Halyqtyń áleýmettik jaǵdaıyn, ásirese, aýyldaǵy aǵaıynnyń turmys-tirshiligin túzeý úshin ne istegen jón? Álbette, birinshi kezekte jurtty jumyspen qamtý lázim. Al, jańa jumys oryndaryn ashý úshin aýyl sharýashylyǵyna aıryqsha kóńil bólý qajet ekendigi aıdan anyq. Muny Elbasymyz talaı ret aıtty. Kúni keshe Aqordada ótken Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Memleket basshysy daǵdarysqa qarsy jáne strategıalyq damý mindetterin oryndaýǵa múmkindik beretin úsh mindetti atady. Sonyń alǵashqysy – agroónerkásip keshenin damytý.
Elbasy «Agrobıznes-2020» baǵdarlamasynyń aıasynda jyl sońyna deıin osy salany damytýdyń memlekettik baǵdarlamasyn ázirleýdi usyndy. Naryqqa neǵurlym qajetti ónim túrlerine nazar aýdara otyryp, aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń kólemin ulǵaıtý jáne ártaraptandyrý, óńdelgen aýyl sharýashylyǵy ónimderin eksporttaý, óndirýshiler úshin birinshi kezekte uzaq merzimdi qoljetimdi nesıe berý, qyzmet kórsetý-daıyndaý kooperatıvteri men ónimdi óńdeý, saqtaý men ótkizý ınfraqurylymyn qurý qajettigine basa toqtaldy. «Aldaǵy bes jyl ishinde keminde 600 myń gektar sýarmaly jerdi aınalymǵa engizý kerek. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi men ákimder aýyl sharýashylyǵy jerlerin tıimdi paıdalanýǵa qatań baqylaý júrgizýi tıis», dedi Prezıdent.
Elbasynyń osy aıtqan máselelerine baılanysty Ońtústik Qazaqstan oblysynda úlgi bolarlyqtaı ıgi ister bar. Bizdiń aımaqta aýyl sharýashylyǵy salasyn damytý úshin agrarlyq sektordy reformalaýdyń bes baǵytyn bes jylda júzege asyrý qolǵa alynyp otyr.
Birinshi baǵyt – oblystaǵy sýarmaly jerlerdiń jaǵdaıyn jaqsartyp, kólemin ulǵaıtý. Bul maqsatta bıyl 531 shaqyrymdyq 46 sý nysanyna oblystyq búdjetten 3,9 mıllıard teńge qaralyp, jóndeý jumystary júrgizilýde. Atalǵan jumystar aıaqtalǵan jaǵdaıda 30 myń gektar sýarmaly jerdiń jaǵdaıy jaqsaryp, 1,5 myń gektar sýarmaly jer jańadan aınalymǵa qosylady. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Islam damý bankimen jerasty sýlarynyń deńgeıin tómendetýge baǵyttalǵan jobalardy jasaqtaýda. Atalǵan jumystar nátıjesinde Maqtaaral aýdanynda – 210, Shardara aýdanynda 302 tik drenajdy uńǵyma qaıta qurylmaq. Nátıjesinde Maqtaaralda 37059 gektar, Shardarada 64315 gektar sýarmaly jerdiń melıoratıvtik jaǵdaıy jaqsarady. Al Otyrar aýdanynda Eýropa Qaıta qurý jáne damý banki arqyly qarjylandyrý baǵytynda aýqymdy eki jobany júzege asyrý boıynsha jumys bastaldy. Onyń alǵashqysy – Sháýildir alqabyndaǵy ishki kolektorlyq drenaj júıelerdi qaıta qurýdyń nátıjesinde 12,0 myń gektar sýarmaly jerdiń melıoratıvtik jaǵdaıyn jaqsartýǵa qol jetedi.
Ekinshisi – Otyrarda sýarmaly jerdiń sýmen qamtamasyz etilýin jáne 5 myń gektar jańadan sýarmaly jer qosý maqsatynda «Syrdarıa – Arys» kanalyn qaıta qurý jumystary. Sondaı-aq, Dúnıejúzilik damý bankiniń qarjylandyrýymen IDJJ-2 baǵdarlamasy arqyly Maqtaaral aýdanynda – 39757, Shardara aýdanynda – 20630, Túrkistan qalasynda 10000 gektardyń sýarý júıelerin qaıta jańartý jáne qaıta qurý boıynsha júıeli jumystar júrgizý josparlanýda. Qazirgi tańda, Avstralıanyń «SMEG» fırmasy atalǵan baǵdarlamaǵa jobalaý jumystaryn júrgizýde.
Ekinshi baǵyt – sharýalardy qarjylyq qoldaý. Rasyn aıtý kerek, qansha jerden talpynsańyz da, qolyńyzda jetkilikti qarajatyńyz bolmasa, aldyńyzǵa qoıǵan maqsatqa jetýińiz ekitalaı. Osy oraıda bıyl fermerlerge beriletin qarjylyq qoldaýlardyń kólemi birshama ulǵaıtyldy. Bir ǵana «Maksımým» aımaqtyq ınvestısıalyq ortalyǵy arqyly bul salaǵa bıyl 10 mıllıard teńge bólindi. Bul byltyrǵymen salystyrǵanda 45 paıyzǵa kóp. Iaǵnı, tómengi paıyzben beriletin nesıelerdiń kólemi artyp, eki esege jýyqtady. Endi tek qolynan is keletin ońtústikqazaqstandyqtar qoljetimdi qarajatty tıimdi paıdalanyp, jerdi durys ıgerse, mol tabysqa kenelmek.
