Qytaı Halyq Respýblıkasynan Qazaqstanǵa qatynaıtyn, kelip-ketetin adamdardyń qarasy kóp bolyp tur. Ásirese, arǵy bettegi qazaqtardyń Atajurtqa qadamy, vıza máselesi kún tártibinen esh túser emes. QR Syrtqy ister mınıstrligi Úrimshi qalasyndaǵy Tólqujat-vıza qyzmetiniń basshysy Erlan Jeńisuly Ibragım myrza osy jáne ózge de jaıttardyń QHR-da qalaı sheshilip jatqany týrasynda áńgimeleıdi.
– Sońǵy 2 jyl aınalasynda Úrimjidegi vıza máselesi tóńireginde jaǵymdy pikirler aıtyla bastady. Qazirgi betalystaryńyz qalaı?
– Munda qyzmetke kelgenime 1 jyldan asty. Meniń aldymda bul mekemede kásibı dıplomat Qaıyrjan Keńesuly Sársebaev basshylyq etti. Dıplomatıa salasynda birneshe jyl qyzmet atqarǵan Qaırekeń mundaǵy vıza máselesiniń sheshilýine aıtarlyqtaı yqpal jasady. Biz sol ıgi bastamany jalǵastyryp, qoldan kelgeninshe qazir júıeli jumys jasaýdamyz.
– Qandastarymyzǵa vıza berýde áli de sheshilmeı jatqan túıtikildi máseleler bar ma?
– 2010 jyly engizilgen jańa zań boıynsha tek 3 aıǵa ǵana vıza bere alamyz. Onyń aldynda qazaqtarǵa vıza berý merzimi 6 aıdan bir jylǵa deıin edi. İrgeles jatqan eki eldiń ortasynda baryp-kelýshiler óte kóp bolǵandyqtan, 3 aı merzimdik vıza bizge kóptegen qıyndyqtar ákelýde. Sonyń saldarynan dúnıejúzindegi eń kóp vıza qabyldaıtyn ortalyqtyń biri biz bolyp otyrmyz. Óıtkeni jazǵy ýaqyttarda kúnine 300-ge jýyq adamnyń ótinishin qabyladýǵa týra keledi. Jalpy, orta eseppen aıyna 5000-ǵa jýyq adam qabyldaımyz. Áıteýir júıeli tártiptiń arqasynda ǵana sapaly jumys atqaryp jatqan sıaqtymyz. Júıeli dep otyrǵanymyz joǵaryda ataǵanymyzdaı Qaıyrjan Keńesuly basshylyq etken jyldarda vıza berýde birqatar tártipter qabyldaǵanbyz. Mysaly, bir otbasynan bir adam kelse jetkilikti (buryn árbir adam ózi kelý kerek bolǵan), vıza alatyn ýaqytyn aldyn ala belgilep tizimge aldyra alady, kelýshilerge tolyqqandy aqparat beredi.... t.b.
– Sonda vızanyń ýaqytyn 6 aıǵa uzartýǵa múlde múmkindikterińiz bolmaǵany ma?
– Qazir bul saýal QR SİM men basqa quzyrly organdar basshylyǵynyń qarastyrýynda. Vızanyń merzimin 6 aıǵa uzartqan jaǵdaıda beriletin vızanyń sany da azaıady. Bul máseleniń qalaı sheshiletini bizge de beımálim.
Menińshe, Qazaqstanǵa saparlap barýshy qandastarymyzdyń kóptigi birinshiden, QHR bul sanattaǵy azamattarynan konsýldyq alymnyń alynbaýy men vızanyń jeńildetilgen túrde berilýine baılanysty. Ekinshiden, QR men QHR arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq jáne gýmanıtarlyq ózara baılanystyń keńeıýi. Úshinshiden, Qazaqstannyń Kedendik odaqqa kirýine baılanysty jáne halyq tutynýshy taýarlardy Qazaqstanǵa kirgizý boıynsha bir qatar shekteýlerdiń kúshine enýi bolmaq. Osyǵan oraı, Qazaqstan Respýblıkasymen shekaralas aýdandardyń etnıkalyq qazaqtardan turatyn kóptegen turǵyndary shekaralyq saýda-sattyq sheńberinde Qazaqstanǵa belgilengen salmaqtan aspaıtyn taýar (50kg) jetkizý múmkindigin qoldanýda. Bizde de tek qandastarymyzǵa beriletin vızanyń merzimin alty aıǵa deıin uzartý máselesiniń sheshilýi tezdetilse degen tilek bar.
