oryntaı QORTAEV, Ordabasy aýdanynyń qurmetti azamaty.
«Ońtústik Qazaqstan».
