Keshe Qamshy.kz portalyna "Reseı Qazaqstannan jer surap otyr" atty maqala shyqqan bolatyn. Maqalanyń mazmunanda Reseıdiń Omby gýbernıasy SQO-da ornalasqan "Rýsskaıa polána" aýyldyq okrýgin Reseıge qaıtaryp, ornyna kólemi jaǵynan da, klımaty jaǵynan da sol jerge para-par keletin jer telimine aıyrbastaýdy usynǵan bolatyn. Bul usynys áleýmettik ortada qyzý pikir-talas týǵyzdy.
Dál osy máselege kelgende, baıbalam salmaı, baıyppen baǵdarlap, sarapqa salsaq, Reseı surap otyrǵan "Rýsskaıa polána" aýyldyq okrýginiń ornyna shettegi qazaq pen ata jurttaǵy qazaqtarǵa óte tıimdi aıyrbas jasaýǵa ábden bolady eken.
Eger eki eldiń memleket basshylary ortaq kelisimge kelip, Reseı men Qazaqstan arasynda terıtorıalyq aıyrbas jasalatyn bolsa, Qazaqstan men Mońǵolıany bólip turǵan Reseıge qarasty jer telimin qaıtarýdy talap etýimizge bolady. Sebebi, Reseıge tıesili jerdegi aýyldarda turǵyndar sanynyń 75 paıyzyn qazaq dıasporasy quraıdy. Mysaly, Qosaǵash, Jańa aýyl aýyldarynda jalpy orta eseppen alǵanda 6-7 myńdaı qazaq otbasy turady eken.
Negizinen 2005 jyldan beri qaraı kúrmeýi qıyn, sheshýin tappaı turǵan bir másele, osy - Baıan Ólgıı men Qazaqstan arasyn baılanystyratyn tikeleı avtojoldyń áli kúnge bir retke keltirilmeýi. Arǵy bettegi qazaqtar men bergi bettegi qazaqtardyń emin-erkin qatynap turýyna osy Reseıge tıesili jer telimi kaıtarlyqtaı kedergi keltirýde. Úsh memleketti basyp ótetin avto magıstralldi 1000 shaqyrymǵa qysqartýǵa bolatyn múmkindikter bar. Alaıda Ólgıı men Shyǵys Qazaqstandy Baılanystyratyn joldy Reseıdiń ruqsatynsyz qysqarta almaımyz. Osy máseleni eki memleketke de ekonomıkalyq jáne geosaıası jaǵynan tıimdi sheshýdiń birden bir joly Omby gýbernıasy surap otyrǵan jer teliminiń qaıtarymy retinde Ólgıı SHQO arasyndaǵy Reseıdiń ıeligine tıesili qazaq aýyldaryn qaıtarý. Qazir Ólgııge bastaıtyn aınalma joldyń uzaqtyǵy tup-týra 2000 shaqyrymdy quraıdy. Eger joǵarydaǵy jer telimderi memleketaralyq aıyrbas arqyly Qazaqstannyń menshigine ótetin bolsa, Mońǵolıadaǵy qazaqtar men Qazaqstan arasyn baılanystyrýdyń eki tıimdiligin baıqaımyz.
Birinshisi, osy ýaqytqa deıin Ólgııden atajurtqa bet alǵan qandastardyń keden salyǵy, vıza alý degendeı ushyǵy kóp, túıtkildi máseleleri jeńildeıtin edi. Mysaly, Ólgııden SHQO shekarasy Shemonaıhaǵa deıin Reseıdiń Tashanta shekara beketinen ótýge týra keletin. Eger sol jer telimderi Qazaqstannyń ıeligine ótetin bolsa Ólgıılik qandastar tek bir shekara beketinen ótetin bolady.
Al, ekinshi bir tıimdiligi Ólgıı men Óskemendi jalǵaıtyn Lenınogorsk-Qaraǵaıly-Ýstkan-Óosaǵash-Ólgıı baǵytyn 780 shaqyrymǵa qysqartýǵa bolady. Bul máseleler osydan on jyl buryn 2005 jyly Dúnıe júzi qazaqtarynyń İİİ quryltaıynda da talqylanǵan. Ol kezde Reseıden jer telimin talap etý emes, Ólgıı-Óskemen marshýrtyn qysqartatyn avto magıstral qurylysyn bastaý bolǵan. Sol kezdegi ólshemder boıynsha Óskemen-Lenınogorsk-Reseıdiń Altaı Respýblıkasy-Ýstkan aýdany-SHúı jazyǵy-Ólgıı edi. Eger sol kezde bul bastama aıaqsyz jolda qalmaǵanda qazirgi tańda araqashyqtyq 400 shaqyrymǵa qysqarýshy edi. Alaıda sol kezde Reseı bıligi bul ıeıany quptamaǵan bolatyn.
Endi mine, Reseı bıligi, atap aıtsaq, Omby gýbernıasy shekaralyq aımaqtaǵy turǵyndardyń ózara qatynýynyń jyldan jylǵa kúrdelene túskenine alańdaýshylyq bildirip, birinshi bolyp terıtorıalyq aıyrbas jasaýdy usyndy. Osy bir oraıy kelip turǵan tusta biz de ózimizdikinen jańylmaı, Qazaqstan men Mońǵolıany baılanystyryp turǵan Reseıge tıesili aýyldardy óz ıeligimizge qaıtarýymyz kerek.
