Qazaqtyń qyzy shetel azamatyna turmysqa shyqsa, yzaǵa býlyǵyp, álgi qyzǵa tap berip jatamyz. Birimiz sózben «qarǵap-sileımiz», endi birimiz «ondaı qyzdardy azamattyqtan shyǵarý kerek» dep talap etemiz, odan qala berdi adam sanatynan shyǵaryp tastaımyz. Buǵan mysal retinde jýyrda ǵana qytaı azamatyna turmysqa shyqqan qazaq qyzyn aıtsaq bolady. Namystary oıanǵan qazaqtyń jigitteri toıdyń shyrqyn buzardaı ashýǵa býlyǵyp, top bolyp meıramhanaǵa barǵandaryn qazaq áli talaı sóz eter. Já, aıtyp-aıtpaı ne kerek, qyz ketti, artyna qaramaı, sheteldiktiń qolyn ustady da, baqytyn tapty. Oǵan ne aıtsań da, kesh, baqyt tilegennen basqa amalyń da joq.

Al qazaqtyń jigiti ózge ult ókilinen qyz alsa she? Buǵan qalaı qarar edińiz? «Durys, eń bastysy ol áıel qazaqtyń urpaǵyn» dúnıege ákeledi» desedi bireýler. Endi bireýleri «Múldem durys emes. Balanyń janynda kóp ýaqytyn ótkizip, ony tárbıeleıtin – anasy. Ol balada qazaqy tárbıe bolmaıdy» dep qarsy shyǵyp jatady. Bul talastyń túbi sheksiz. Qazaq otbasyna sińisip, naǵyz qazaqtyń kelini bolǵan ózge ulttyń qyzdary bar. Sonymen qatar, qazaqtyń dástúrlerine kóńili tolmaı, erin ne óz jaǵyna tartatyn, ne ajyrasyp tynatyn da áıelder bar. Qamshy.kz aqparat agenttigi búginde naǵyz qazaqtyń kelini bolyp, qazaq shańyraǵynyń tútinin tútep otyrǵan orys kelinderin tizip shyqty. Olar jelide belsendi, ári oqyrmandary da kóp. Tipti rıza bolyp, súısinetin oqyrmandardyń sanynda shek joq. Al kettik...

Bul – Anna. Jelide «orys kelin» degen atpen tanymal. Qazaq jigitine turmysqa shyǵyp, eki balany tárbıelep otyrǵan ana. Jelidegi jazbalaryna sáıkes, jarymen Japonıada tanysqan eken. Ózi Reseıdegi Vladıvostok qalasynda týyp-ósken. Negizi Japonıada qalýdy armandaǵan eken, alaıda taǵdyry ony Qazaqstanǵa aıdap ákeldi. Elde turyp jatqanyna 10 jyldan asty. Qazaqstan onyń týǵan mekenine aınaldy. Etti súıip jeıdi, mánti men orama-nan súıikti taǵamdary, al balalaryna kespe jasap bergendi jaqsy kóredi. Japonıadan Qazaqstanǵa endi ǵana kóship kelgen Anna birneshe qatelikterge de boı aldyrypty. Ony jelidegi paraqshasynda bylaı dep keltirdi:

«Kúıeýimniń týysqandaryna shoshqa etimen tamaq jasap berdim. Olardyń tamaq jemeı, ash otyrǵandaryna qatty tań qalǵan edim. Shaıdy da qalaı quıý kerek ekenin umytyp qalamyn, kesege toltyryp quıyp beretinmin. Qaıyn aǵalarymdy atymen atap, qaıyn atamnyń týǵan kúnine ashyq qyzyl tústi kóılek kıip barmaq boldym. Aýylǵa bararda qysqa beldemshelerimdi alyp aldym. Týystarym óte jaqsy adamdar bolǵandyqtan, meni túsinetin», - dep jazdy Anna paraqshasyna.

Al búginde Anna qazaqtyń kelini ekenine maqtanady. Shashyna aq tússe de, kóńiline qaıaý túspegen, júregi "nemerem" dep eljirep turatyn, keń etekti kóılek kıip, komzolynyń qaltasyna nemereme dep toıdan sarqyt jınap júretin ájeleri men aýzymen oraq ormaıtyn, qabaǵymen til qatatyn qarıalar - orys kelinniń ózgege maqtanyshpen aıtatyn dúnıeler. Búginde Jan jáne Taır atty eki balanyń anasy.

