İshki týrızmdi damytýdy maqsat tutqan «Nomad Explorer» toby dástúr boıynsha jylyna bir ret ótetin ekspedısıasyn osy joly Altaıda uıymdastyrdy. Ekspedısıa quramynda bolǵan Massaget.kz portalynyń foto tilshisi Ernar Almabek sýretter men sýretterge bergen qysqasha túsiniktemeleri arqyly sapardyń qyzyǵy men shyjyǵyn jetkizýge tyrysty. «Altaı qazynasy» atty ekspedısıadan áriptesimizdiń áserli fotoreportajyn jarıalap, oqyrman nazaryna usynýdy jón kórdik.
Ekspedısıanyń alǵashqy kúni ádette óte áserli. Kórgen árbir jotań, talyń, tasyń erekshe ádemi kórinedi. Jol boıynda kezikken qyzyqtardy tamashalaı otyryp, kóliktegi saparlastaryńmen tanysyp, saǵattyń qalaı zyrǵyp ótkenin baıqamaı qalasyń. Bul joly da solaı boldy. 230-dan astam adamy bar 60-tan astam jol talǵamaıtyn kólik Óskemennen 175 shaqyrym jerde ornalasqan sý ótkeline kelgende Kún tas tóbege kóterilip úlgergen edi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Kókpekti aýdany men Kúrshim aýdandaryn baılanystyratyn Buqtyrma sý qoımasyndaǵy bul ótkel "Qyzyl tý" dep atalady. Ekspedısıa bara jatqan Zaısan kóliniń soltústik jaǵalaýyndaǵy Shekelmes múıisine jetýdiń eń qysqa joly arǵy jaǵada jatyr. Sol sebepti, osy tustan sýdy kesip ótý kerek.
Qos bettiń araqashyqtyǵy shamamen 4 shaqyrymdy quraıdy. Ortany baılanystyryp júrgen eki parom bar. Olardyń jaǵadan jaǵaǵa jetýi 40 mınýttaı ýaqytty alady. Minip-túsýińdi qosqanda — bir saǵat.
Parom jaǵaǵa kelgende aldymen arǵy bette tıelgen kólikter men jolaýshylar shyǵarylady.
Olar kemeni tolyǵymen bosatqannan keıin ǵana shlagbaým ashylyp, jańa jolaýshylar otyrǵyzyla bastaıdy.
Aıta keterligi, arǵy jaǵaǵa ótý aqyly túrde júzege asady. Bılet quny siz mingen kólik qozǵaltqyshynyń kólemine baılanysty esepteledi. Neǵurlym úlken bolsa, soǵurlym kóp.
Paromnyń ózi birneshe qabattan turady. Birinshi qabat — kólik qoıatyn turaq. Sol sebepti, munda júrgizýshilerden basqa adamdardyń júrip-turýy quptalmaıdy.
Tar dálizderi bar ekinshi qabat parom qyzmetkerlerine arnalǵan. Jolaýshylardyń munda júrýine tyıym salynbaıdy. Degenmen, olar ekinshi qabatta kóp turaqtaımaıdy.
Óıtkeni, "qyzyqtyń" bári úshinshi qabatta.
Bul jer otyryp demalýǵa, áńgime aıtýǵa yńǵaıly ári keń.
Tipti, jeńil-jelpi azyq satatyn dámhana, dúken de bar. Parom ekinshi jaǵaǵa jetkenshe shaı iship alýyńyzǵa bolady.
Qaýipsizdik jabdyqtary saqtalatyn bólme kózge kórinetin ońtaıly jerde ornalasqan. Anaý-mynaý jaǵdaı bolyp jatsa, kópshilik qutqarý zattaryn osy jerden taba alady.
Al, jeke qalyp aınalany sholyp, sý men shaǵala dybysyna mastanyp, oıǵa shomǵysy keletinder tórtinshi qabatqa kóterilgeni jón. Biraq onda shyǵýǵa bolatyn adam sany shekteýli. Kim birinshi úlgerse, oryn soniki.
Paromǵa 30-35 kólik sıady. Sol sebepti, "Nomad Explorer" múshelerine ekige bólinýge týra keldi. Artta qalǵandarda asyǵystyq ta, renish te joq. Óıtkeni, birinshi ketkender arǵy betke sońǵy kólik ótkenge deıin kútedi.
