I
Ana joly ústel basynda bir top jigit «Abaı jolyndaǵy» Qodar men Qamqa ólimine qatysty birshama sózge kelip qaldyq. Sondaǵy Qunanbaı qoldanǵan jazany kóbisi nadandyq pen eskilik qaldyǵy dep sanaıdy eken. 
 - Adamnyń erik-qalaýy degen bolady, ol búgingi ata zańymyzdyń aq 
paraǵyna qara sıamen ádiptelip turyp jazylǵan, – dedi alǵash sóz alǵan jigitimiz. – Sonda qaıyn atasy men kelini... – dedim de kilt toqtaı qaldym, arǵy jaǵyn aıtýǵa aýyzym daýalamaı. – Joq, – dedi ol julyp alǵandaı, – Báribir de adamnyń ishki qalaýyna eshkimniń de aralasýyna jol berilmeýi kerek. Sol kezde sózge ekinshi oponomentim aralasty. –Nemene, adamdy mindetti túrde óltirý kerek pe? Munan keıin bulaı esh jasamańdar dep jazalamaı-aq ta jibere salýǵa bolady ǵoı, – dedi úlken danyshpandyq oı tastap. – Páli, – dedim men, – bul jazany Qunanbaı aýadan alyp otyrǵan joq qoı, árisi Qasym, berisi Esim han men áz Táýkege deıin jalǵasyp kele jatqan dala zańy emes pe? Nekeli jarynyń basynan attap bógdemen kóńil jarastyrǵan kez kelgen kisiniń mundaı qylyǵyna tek ólim jazasy berilgen. Ras, Qunanbaıdyń bulaı isteýine (olardy bosata salýyna) aqyly jetpeı otyrǵan joq qoı, – dedim, daýdy odan ármen ýshyqtyrǵym kelmeı.

II

Bul arada ásire «gýmanıs» bolyp alǵan álgi jigitterdiń jetesi jetpeı otyrǵan máselesi mynaý: Qos qarynyń (dálirek aıtsaq zınaqordyń) BUL QYLǴAN ÁREKETTERİNİŃ MORALDYQ QUNYNYŃ ÓLİMGE PAR EKENDİGİ. Muny búginde jeńil júriske boı aldyrǵan kez kelgen pende balasy osy qalypta qabyldaýy tıis (Meıli ol XVIII, ıa XXI ǵasyr bolsyn, adam ar-uıatynyń quny zamanaǵa qatysty ámánda ózgermek emes). Zına – adamnyń ar máselesi, al ardyń materıaldyq quny degen atymen bolmaq emes. Oqıǵadan túıetin oımaqtaı ǵana oı josynymyz mynaý: Zınaqorlyq kúnásiniń qunyn tóleýge dóńgelek dúnıeniń esh baılyǵy jetpeıtinin, bul kúnádán tazarýdyń jalǵyz-aq joly óz shybyn janyńdy qurban etý ekendigin rýhanı turǵydan túsinýiń (Qazaqtyń «ólimnen uıat kúshti» tanymy osy oıymyzǵa analogıa bola alady degen úmittemiz). Ágárákı deıik, keshegi Qasymdar tusyndaǵy osy bir mızamdy (zańdy) búgingi qazaqqa qaıyra bir qoldansa ne bolar edi?! 
 Sózsiz, sanymyz kúrt quldyrap, Qazaqıada demografıalyq tragedıa bastalady. Myna jer kempir-shaldar men jas balalardyń ǵana mekenine aınalyp, qańyrap bos qalar edi. Sóıte tura biz ar men uıat haqynda aqyl soqqanda aldymyzǵa jan salmaımyz.
Sirá, aýyzdyń dýasy, (osy) sóz ben istiń sáıkes kelmegendiginen de ketetin bolsa kerek... 
III

Júsip-Balasaǵunyń «Qyz-kelinshektiń lázzaty – nekelesken túnderi, Er jigittiń lázzaty – jaý qaıyrǵan kúnderi» degen óleń joldaryn oqyp otyryp pushaıman halge tústim.
Sosyn, bizdiń lázzatimiz shynymen-aq aýysyp ketken eken ǵoı degen oıǵa bekidim. Ańdaǵan adamǵa ER AZAMAT ÓZİNİŃ EŃ ULY LÁZZATİN ELİNİŃ QAMYN KÚITTEÝDEN ALADY EKEN ǴOI. Sirá (azamat úshin), uly erlik pen uly lázzat ta osy bolsa kerek. Osyny oılaǵanda janarǵa jas keledi. Keshegi qaharly han Kene men Alash arystarynyń beınesi kóz aldyńa tizbektelip tura qalady. 
EL men ERDİŃ esimi bir desek, bizdiń osy romantık bolýymyzdyń syry ne?! Ótirikke meldektegen qazaq sosımýynyń sıqy bolsa mynaý. 
Bir tańdanarlyǵy, saıası korpýs el múddesine qarsy ústi-ústine qabaǵat qatelikter jasap jatsa da, bizdiń zıalylarymyzǵa onyń bes tıyn da keregi joq. Olarǵa Shyńǵysqannyń túrki, ıa bolmasa qazaq bolǵandyǵy qyzyq. Al aqyndarymyz qarasańyz bir aıyqpas «ǵashyqtyq» dertine shaldyqqandaı. Tańerteń ǵana bir ǵazalyn ıne-jipten shyǵarsa, kesh qaraıa taǵy bireýin támamdap, «osy bir qyzdyń qylyǵy-aı» dep ólip otyrǵany (Ata saqaly aýyzyna bitkenderimizdiń arzan sentımentalızm men jeldegen jigit shaqtyń ýaqyt beldeýinde qalyp qoıǵandyǵy óz aldyna jeke júk).
«Tatardy tyrnasań orys shyǵady» demekshi, osylardyń «mahabbat lırıkasy» dep jazyp júrgenderine shyn nazar qoısańyz, tek kóten býffonadasy. Dálirek aıtar bolsaq, «átpishtiń» áńgimesi ǵana. Qumarlyq qursaýyna túsip, tóńkerilip qalǵan tutas túsinigimizdi qaıyra tiktep, MAHABBATTYŃ asqaq uǵym ekendigin, ol Alla men adam arasyndaǵy ekeýara rýhanı suhbat ekendigin saý sanaǵa ornyqtyrý birqadar júk bolǵaly tur.

Yqylas Ojaıuly