Qazaqstandaǵy  eń tanymal  – «H-Faktor» teleshoýdyń úshinshi kezeńiniń jeńimpazy – Evgenıa Barysheva Qaraǵandy qalasynda jańa «geı klýb» ashpaqshy. Bul týraly «Qamshy» portaly  informburo.kz-ke silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

Ideıa avtory Evgenıa Baryshevanyń aıtýynsha, ol seksýaldy ustanymyn joǵaltqandardyń sapynda emes. Alaıda, ánshiniń joldastyrynyń kóbisi – birjynysty qatynasty qoldaıtyndardyń qatarynan bolyp shyqqan.

«Geılerdiń arasynda meniń tanystarym, joldastarym kóp. Túsinińizder, olar Qaraǵandy qalasynda demalatyn birde-bir oryn joq. Bir sózben aıtqanda, olar qoǵamnan alastanǵandar. Sondyqtan, men qalada geı klýb ashqandy jón kórdim. Onda meniń dostarym úshin barlyq jaǵdaı jasalǵan. Biraq, onda kez kelgen adam kire almaıdy. Tek tańdaýly adamdar ǵana kire alady»,-deıdi Barysheva hanym.

Esterińizge sala keteıik, 2015 jyldyń kókteminde QR Parlamentinde «gomoseksýalızmdi nasıhattaýshylardy qýdalaıtyn» zań jobasy qabyldanbaı qalǵan bolatyn. Mine, dástúrli jynystyq qatynas ókilderi klassyna jatpaıtyn, birjynystylar úshin bul tıimdi bolǵany sózsiz. Qazaqstanda olardyń quqyǵyn shekteıtin «zań» joq bolǵandyqtan, endi geıler men lesbıandar elde erkin taırańdaýǵa kóshken eken.

Iá, kópten beri jurtty dúrliktirip júrgen másele – birjynysty otbasylardyń  quqyqtaryn zańmen retteý bolatyn. Áýel bastan jaratylys eki bútin, erkek pen áıelden turǵany belgili.

Bular urpaq jalǵastyrý úshin jaratylǵan. Bizdiń tanymymyzdaǵy otbasy osylardyń arasyndaǵy baılanystyń kórinisi bolatyn. Keıingi kezderi birjynysty otbasy degen  uǵym paıda boldy. Olardy bálenshe emes, túglenshe emes, Eýropanyń elderi qoldap otyr.  Qoǵamnan oryn bólip berip, quqyǵyn zańmen rettep, tipti, áleýmettik jeńildikterden de shettetpegen olardy.

Sol aıtqandarymyz – «Geıler» men «Lesbıandar». Bylyǵy men shylyǵy kóp Batys úshin bul qalypty. Alaıda, biz sekildi memleketterge, onyń ustanǵan dini men tulǵalyq qaǵıdalaryna múldem qaıshy bundaı zań eserlik hám essizdik bolyp kórinetini anyq. Áńgimeni bulaı bastaýymnyń sebebi 26  maýsym amerıkandyqtar úshin aıtarlyqtaı erekshe kún bolyp qaldy tarıhta. Sebebi, bul kúni AQSH joǵarǵy soty eldegi birjynysty otbasylardyń quqyǵyn teńestirý týraly konstıtýsıalyq emes zań jobasyn maquldady osy jyly.

Endi ózara kelisim boıynsha januıa qurǵan birjynystylar da kúndelikti turmystyq jeńildikterge, alımetke, memlekettik tólemaqylarǵa ıe bola alady. Olardyń otbasyn quryp, bala asyryp alýlaryna da ruqsat. Olarǵa tipti, meshit, shirkeý sekildi ǵıbadat oryndarynda neke qıýlaryna da múmkindik bar. Biraq, ıslamda da, hrıstıan dininde de qaǵıdat buǵan qaıshy. Anglıa men Fransıada zań quqyqtyq kúshine engen.  Masqarasy, AQSH prezıdenti Barak Obama da osy zańdy quptaýshylardan bolyp shyqty. Bulardyń qatarynda  Nıderlandy, Belgıa, Ispanıa, Kanada, Norvegıa jáne Danıa sekildi memleketter de bar.  2013 jyldyń 12 aqpanynan bastap Fransıada bir jynysty neke týraly zań jobasy parlament tarapynan maquldandy.

      Ataqty antropolog Edvard Vestermaktyń «The History of Human Marriage» atty ǵylymı eńbeginde: «Neke-bir nemese birneshe er adamnyń bir nemese birneshe áıelmen zańmen quptalǵan birlesken uıymy» dep kórsetilgen eken.   Alaıda, sońǵy on jyldyń ishinde «neke» uǵymy múldem óziniń maǵynasyn joǵaltqan bolsa kerek, jynysy bir adamdar qoǵamda iritki salyp júr. Bular psıhologıalyq aýrýǵa dýshar bolǵandar deıdi mamandar.

     Tarazynyń ekinshi shetinde: memleketti azǵyndaýǵa dýshar etý arqyly, rýhanı hám adamı ujdanyna shabýyl jatqandaı kórinedi maǵan. Ultty qarýsyz jaýlaý, urpaqty iritý, shiritý, bolashaǵyna balta shabý. Bul óte tıimdi ádis emeı ne? Demokratıalyq baǵyt, bylaı qarasańyz. Biraq, bunyń artynda kózdegen bir maqsattyń jatqany anyq!

