Qazirgi ýaqytta sot salasynda úlken ózgerister júrip jatyr. Munyń
sebebi nede? Óıtkeni sotqa qarapaıym azamattardyń senimi bolmaı, alǵa
jyljý múmkin emes. Bir aıta ketetin jaıt, halyq kimge senedi? Sotqa ma,
zańǵa ma? Negizi zańdy buzbaı júrgen adamnyń qulaǵy tynysh. Qazaq «tek
júrseń, toq júresiń» dep beker aıtpaǵan. Sondyqtan ómirde
zańdylyqtardyń buzylmaǵany durys. Biraq ony buzǵan jaǵdaıda jaýapqa
tartylatynyń anyq qoı. Biraq adamdardyń keıde zańdy buzyp, artynan
ókinip qalatyn jaıttary da bolady. Tipti sot prosesi kezinde sýdıanyń
shyǵarǵan sheshimine rıza bolmaıtyndar bar. Jeme -jemge kelsek,
sýdıanyń jumysy ońaı emes. Oǵan iriktelgender ǵana ótedi. Qazirgi
ýaqytta sot salasynda irgeli reformalar júrip jatyr. Muny qostaý
kerek. Elimizdiń tuńǵysh prezıdenti Nursultan Nazarbaev sot salasynda
ózgerister qajet ekendigin basa aıtqan. Elbasy 100 naqty qadam Ult
josparynda utymdy nárseniń júzege asatynyn aıtty. Atap aıtar bolsaq,
ol ne?
1. Sot júıesi ınstansıalaryn ońtaılandyrý;
2. Azamattardyń sot tóreligine qoljetimdiligin arttyrý;
3. Halyqtyń sotqa senimin kúsheıtý;
Ol úshin qazir ne istelinip jatyr? Eń birinshi aıtarymyz, sot bes satyly
júıeden úsh satyǵa shyqty. Buryn qalaı edi.? Baǵzy júıede birinshi,
apellesıalyq, kasasıalyq, qadaǵalaý jáne qaıta qadaǵalaý satysynan
ótetin. Bul Ulttyq josparda aıtylǵandaı, endi sot salasy úsh satyly sot
júıesine kóshti. Atap aıtqanda, birinshi, apelásıalyq, kasasıalyq jáne
kasasıalyq. Al munyń tıimdiligi nede? Buryndary ádildikke jetý úshin
halyq sotqa bes ret júginetin bolsa, jańa reformadan keıin qarapaıym
azamattar sotqa jańa júıe boıynsha úsh ret júgine alatyn bolady.
Qarapaıym tilmen aıtqanda, endi sotqa shaǵymdanǵan adam oblystyq
deńgeıdegi eki sotqa qatysady. Budan keıin kasasıalyq sot onyń
zańdylyǵyn tekseredi.

Jalpy tarıhqa júginer bolsaq, biz sóz etip otyrǵan úsh satyly sot júıesi
burynnan ber. Atap aıtsaq, halyqaralyq júıede qoldanylyp keledi.
Munyń tıimdiligi nede? Birinshiden, sot materıaldaryn tekserý uzaqqa
sozylyp ketedi. Sodan keıin halyqtyń narazylyǵy údep ketedi.
Materıaldar kóp bolǵandyqtan onyń sheshimin shyǵarý da birneshe aılarǵa
ulasady. Demek, úsh satyly júıeni túsindirer bolsaq, birinshi - aýdandyq
sottar, ekinshi – oblystyq sottar, úshinshi kasasıalyq saty, ıaǵnı ol– -
 Joǵarǵy Sot bolyp tabylady. Jańa júıe 2016 jyldan bastap jumys
isteı bastady. Al eger azamat birinshi men ekinshi satydaǵy sottarǵa rıza
bolmaǵan jaǵdaıda Joǵarǵy sotta ashylǵan kasasıalyq alqasyna
shaǵymdana alady. Munyń tıimdiligi mynada: is materıaldaryn zertteý,
zerdeleý kóp ýaqyt almaıdy.

Ult josparynan keıin sot salasynda paıda bolǵan ońdy ózgeristerdiń biri
ol– sýdıalardyń jas erekshelikterine baılanysty. Buryn jasy 25-ke
kelgen sýdıalar qyzmetke kirise beretin. Al jańa reforma boıynsha 30
jasqa jetkennen keıin ǵana osy qyzmetke kele alady. Al munyń qandaı
artyqshylyǵy nemese tıimdiligi bar?

Birinshiden, 30 jasqa deıin sýdıalar jumys istep, tájirıbe jınaqtaıdy.
Ekinshiden, olar bir jyl boıy taǵlymnamadan ótedi. Úshinshiden, olar
praktıkadan ótken sátte olarǵa bir jyldyq stıpendıa tólenetindigin aıta
ketken jón. Jalpy sýdıa úshin bul satylardyń barlyǵy da kerek.
Óıtkeni qazaq beker aıtpaǵan: týra bıde týǵan joq» dep. Óıtkeni qazirgi
tańda halyqqa ádiletti sheshim shyǵaratyn saýatty tóbe bı, sýdıalar kerek.