– Kezektegi adamnyń kóbeıýine baılanysty deldal bolatyndardyń da qatary kóbeıtini sózsiz. Mundaı zańsyzdyqpen qalaı kúresip jatsyzdar?
– Biz eń aldymen árbir aımaqtaǵy aǵaıynǵa, ásirese, qazaqtar jıi qonystanǵan óńirlerge vıza berýdiń tártibin kórsetetin arnaıy aqparattyq paraqshalar tarattyq. Úlken gazetter arqyly Úrimjige kelýshilerdiń ortada júrip deldal bolamyn degenderge aldanyp qalmaýyn eskerttik. Mysaly, osy mańda arnaıy asqanalar men qonaq úıler bar. Bizde adam kóp bolsa olardyń saýdasy júredi. Sondyqtan paıda tabýdy kózdegen sol kásipker azamattar aýyldan kelgen qazaqtardyń jumystyń jónin bilmeı Úrimjide birneshe kún júrgenin qalaıdy. Alýan túrli qıyndyqtardy aıtyp, vıza alýdy alynbas qamal etip kórsetedi. Sonyń saldarynan kóptegen baýyrlarymyz alaıaqtardyń toryna túsip qalady. Deldalmen kúresýdiń taǵy bir joly retinde biz qyzmetkerlerimizdi 95 paıyz jańarttyq. Iaǵnı burynǵy qyzmetkerlerden eshkim qalǵan joq. Qazirgi kúnde kásibı dıplomattar barlyq jumysty ornyna keltirip jatyr.
– Qazaq eline baratyn Qytaıdaǵy qazaqtar men basqa ult ókilderi vızany uqsas jaǵdaıda ala ala ma?
– Qazaqstan vızasyn alý úshin 3h4 fotosýret japsyrylyp toltyrylǵan nusqadaǵy saýalnama, jeke kýáliktiń kóshirmesi, pasporttyń kóshirmesi, úı kitapshasynyń tıisti paraqtarynyń kóshirmesi jáne QR SİM Úrimshi qalasyndaǵy tólqujat-vızalyq qyzmeti jetekshisiniń atyna jazylǵan ótinish kerek. Qytaıda turatyn basqa ult ókilderine joǵarydaǵy kórsetilgen qujattardan syrt jumys ornynan tıisti anyqtama, QR SİM Konsýldyq qyzmet Departamentimen nemese jumys isteý maqsatymen barýdy josparlaǵan jaǵdaıda qatysty mekemelermen kelisilgen shaqyrtýdy qosa ótkizýi kerke.
– Qazaqstannan bilim alǵysy keletin qandastarymyzǵa vıza alýda jeńildikter qarastyrylǵan ba?
– Biz negizinen shilde, tamyz aılarynda stýdentterge basa anazar aýdaramyz. Óıtkeni olar daıyndyq kýrsyna emtıhan tapsyratyndar men elimizdiń joǵary oqý ornynda oqyp júrgen túlekter. Sondyqtan da tıisti oqý ornynan shaqyrtý qaǵaz nemese stýdenttik bıleti bolsa olarǵa kezeksiz vıza beriledi.
– Sońǵy jyldary Qytaı elinen «Abaı ınstıtýtyn» ashý máselesi kóterilip keledi. Mundaı ıgilikti jumysqa qatysty qandaı is-sharalar atqaryp jatsyzdar?
– «Abaı ınstıtýtyn» ashatyn naqty jumystardy Elshilik atqarady ıaǵnı ol másele Beıjińde sheshiledi. Óıtkeni bizdiń qyzmet kólemimiz shekteýli. Biz tek vıza máselesine ǵana jaýap beremiz. Usynys jasaǵanymyzben bul jumysqa tikeleı qatysa almaımyz.
– Buryndary mekemelerińizdiń aldynda qara kóz qandastyrymyzdyń qatary kóbeıgeni sonshalyq, jolǵa shyǵyp ketýshi edi...
– Sol jaǵdaıdy eskerip ári qys maýsymynda kóp adamnyń syrtta jaýrap qalmaýyn eskerip, bir jolda 100-ge jýyq adam syıatyn arnaıy úı jasattyq.
– Áńgimeńizge rahmet!
Áńgimelesken Bilál Qýanysh