-Bul – Iýlıa. Jelide #pysyqqatyn degen heshtegpen tanymal Iýlıany qazaqstandyqtar jaqsy kóredi. Shashy sarǵylt bolǵandyqtan týysqandary (qaıyn jurty) Altynshash dep atap ketken bolý kerek. Komzolyn kıip, oramalyn basyna taǵyp alyp, ómirden alǵan tájirıbelerimen bólisip otyrady. Al ózge ulttyń qyzyn qazaq otbasy qalaı qabyldady? Jelidegi jazbasynda Iýlıa bylaı deıdi:

«Jańa otbasyna kelin bolyp túserde árbir qyz ózin qalaı qabyldar eken dep qatty ýaıymdaıdy. Aǵaıyn-týys – qazaqtyń eń bastyǵy baılyǵy. Ony ár kelin túsine bilý kerek. Ózge ulttyń ókiline turmysqa shyqtyń ba – óz sheshimińe máńgilik adal bolýyń shart. Eń bastysy, jańa týystaryńa degen syılastyǵyń berik bolsyn. Árıne, alǵashqy kúnderi qıyn boldy: ózge ult, ózge din, ózge dástúr. Alaıda nıet bolsa, kez kelgen máseleniń túıini sheshiledi, kez kelgen adammen til tabysyp kete alasyń», - dep jazady Iýlıa.

Al qazaq otbasyna kelin bolýdy bylaı túsindirdi:

«Qosh bol, borsh! Qosh keldiń, besh! Tamaq jasaýdy bilemin. Alaıda men asatyn et áli de professıonaldyq deńgeıge jete qoıǵan joq. Bári tájirıbemen keledi.

24 saǵattyq sharýa. «Kelin 5-te turý kerek, aýlany sypyrý kerek. Kelin otyrmaý kerek. Úıdiń ishi jaınap turý kerek. Kıimderdi jýý kerek, ydystardy jýý kerek, tamaq jasaý kerek». Iá, durys, biraq kir jýatyn máshıne, shańsorǵysh, mýltıpisirgish, ózge de tehnıka bar kezde úıdiń tirlikterimen aınalysý rahattyń rahaty.

Kelin shaı. Kelin úshin eń qıyny – osy. Úlkenderdiń kóńilinen shyǵatyndaı etip shaı demdeý kádimgideı jumys».

Iýlıa búginde eki balanyń anasy.

Al myna kelinniń aty – Marıa. Ulty – orys. Jelide #Taǵydapapa heshtegimen tanymal Baqytjannyń asyl jary.

Búginde onyń jelidegi paraqshasynda 60 myńnan astam oqyrmany bar. Olardyń deni qazaqtar, sebebi Marıa – Baqytjannyń áýletiniń ǵana emes, búkil qazaqtyń kelini bolyp otyrǵan orystyń qyzy. Tárbıesi de, tili de, sózi de qazaq bolyp ketken Marıamen jary maqtanady. Tipti onyń orys ultynan ekenin umytyp ta ketedi.

Al myna orys kelinniń esimi - Ekaterına. Ol qarapaıym qazaqtyń emes, kádimgi juldyzdyń jary. Belgili ánshi Seıfýllın Jolbarystyń ekinshi áıeli. Ózi qazaqshaǵa sýdaı. Alaıda bul turǵyda ánshini synap-minegender kóp boldy. «Qazaqtyń qyzyn tappaı qalǵany ma?» dep qapalandy qansha jurt. Tek ánshi de, onyń jary da mundaı shabýylǵa daıyn bolǵan. Máselen, Ekaterına 31 arnanyń «Aıta bersin» baǵdarlamasyna bergen suhbatynda aralas nekege úrkip qaraýdyń qajeti joq, bul qalypty jaǵdaı ekenin aıtqan.

«Buryndary qazaqtyń kóptegen uly adamdary basqa ulttan áıel alǵany ótirik emes qoı?

Mysaly, Qonaevtyń tatar, Baýyrjan Momyshulynyń orys áıeli bolǵanyn bári biledi. Mustafa Shoqaı bar, aıta berseń kóp. Sondyqtan biz birinshimiz dep aıtýǵa bolmaıdy ǵoı», - dep renjigen edi Katá ózin synaǵandarǵa. 

Mine, ózge ult ókilderiniń bul qyzdary qazaqtyń tútinin tútetip, qazaqtyń urpaǵyn tárbıelep otyr. Munyń durys-burysyn aıtyp talasýdan góri jaı ǵana baqyt tileı salǵan jón bolar. Tek uly jazýshy Muhtar Áýezovtiń Sofy Smataevqa aıtqan myna aqyly sabaq bolsyn:

«Bizdiń jasaǵan qatelikterimizdi qaıtalamańdar. Joǵary oqý oryndarynda oqyp júrgenimizde qazaq qyzdary ortalaý mektepti de bitirmeıtin edi. Sodan ba «teń teńimen» degenge áýlekilenip, «qolymyz jetkenimiz» orys qyzyna, odan keıingilerimiz tatarǵa, basqa ult boıjetkenderine úılendik. Ulttyń ult bolyp uıytylýy besikten bastalaryna mán bermeppiz. Al ulttyń ulylyǵyn saqtaý úshin óz jurtyńnyń arýymen bas qosýdyń asa qajettigin kesh sezip, san soǵyp júrmiz. Sender elden alysta júrsińder. Búginde qazaǵyńnyń oqyǵan qarakózderi jetkilikti. Bizdiń qateligimizdi túzetýge tyrysyńdar».