Búgingi kúni qazaq maqtanatyn dúnıe qalmaǵan nemese «Ulttyq maqtanysh» aqyrzaman balalarynyń kózimen

/uploads/thumbnail/20170709230356956_small.jpg

Mektepte oqıtyn balama ustazy «shyǵarma jazyp kelińder» dep tapsyrypty. Taqyryby – «Ulttyq maqtanysh». 
Qazirgi balalardyń qarym-qabiletin óte joǵary baǵalaı ma, álde aqyrzamannyń aınalaıyndaryn aınalasyna qaraýǵa murshasyn keltirmeı, osylaı oqytý kerek dep esepteı me, áıteýir búgingi oqý baǵdarlamasy tym qıyndap ketti. Besinshi synyptyń oqýshysyna berilgen esepti kórip, tehnıka ǵylymdarynyń kandıdaty bop júrgen matematık dosymnyń ózi jelkesin qasyp, oılanyp qaldy. Joǵary synypta oqıtyn ulyma kún saıyn referat jazyp kelý tapsyrylady. Munyń bárin bul murny tership otyryp ózi jaza ma, álde ǵalamtordan kóshirip kele me, muǵalimder úshin báribir sıaqty. Al birinshi synyptaǵy qyzyma tabaqtaı eki bet mátindi oqyp, túsingenin aıtyp berý mindettelgen eken, ol mátindegi sózderdiń jartysynyń mánin de túsingen joq. Osyndaıda Alla Pýgachevanyń baıaǵy «Pesenka pervoklassnıka» degen áni oıǵa oralady. Esińizde me, bylaı edi ǵoı:

Nagrýjat vse bolshe nas
Stalı pochemý-to.
Nynche v shkole pervyı klass
Vrode ınstıtýta.
A ý nas stráslas beda – 
Sochınenıe snova.
Lev Tolstoı v moı goda
Ne pısal takogo!

Qyryq jyl buryn ázil sıpatynda jazylǵan án búginde aqıqatqa aınaldy.
«Jaraıdy, shyǵarma jazsa jazsyn» dedim. Biraq bul ózi «ulttyq maqtanysh» degenniń ne ekenin túsine me deseńizshi. 
– Túsinem, – deıdi balam, – ár halyqtyń óziniń maqtan tutatyn tulǵalary bolady, mysaly, Abaı...
– Toqtaı tur. Tulǵalardy qadir tutqanymyz durys qoı, biraq búgingi kúndi alyp qarasaq, Qazaq eli álemde nesimen belgili? Nesimen maqtana alady? Osyny oılanyp kórseıshi.
Oqýshym oılanyp qaldy.
– Qazaqstan – táýelsiz memleket, – dedi sosyn.
– Dúnıe júzinde táýelsiz memleket kóp, – dedim men. – Jaraıdy, onda bylaı eteıik. Ár eldiń óziniń maqtanyshy bolyp ketken buıymdary bar ǵoı. Máselen, myna sen dúkennen alyp ishetin sútińniń qoraby – tetra-paket qaı eldiki?
Balam ıyǵyn qıqań etkizdi.
– Shvesıanyki. Myna radıoqabyldaǵysh she?
– Qytaıdyki, – dep ar jaǵynan qyzym taq ete qaldy.
– Durys. Teledıdar she? 
– Koreıadan shyqqan.
– Astymyzǵa tósegen kilemimiz she?
Qyzym dereý as úıdegi sheshesine júgirdi.
– Irandyki eken, – dedi qaıtyp kelip.
– Sol sıaqty Qazaqstan, qazaq nesimen maqtana alady, oılanyp, sosyn baryp shyǵarmańdy jaz, – dedim ulyma.
Bala-shaǵam dereý kirisip ketti. Shyǵarma jazýǵa emes, árıne, úıdegi zattardyń qaı eldiki ekenin anyqtaýǵa. Kıim shkafy – Reseıdiki, kompúter – Japonıanyki, dıvan – Belarýstiki, tońazytqysh – Fınlándıanyki, shańsorǵysh – Qytaıdiki, tis pastasy – Ýkraınaniki, jelim – Koreıanyki... Basymyz aýyryp, baltyrymyz syzdaǵanda baryp ashatyn áıelimniń qobdıshasyndaǵy qobyraǵan dáriniń kópshiligi Úndistandiki bolyp shyqty. Keshegi satýshynyń «alyńyz, óz baǵymda ósken!» dep ózeýreı maqtaǵan eki keli almanyń ózi Qyrǵyzstannan ákelingen, nár-sóli joq dámsiz birdeme eken. Qyl-aıaǵy sirińke qorabynyń syrtynan «ızgotovleno v Cherepovse, Rossıa» degen jazýdy kórgen balamnyń basy salbyrap ketti.
Báleniń bárin bastap alyp, ózim de ókinip qaldym. Kúlli álemniń dúnıesin úıimizge úıip alyp otyr ekenbiz-aý, shynynda da... Ózimiz eshteńe óndirmeımiz be sonda? Álde sapasy syn kótermegen soń, múlde almaımyz ba?
– Qymyz bar ǵoı, qazaqtyń ulttyq maqtanyshy deýge laıyq, – dedi bir kezde áıelim áńgimege aralasyp.
– Bar ǵoı, biraq onyń ózin qazir nemister ıelenip, sertıfıkatyn alyp qoıǵan. Byltyr Almatyǵa kelip, qymyz ónimderin óndirý jóninen qazaqqa dáris oqyp ketken joq pa? – dedim men.
– Solaı eken-aý...
«Shyǵarma taqyrybyn asha tússek» degen oıym bizdi múlde basqa arnaǵa aýytqytyp jibergenin túsindim. Muny balam da baıqasa kerek: 
– «Abaı – ultymyzdyń maqtanyshy» dep, baǵanaǵy óz oıymmen bastap, jaza bersem qaıtedi? – dedi.
Kelistim. Kúrsindim...

Sáken Sybanbaıdyń Feısbýktaǵy jazbasynan

Qatysty Maqalalar