Prosocialmedia.info saıtynyń jazýynsha Soltústik Koreıa, Iran, Qytaı, Vetnam, Pákistan, Túrkıa syndy elderde birqatar áleýmettik jelilerdiń jumysyna shekteý qoıylǵan. Tehnıkalyq, quqyqtyq tetikter arqyly shekteý qoıylǵanyna qaramastan atalǵan elderdiń halqy álemdik jeliden shet qaldy, ǵalamtordyń múmkindikterine qol jetkize almaı otyr deýge kelmeıdi. Shekteýdi aınalyp ótip, áleýmettik jelini erkin paıdalanýdyń jolyn tapqandar da bar. Biraq, budan bizdiń bılik áli sabaq almaǵan sıaqty. Keshe basqa emes, demokratıa alańy bolýy tıis Parlament tórinen álemniń 1,71 mıllıardtan astam halqy qoldanyp otyrǵan Feısbýk jelisin aýyzdyqtaý týraly usynys aıtyldy. Soǵan qaraǵanda kezindegi Qazaqstannyń premerinen bastap, túrli mınıstrleri, ortalyq bılik organdarynyń jappaı áleýmettik jeliden paraqsha ashyp, elmen tyǵyp baılanys ornatamyz degeni de jaı bop qalǵan sıaqty.

Jyl basyndaǵy derekterge súıensek, Qazaqstanda da 125,8 myń adam osy jelini belsendi túrde qoldanatyn kórinedi. Sodan bolar depýtat Bekbolat Tileýhannyń Aqparat jáne komýnıkasıalar mınıstri Dáýren Abaevqa qarata aıtqan usynysy Feısbýktyń qazaqstandyq segmentinde de qyzý talqyǵa túsip, jeli qoldanýshylardyń basym bóliginiń narazylyǵyn týǵyzýda. Bir qyzyǵy depýtattyń ózi jelidegi akkaýntynda bul usynysyn elge túsindirip, «aýyzdyq izdeýge» ne sebep bolǵanyn dáıekteıtindeı eshteńe jazbapty. Qamshy.kz depýtat usynysyna qatysty jeli qoldanýshylarynyń pikirlerin nazarlaryńyzǵa usynady.

Alǵashqylardyń qatarynda aqyn, jýrnalıs Qazybek Isa Feısbýkty aýyzdyqtaý týraly oılaryn ortaǵa saldy.

«Birinshiden, Feısbýk AQSH-ta da saıasat alańy ekenin keshegi Prezıdent saılaýyndaǵy Donald Tramptyń jeńisinen-aq baıqaýǵa bolady. Al búgin ǵana telearnalarda AQSH-ta sol Trampqa qarsy 120 myń áıel sherýge shyǵatyndaryn Feısbýk arqyly málimdep, kelisim jasap otyrǵanyn kórsetti. Sonda AQSH-taǵy bul prezıdent jeńisi men prezıdentke qarsy áıelder qarsylyǵyn kórsetip otyrǵan Feısbýktan men eshqandaı balyq aýlaýdy kórip otyrǵan joqpyn…. Olardan tek otbasylarymen balyq  aýlaýǵa shyqqandardy  kórý úshin qandaı kózben qaraýdy da bilmedim…  Múmkin, Bekbolat myrza Feısbýkty Instarammen shatastyryp alǵan shyǵar…  Aıtpaqshy, osydan  otyz jyl buryn  Shardarada, Syrdarıanyń dáý sazanyn ustap alǵanda túsken sýretimdi Feısbýkta jarıalaýǵa  umytyp ne uıalyp  júr edim,  endi depýtattyń nusqaýynan keıin  beımaral, erkin jarıalaı berýime bolady eken…

Ekinshiden,  Qazaq, ıaǵnı, áleýmet  óziniń áleýmettik-saıası pikirin áleýmettik  jeli Feısbýkta aıtpasa, qaı jerde aıtady?  Sebebi, ondaı ashyq áleýmettik-saıası pikirler Bekbolat otyrǵan, halyq talabynyń ordasy bolýy tıis parlamentte aıtyla qoımaıdy. Sonan soń FB tek qoǵamdyq-saıası alań ǵana emes, qanshama ádebı-mádenı álemniń alańyna da aınalyp otyr. Qanshama jańa shyǵarmalardy eń aldymen FB-dan oqyp júrmiz, kúndelikti mańyzdy jańalyqtardy, kerek  keńesterdi aıtpaǵanda… Tapqan dostarymyz, pikirlesterimiz qanshama?

Úshinshiden,  bılik áleýmettiń ishtegi sherin shyǵarýyna jaqsy alań jasap bergeni úshin Feısbýkkqa, Mark Sýkerberg myrzaǵa qaıta-qaıta rahmet aıtýy kerek. Eń bolmaǵanda, Parlament  alǵys hat jibersin, Bekbolat qol qoımasa da, basqalary qoldaıtyn shyǵar…  Áıtpese, ishine sher tolǵan halyq sherýge, kóshege shyǵyp keter edi..