      Qazir qoǵamnyń ózi bir jynystylardy óz ortasynan oqshaýlaýda. Siz bilersiz, bálkim bilmeısiz kógildir erkekterdiń ózderi jik-jikke bólinedi eken. «Getro», «metro», «gomo», «androgıny», «transvıstıt» t.s.s. Bul erkekterdiń jańa tıpteri. Erim der er azamattarymyz qyztekeliktiń qursaýynda júrgende álemdi áıelder bılep-tóstegen  almaǵaıyp zamannyń týmasyna ne shara. Estimegen elde kóp: Getroseksýaldylyq – bul bir-birine qarama-qaıshy jynystaǵylardyń arasyndaǵy qarym-qatynas eken. Buny eń alǵash 1886 jyly Rıhard Kraft-Ebıng óziniń «Jynystyq psıhotopıa» atty kitabynda jazady. Al metreseksýal degenimiz – erkekterdiń jynys tańdamaıtyn jańa túri. Olar syrtqy kelbetine basa nazar aýdarady. Tipti jynys múshesiniń formasyna da erekshe kóńil bóletin, jynystyq qarym-qatynastan sharshamaıtyn erkektiń bir túri mys. Gomo –bul da birjynystylardyń arsyndaǵy seksýaldyq qatynas. Endi biri tipti masqara. Androgıny dep atalatyn bul túrge jatatyn erkekter áıelderdiń ornyna podıýmǵa shyǵady. Árıne, áıel beınesinde. Transvıstıt degen taǵy bir topqa jatatyn erkekter múlde jynysyn ota jasaý arqyly aýystyryp jibergender. Bundaılar da bar aramyzda. Áýel basta erkektiń bir-aq túri bar emes pe edi? Ol, jaýyryny qaqpaqtaı, ıyqtary toqpaqtaı azamat dep aıtýǵa arlanbaıtyn arlandar. Áıeliniń jary, balasynyń ákesi, otbasynyń otaǵasy – erkek.  Endi, saraptap kórelikshi.

    Matrıarhat qurýdyń bir joly emes pe bul?! Erkek úıdiń egesi, áıel úıdiń shegesi demeı me dana qazaq. Bastamasyn batystan alǵan birjynysty otbasy túsinigin kórshiles Reseı jatyrqaı tanyp, olarǵa qarsy zań qabyldady. Eger bir jynystaǵy azamattar nemese azamatshalar otbasyn qurýǵa talpynsa, bul áreketterin nasıhattasa zań aıasynda jaýapqa tartylady. Tipti, bas bostandyǵynan aıyrylýy da múmkin. Qazirgi ýaqyttaTaıland – osyndaı birjynystylardyń otany ispettes. Bul jerdegi er azamatardyń basym kópshiligi jynystaryn aýystyrǵan. Bundaı bassyzdyqqa barýlarynyń bir sebebi, Taıland teńizinde balyqtyń bir túri ósedi eken. Atalyq balyq, ýaqyt óte kele, analyqqa aınalyp ketetin kórinedi. Bul ańyz oqıǵa bolǵanymen astynda anaý aıtarlyqtaı astar jatyr túsingenge. Erkekterdiń ezge, áıelderdiń jezge aınalyp bara jatqanyn kózimiz kórip júr. Tipti, bala taýyp baıyp jatqan erkekterdi de álem áspettep jatyr. Qazir Amerıka birjynystylardyń bul bastamasyn  quptap otyr.  Sebebi, Amerıkalyq geıparadshylardyń ustanǵan ustanymy mynadaı: «qazir túsinbeıtindermen daýlasýdan esh paıda joq. 50 jylda qoǵam ózi-aq bárin qabyldaıtyn bolady».  Bul ázirge nátejıesiz emes. Batystyq juldyzdardyń  kóbi osy bastamashyldardyń burmalaýynda. Mysaly áıgili akter Elton Djon óziniń juby Devıd Fernısh ekeýi 2005 jyly zańdy nekege otyrǵan. Mamandar bularǵa qarap psıhıkalyq aýytqýǵa ushyraýy múmkin deıdi. Joq, bul memleketti joıýdyń joly, ultsyzdyqtyń, ujdansyzdyqtyń kórinisi. Azǵan elge tozǵan arba aıdatý. Birte-birte qoǵamda qalypty jaǵdaıǵa aınalyp ketetin bul sumdyqqa erten óskeleń urpaq tartylmasyna eshkim kepil bola almaıdy. Eske  túsireıikshi, keshegi Lýt paıǵambardyń dáýirinde de adamdar azǵyndap, gomoseksýalızm keń etek jaıylǵan edi. Sonda Haq Taǵala olardy jazalamap pa edi. Endeshe 50 jylda qoǵamda birjynystylyq qalypqa enetin bolsa, artynda úlken azaptyń, zamanaqyrdyń turǵany ma?! Tipti, búginniń ózinde balańyzdyń basy osyndaı ozbyrlyqtyń ortasynda bolýy bek múmkin.

Sońǵy kezderi shólmektiń sheńgelinen  bosamaıtyn ákeler men analardyń qoǵamda qaptap ketýinen, tárbıege kóńil bólinbeı júrgeni, keıbir baıbatshalardyń qaǵazbastylyǵynan balanyń ne istep, ne qoıyp júrgeninen múlde beıhabar ekeni ras-aq. Otbasyndaǵy ákelik tárbıeniń jetkiliksizdiginen, analyq meıirimniń  azyǵynan nebir jigitterimiz jibekteı maıysqan, qyzdarymyz  qylyǵyn   joǵaltqan bódenege aınalyp bara jatqany ashshy bolsa da shyndyq. Geıler» men «lesbıandar» lańy ishke buqqan jylanǵa aınalmasyna kim kepil?!

Nurgeldi Ábdiǵanıuly