Keıingi kezderi jýrnalısıka tó­ńi­reginde júıkege tıerlik júıesiz sóz kó­beıip ketti. Aıaq astynan Amerıka ashýǵa áýes áldekimder ártúrli «sáýegeılik» áńgimeler aıtýmen álek.

Olardyń oıynsha, aqparat alamanynda áli-aq áleýmettik jeliniń aty ozbaq. Óıtkeni, ómirdegi ózekti má­se­lelerdiń mánisin jurt sodan oqyp bilmek. Gazet-jýrnaldar oqyr­man qolyna tıgenshe, eldi eleń et­kizerlikteı jańalyqtar eskirip ke­tedi. Onyń ústine mynaý urshyqsha zyryldaǵan ushqyr zamanda kóldeı-kól­deı kópirme maqalalardy «ezip» oty­rýǵa eshkimniń ýaqyty joq. Son­dyqtan jedeldigi jetispeıtin baspasóz baı­ǵustyń sory sorpadaı qaınamaq. Blogerlerdiń baǵy janbaq.  

Jýrnalıs mamandyq emes, ol úshin arnaıy oqý bitirýdiń qajeti shamaly deý­shiler de az emes. Bul kásipti súıegine sóz siń­gen kez kelgen adamnyń meńgerip ke­te­tini ras. Biraq budan talantyń tas jaryp tursa jetkilikti, dıplom alý mindetti emes degen oı týyndamaý kerek. Bir biletinimiz, ónerdiń qaı tú­ri de úmitterin úkilegen órenderden be­ıim­dilikti talap etedi. «Qudaıdyń ber­megenin Sorbona bermeıtini» belgili. Áıt­se de árkimniń boıyndaǵy qarym-qabi­letti ushtaıtyn tereń teorıalyq bilimniń paıdasy ushan-teńiz. Olaı bolmasa ánshi konservatorıada, sýretshi beıneleý baǵytyndaǵy akademıada oqymas edi ǵoı. Estýimizshe, daýysy kókte da­myl­daǵan Dımashtyń ózi sheberligin shyńdamaq nıetpen shetel aspaq kórinedi. Bolashaq qalamgerler de solaı, ýnıversıtet qabyrǵasynda jazý-syzýdyń álip­bıimen tanysýǵa tıis. Eger elimizdegi joǵary oqý oryndarynyń jýrnalıs kadrlaryn­ durys daıyndaıtyndyǵy týraly daý týyndap jatsa, ol basqa taqyryptyń tuzdyǵy. 

Bizdiń áriptesterimizdiń basqa sala ókilderinen bir artyqshylyǵy bar. Ta­laı naýqasty ajaldan arashalaǵan asa bilikti dárigerdi, tórtkúl dúnıeni tóń­kerip tastardaı aqyl-oıǵa ıe ǵulama ǵa­lym­dy kópshilik bile bermeýi múmkin. Al halyqtyń kókeıindegisin kóteretin til­shiler, ásirese, telejúrgizýshiler tez tanylady. Elbasy ushaǵyna minip eńký-eńký endikterdi aralaý, álemdik derjavalardyń patshalary otyratyn saltanatty saraılardyń tórine shyǵý, tuǵyry bıik tulǵalarmen terezesi teń qurdasyńmen syrlasqandaı suhbat qurý ekiniń birine buıyrmaıtyn baqyt.  Keshegi keńestik kezeńde de, odan keıin de juldyzy jarqyraǵan jampoz Vasılıı Peskov esime túsip tu­rǵa­nyn qarashy. Qalam qýatynyń arqa­synda eki qoǵamnyń da qyzyǵyn kórdi. Sonaý elýinshi jyldary fotoaparatyn asynyp Máskeýge kelgen jas jigit kóp keshikpeı-aq «Komso­molskaıa pravdanyń» korıfeıine aınaldy. Aty-­jónderi adamzat tarıhynda al­tyn árip­pen jazylǵan Gagarın, Jýkov sıaq­ty jaqsy-jaısańdardan alǵash­qylar qatarynda ıntervú aldy. Ushqan qus, júgirgen ańnyń izin qýyp shartarapty sharlady. Tabıǵat tamashalaryn tańbalady. Taǵdyry tańǵajaıyp keıipkerlerdi tapty. Eń bastysy, uzaq jyldarǵa sozylǵan shyǵarmashylyq ǵumyrynda qalaǵan taqyryptaryn ǵa­na tolǵady. Kapıtalızm men sosıa­lızm sharpysyp turǵan shıelenisti shaq­ta amerıkalyqtardyń shaqyrýymen Alás­kada at shaldyrdy. Antarktıdanyń aq aıýlarymen aǵaıyndaı «aralasty». Ataǵy aspandaǵan aqyn-jazýshylar qol jetkize almaǵan Lenındik syılyqtyń laýreaty atandy. Qashan dúnıeden qaıtqanynsha, «KP»-nyń redaksıasynda jumys istedi. Maldanǵan mamandyǵynyń mártebesin bıiktetýdiń úzdik úlgisi sirá, osyndaı-aq bolar. 

Nege ekenin qaıdam, qazirgi qazaq jýr­nalıstıkasy óziniń burynnan qa­lyptasqan klasıkalyq sıpatynan aıy­rylyp qalǵandaı. Áńgime oqyǵandaı ádemi áserge bóleıtin kórkem ocherkter kózden bulbul ushty. Áttegen-aılatqan til, stıl kemistigine ábden kóndigip aldyq. Qara sózdiń qaımaǵy túgil qas­pa­ǵyna qasyq batyrmaǵaly qashan. Osyn­daıda reformator redaktor Seı­dahmet Berdiqulovtyń arman-ańsary oıǵa oralady. «Shirkin, gazettiń resmı maqalalaryn aýyz ádebıetiniń stıline salyp jazsa ǵoı...», – dep edi-aý jaryqtyǵym. Sary qymyzben saryq basqandaı ondaı ońdy dúnıelerdi oqýymyz endi ekitalaı shyǵar.

Gazettegi jaǵdaı mundaı bolǵanda, tele­­dıdardaǵy ahýal odan da aıanyshty ekeni anyq. Bas-aıaǵy shekteýli baǵan kó­lemi kótermeıdi. Áıtpese, efırdi jaý­lap alǵan ánebir ártis júrgizýshilerdiń ora­sholaq sóz qoldanystary týraly tańǵa aıtyp taýysa almaısyń. Soǵan qaramastan leksıkondaryndaǵy eki júz sózben eki mınýtqa jeter-jetpes sú­jetter jasap-aq, jýrnalısıka salasyndaǵy bedeldi syılyqtardy qan­jyǵalaryna op-ońaı bókteretin oljaly qaýym da osy telejýrnalıster ekenin aıtsam, baıdyń asyn baıqus qyzǵanǵannyń kebin keshkendeı bolyp júrmeımiz be?.. 

Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini: Jýrnalısıka – erikkenniń ermegi emes. 

Talǵat BATYRHAN,

«Egemen Qazaqstan»