Apat eshkimge aıtyp kelmeıdi. Adamdy del-sal etip tastaıtyn neshe túrli apattar jeterlik, meıli ol ot, jel jáne sel bolsyn. Bunyń bári adam balasy úshin eń asa qaýipti apattardyń biri bolyp sanalady.
Apat adamdardy fızıologıalyq, psıhologıalyq jáne materıaldyq toqyraýlarǵa alyp keledi. Apattyń bolý saldarynan adamda baıbalam (panıka) bastalady ıaǵnı arty psıhologıalyq SHOK bolady. Shok kezinde adamdar ómirine qaýip tónýden alańdaıdy. Osyndaı zaqymdardy aıta ketsek: tabıǵı zulmattar, apattar, urlap ketý, zorlap ketý, jaqyn adamyńnan aıyrylý, kóp ota jasatý, ajyrasý, jumysynan aıyrylý t.s.s. Bunyń bári kenetten bolǵan jaǵdaıda adamǵa qatty qorqynysh sezimin alyp keledi. Arty keı adamdar sol qıynshylyqty kótere almaı óz-ózine qol jumsaıtyndar (sýısıd) da kezdesedi. Adamdar abdyryp ne istep, ne qoıaryn bilmeı del sal kúıinde júredi. Al medısınalyq qarapaıym tilde jetkizsek, apatty kózimen kórgen adamnyń qan tamyrlary tarylyp, mıǵa aýa jetkilikti túrde barmaı, osy ýaqytta mıdyń qabyldaý jumysy biraz ýaqytqa toqtalady. Bundaı kezde birinshi psıhologıalyq kómek kórsetý qajettiligi týyndaıdy, apattyń túrlerine baılanysty aldyn alý sharalaryn iske asyrý mindetti.
Tótenshe jaǵdaılar kezinde adamdarda neshe túrli psıhologıalyq qubylystar paıda bolady olar:
Sandyraq
Elestetýshilik
Kóńilsizdik
Agresıa
Qorqynysh
Júıke júıesiniń álsireýi
Jylaý
Ustamaly aýrý (Isterıka). Mine osylar tótenshe jaǵadaı kezinde adamdarda kezdesedi.
Osy aptty jaǵdaıdan keıin psıholoıalyq keńester:
- Psıhologtyń kómegine júginý nemese ondaı múmkindik bolmasa, qaǵaz ben qalamsap alyp, bolǵan jaıtty jazý. Bul durys sheshim, sebebi adam ishte saqtap qalǵannan kóri syrtqa shyǵarǵany abzal.
- Tótenshe jaǵdaıdyń áseri jáne shok kezinde eń bastysy sabyrlyq tanytý kerek. Bunyń bári tabıǵattyń tosyn jaǵdaıy ekenine sený.
- Ómir bunymen bitpeıtine senim artý. Sonymen qatar ómirge jáne jaqyn adamdaryńa kerektigin seziný.
- Jeke qarym-qatynas boıynsha jumys isteý
- İshimdik jáne quramynda alkogóldi zattardan aýlaq bolý.
- Zardaptan keıin barlyq nárseni umytýǵa tyrysý jáne jaqsylap dem alý.
- Aldyna maqsat qoıý arqyly mindetterdi oryndap alǵa umtylýǵa tyrysý.
Ermek Nurymov