Úshinshi baǵyt – aýyldyq okrýgte kooperatıvter quryp, onda mashına-traktor stansalar ashý. Keshegi ótken Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Elbasy: «Ózin ózi jumyspen qamtıtyndardyń 60 paıyzy aýylda turady. Osyǵan baılanysty, «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» aıasynda biz 5 óńirde qanatqaqty rejimde «Aýyldaǵy jumys orny» jańa jobasyn iske asyrýdy bastadyq. Oǵan 10 mlrd teńge bólindi. Bul jumysty júrgizý barysynda kooperasıalardy damytý isine aıryqsha kóńil bólý qajet. Tıisti «Kooperasıalar týraly» Zań qabyldandy. Endi jer-jerlerde úlken uıymdastyrý jáne túsindirý jumystary kútip tur. Úkimetke ákimdermen birlesip, eldi mekenderde aýyl sharýashylyǵy ónimderin ótkizý jáne qaıta óńdeýdi qamtamasyz etetin kooperatıvter uıymdastyrý jónindegi sharalar qabyldaýdy tapsyramyn» degen bolatyn. Bul rette ońtústik óńirde úlgi retinde kórsetetindeı jumystar bar. Qazir ár aýdanda keminde eki MTS jumys istep tur. İrilendirý men ońtaılandyrýdyń bul tásili elimizdiń Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi tarapynan qoldaý taýyp, ózge oblystarǵa da úlgi-ónege retinde taratyldy. Bıyldyń ózinde bes oblystyń basshylary men mamandary ońtústikke tájirıbe almasýǵa kelip, kooperatıv qurýdyń tıimdiligine kóz jetkizip qaıtty. Bul – oblystyń ǵana emes, elimizdiń aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy jańa serpilis.
Tórtinshi baǵyt – aýylsharýashylyq salasyna ǵylym jetistikterin kóptep engizý. Óıtkeni, qaı salany bolsyn ǵylymsyz ilgeriletý múmkin emes. Bul buryn aıtylǵanymen, júzege aspaı júrgen negizgi máselelerdiń biri bolatyn. Ol úshin adamdardyń barlyǵy birdeı ǵylymmen shuǵyldanýy tıis te emes. Tek ǵylymı jetistikterden ýaqtyly habardar bolyp, sharýasyna sońǵy tehnologıany engize bilse bolǵany. Olarǵa eń qajeti – konsýltasıalyq kómek. Óıtkeni, talaı adam kredıtke alǵan qomaqty qarjysyn qaıda jumsaryn bilmeı, qoldaǵy baryn uqsata almaı, elimizdegi ekinshi deńgeıli bankterge basybaıly qaryz bolyp qalǵanyn kúndelikti ómirde az kezdestirip júrgenimiz joq. Jobalaý men josparlaýdyń joqtyǵy qurdymǵa aparatynyn endi-endi túsine bastaǵandaımyz. Ótken kúnderdiń ózekti órter ókinishterin qaıta boldyrmas úshin bul baǵytta isińizdi júıelep, kásibińizdi kemeldendirýge keńes beretin ortalyqtar qajet-aq. Onyń ústine oblys ortalyqtarynda kóp aıtylatyn memlekettik baǵdarlamalardyń sharapatyn aýyldaǵy sharýalar tolyq paıdalana almaýda. Óıtkeni, jurttyń bári biletindeı kórinetin memlekettik qoldaýlardan turǵyndar beıhabar. Halyqqa Úkimet tarapynan jasalyp jatqan jumystardy aıtyp qana qoımaı túsindirip, jón siltep, bilgenimizdi aıtýǵa tıispiz. Ol úshin sharýalarǵa qalaǵan ýaqytta keńes bere alatyn ortalyqtar árbir aýdanda, iri eldi mekenderde bolsa deýshi edik. Oılaǵanymyz búginde oblysta júzege asyp jatyr. Óńirdegi árbir aýdannyń erekshelikterine saı sol aımaqtardaǵy kásipkerlik mektepteriniń bazasynda fermerlerge ǵylymı konsýltasıalyq qyzmet kórsetetin ortalyqtar ashyldy. Eldi barynsha aqparattandyrý aýyl sharýashylyǵyn qoldaýdyń tıimdi tásili.
Besinshi baǵyt – oblysta árbir aýdannyń áleýeti men klımattyq erekshelikteri zerttelip, 2020 jylǵa deıingi naqty ındıkatorlary bekitildi. Sozaq aýdanynda túıe sharýashylyǵyn damytý qolǵa alynsa, Túlkibas, Tóle bı, Qazyǵurt aýdandarynda baý ósirý jáne ony qaıta óńdeý klasteri qurylýda. Taýly aımaqtarda sút ónimderi óndiristerin iske qosyp, júıeleý jumystary júrgizilýde. Al, Maqtaaral aýdanynda maqta sharýashylyǵy qaıta qolǵa alynyp, maqtalyq alqaptar ulǵaıtylyp, ónimdiligin arttyrý boıynsha arnaıy baǵdarlama túzilýde.
Qanatbek DOSALIEV, «Aýyl» halyqtyq-demokratıalyq patrıottyq partıasy oblystyq fılıalynyń tóraǵasy
Ońtústik Qazaqstan oblysy