Tórtinshiden,  Halyqtyq  Demokratıalyq «Nurotan» partıasy atynan Halyq qalaýlysy bola otyryp, halyqtan halyqtyń demokratıalyq alańy bolyp otyrǵan Feısbýkty qyzǵaný qalaı bolar eken?  Buǵan atalmysh partıa ne dep jaýap beredi? Parlamentte otyryp, AQSH-ta da Feısbýk  saıasat alańy ekenin bilmeýdi qalaı túsinemiz? Al muny kez-kelgen qatardaǵy FB qoldanýshysy biledi jáne osy áleýmettik jelide Bekbolat myrzaǵa ejelep aıtyp, shegelep jazyp jatyr. Mine, Feısbýktyń artyqshylyǵy!

Besinshiden,  álde, bul aldaǵy bıliktiń halyqtyń saıası alańy Feısbýkty tusaýlaýynyń betashary ma?  Parlamentte ne aıt dese de, aıta beretin depýtattarǵa  aıtqyzyp alyp,  erteń  «halyq  qalaýlylary talap etken soń, Feısbýkqa tusaý saldyq» dep turmaqshy ma eken? Talaı jylǵy  tájirıbelerge súınesek,  bizde bulaı kúmándi oılaýǵa da negiz bar…» degen aqyn áleýmettik jelini jabýdyń halyq úshin de, el abyroıy men Elbasy bedeli úshin de tıimsiz bastama ekenin aıtady.

Feısbýkta bes myńǵa jýyq dosy, on bir myńnan astam jazylýshysy bar belsendi bloger Aıgúl Orynbektiń de depýtat B. Tileýhanǵa aıtary bar eken.

«Oqýshylardyń tamaǵyn joıǵandardy, mektep, jol, kópir salamyz dep memlekettiń aqshasyn jegenderdi, beıbitshilik kúnde qolyna qarý alyp beıkúná azamattardy atqandardy, balaq kesip qazaqtyń qyzdaryn talaq aıtyp bir birlerine syılaǵan baýyrlaryńdy, jerdi satamyn dep zań shyǵarǵandardy aýyzdyqtasańyz qaıda qaldyńyz? Halyqtyń aýzyna aýyzdyq salatyndaı, halyq mal ma edi? Aýyzdyqty sizge salý kerek. Jaǵympazdanyp tórt aıaqtap qoldaıtyndarǵa! Halyq burynǵydaı qarańǵy emes! Ne saırasańyzdar da sene beretin, halyq burynǵydaı jýas qoı emes, júnimizdi qyrqady ǵoı dep jata beretin! Halyq – qazir kúsh! Halyqtyń aýyzyn jabýdy oılamaı, halyqtyń kóńilinen shyǵýdy oılańyz aǵa! Minbege halyqtyń aýzyn jabý úshin otyrdyńyz ba? Qyrshyn ketken toǵyz polısıa qyzmetkerleriniń jaǵdaıyn siz tolǵamaǵanda kim tolǵaıdy? Zorlanyp jatqan sábılerdiń jan aıqaıyn siz jyrlamaǵan da kim jyrlaıdy, aǵa? Qazaqty ózge ulttarǵa jyǵyp beretin zańy bar eldi siz joımaǵan da kim joıady, aǵa? Aǵa, nege biz osynyń bárin kóre tura aýyzdyqtalýymyz kerek? Siz aıta almaǵan dúnıeni biz aıtqanymyz úshin kinálimiz be? Sol úshin aýyzdyqtalýymyz kerek pe? Osyǵan jaýap berińizshi, aǵa!», - degen ol ońǵy ýaqytta «birtúrli» bastamalarymen kózge túsip júrgen depýtattyń ózin suraqtyń astyna alypty. Jeli belsendisi depýtattyń bul usynysyn jerde qaldyrmaıtyndaryn, endigi ýaqytta tek jelide emes, qoǵamdyq deńgeıde belsendilik tanytyp, narazylyq aksıasyn uıymdastyratyndaryn jáne aıtyp otyr.

Qoǵamdyq-saıası arenada saýatty ekonomıkalyq taldaýlarymen, ulttyq qundylyqtardy qorǵaıtyn batyl usynystarymen tanymal saıasatker Muhtar Taıjan bolsa, depýtat B. Tileýhannyń usynysyna qatysty oıyn: «Feısbýkti óshirip tastaıyq degen uran – halyqtyń aýzyn jabaıyq degen sóz. Erteń ınternetke, gazetterge, teatrlarǵa, kınoteatrlarǵa, salt-dástúrlerimizge, jeti shelpekke, betasharǵa, dombyraǵa tıym salaıyq dep shyqpasyna kim kepil? HALYQTYŃ AÝYZYN JABA ALMAISYZDAR!», - dep qysqa qaıyrypty.

PS.: Depýtattyń usynysyna qatysty jelide jeldeı esip turǵan pikirlerdiń bul bir bóligi ǵana. B. Tileýhan jıi aıtatyn, «etıka», «pikir aıtý quqyǵy», «elge qurmet», taǵy basqa krıterıılerdi eskerip, sol pikirlerdiń bir parasyn ǵana elge ekshep berip otyrmyz. Halyq qalaýlysynyń usynysy salalyq mınıstrlik tarapynan qoldaý taba ma, joq álde Astananyń atyn aýystyrý týraly bastama sekildi «jaýap» ala ma ol jaǵy ýaqyttyń enshisinde.

Jomart Abdollauly