Ekspedısıa "Bárimiz — birimiz úshin, birimiz — bárimiz úshin!" degen qaǵıdany berik ustanady. Kóp keshikpeı qarsy betten kele jatqan parom da kórindi.
Bul keme sý qoımasynyń dál ortasyna jetti degendi bildiredi. Sebebi, paromdar eki jaǵadan bir ýaqytta shyǵady jáne birdeı jyldamdyqpen júzedi. Matematıka páninde bul jaǵdaı mynadaı esep retinde beriler edi: "A pýnkti men B pýnktiniń arasy 4 shaqyrym. Saǵatyna 6 shaqyrym jyldamdyqpen júzetin birinshi parom A pýnktinen B pýnktine shyqqan ýaqytta qarsy betten dál sondaı jyldamdyǵy bar ekinshi parom shyqty. Eki parom neshe shaqyrymnan keıin kezigedi?".
Paromdar qatarlasa ótkennen keıin ekinshi jaǵa da anyq kórine bastady. Jotada: "Qazaqstan – 27 jyl. Kúrshim aýdanyna – 90 jyl. Baraq batyrǵa – 317 jyl" degen jazý baıqalady.
Tas jolǵa elden buryn shyqqan kólikter arttaǵy jurt jetkenshe Kúrshim aýylyna baryp, janarmaı quıyp alýdy uıǵardy.
"Kerek tastyń aýyrlyǵy joq" — alys jolǵa shyǵarda baktyń tolyp turýy asa mańyzdy. Alda áli bir aptalyq jol bar. Sol sebepti, ekspedısıa baǵyty ara-tura osylaı janarmaı beketterine soǵyp turatyndaı etip jasalǵan. Ekinshi parommen kelgen kólikter Kúrshimge jetkennen keıin birneshe shaqyrym júrip "Nomad Explorer" músheleri Buqtyrmanyń jaǵasynda túski astaryn ishti de, qaıta jolǵa shyqty.
Endi kesh batpaı Shekelmes múıisine jetip úlgerý kerek. Jol talǵamaıtyn 60 kólik qara jolǵa túskende aınala qandaı kúıge enetinin bilesiz be? Jerden kóterilgen shań qarashada túsken qalyń tumandaı eshteńeni kórsetpeıdi. Aldyńdaǵy kólik qanshalyqty alysta, artyńdaǵy kólik ilesip kele me — belgisiz.Sen bireýdi, bireý seni soǵyp ketýi de múmkin. Shańnyń basylǵanyn kútip, asyqpaı júrýge bolmaı ma dersiz.
Ekspedısıa músheleri arasynda da solaı eseptegender bolǵan eken. Telefon jelisi joq oıly-qyrly dalada bul oıdyń qaýiptiligin olar eskermese kerek.
Kóp kólik Zaısan kóliniń jaǵasyna kelgende, kún de uıasyna kirgen edi.
Osy kezde 5-6 mashına artta qalǵany belgili boldy. Adasqandardy izdeýge birneshe adam attandy. Basqa jurt olardyń tileýin tilep, sý jaǵasyndaǵy qonysta qaldy. Shatyrlar tigilip, ot jaǵylyp, ekspedısıanyń keshki qarbalasy bastalyp ta ketti.
Kún batqaly biraz ýaqyt ótse de, adasqandardan da, olar
dy izdeýge ketken jandardan da habar joq. Asa belsendiler aınalany jaıaý aralap, bıikteý dóńderge shyǵyp, alystan janǵan ottardy kózben izdep álektense de, esh nátıje bolmady.
Eshteńe kórinbedi, estilmedi. Araǵa ýaqyt salyp, shatyrlar tolyǵymen qurylyp, keshki as ishilip, "kelip qalar" degen senimi barlar esh ýaıymsyz uıqyǵa jatqan ýaqytta alystan birneshe kóliktiń jaryǵy kórindi...
Osylaısha "Nomad Explorer" uıymdastyrǵan "Altaı qazynasy" ekspedısıasynyń alǵashqy kúni óz máresine jetti.
