Gonkongtan AQSH-qa qashyp barǵan doktor Ian Lımeng "Americas Voice" arnasyna bergen suhbatta "Gıdroksıhlorohın sıqyrly dári bolmasa da, ol ómirdi qutqara alady", "Qytaı komýnıstik partıasy tipti de qorqynyshty vırýsty damytýda", "Chen Veı dálelderdi joıý úshin Ýhanǵa bardy" degen sıaqty kútpegen aqparattardy jarıalaǵan.

Bul suhbatqa doktor Ian Lımengmen qosa, Tramp ákimshiliginiń burynǵy bas strategi Stıven Kevın Bannon de qatysqan.

Eksklúzıvti suhbatta doktor Ian gıdroksıhlorohınniń koronavırýsty emdeý men aldyn alýda ónimdiligin basa aıtty. Suhbatta Taıvan, Úndistan jáne Ońtústik Koreıa sıaqty elder osy dárini qoldanyp, kóptegen jaqsy nátıjelerge jetkeni aıtyldy.

Al dárige qarsy pikirlerdi túsindirgende, olar naýqastardy qalaı tańdady, olar keısterdi qalaı ajyratty? Jeńilden aýyrǵa qaraı naýqastardy qalaı bóldi? Olardyń standarttary, qamtý jáne qamtymaý talaptary qandaı ekenine jáne nátıjesine qaraý kerek, statısıkasyna qaraý kerektigin atap ótti.

Gonkonktik mamannyń aıtýynsha, keıbir medısına qyzmetkerleri ózderiniń laýazymyn jáne ataǵyn paıdalanyp, gıdroksıhlorohınniń ónimdi ekenin jarıalaý arqyly adamdardy tańǵaldyrýǵa tyrysýda. Ol Úndistan, Mysyr sıaqty elderdiń bul dárini bastapqy kezeńde qoldanǵanyn jarıalaǵanyn aıtty. Doktordyń aqparatynsha, olar óte jaqsy tabysqa jetken.

– Nege AQSH, tipti, Qytaı da bul dári týraly keńes bermeıdi? Al, DDSU-ǵa qarańyz, DDSU bul dárini dereý toqtatý kerektigin aıtty. Olar taǵy ne aıtty, adamnan adamǵa juqpaıdy dedi, durys pa? Betperde taǵý kómektespeıdi dedi, durys pa? Olar jasyryp jabý úshin kóp jumystar istedi. Sizdiń túsinigińizdi burmalaý úshin. Olardyń artynda Qytaı komýnıstik partıasy tur, – dedi Ian. 

Gonkongtyq mamannyń aıtýynsha, gıdroksıhlorohın alpys jyldan artyq qoldanylǵan. Dári aıaǵy aýyr áıelderge de, balalarǵa da paıdaly. Dárini qoldanǵanda ár ýaqyt tekserilip turý da kerek. Oǵan qosa, bul dári 2005 jyly SARS vırýsyna da qoldanǵan jáne jaqsy ónim bergen. Al, zıany jóninde aıtylǵanda, doktor "eger kóp sý ishseń de zıany bolady" dep jaýap qaıtardy. Dárigerdiń sózinshe, bul qazirge deıin eń jaqsy qorǵanatyn jáne emdeıtin dári. 

– Biz ony shuǵyl emdeý sharasy retinde vaksına tapqansha qoldanýymyz kerek, – dedi ol.

Doktor taǵy Qytaı bıligi aqparattardy syrtqa shyǵarmaǵanyn, vırýstyń shyn jaǵdaıyn ǵalymdardyń bilýin keshiktirý úshin, zertteý men vaksına tabýdy kesheýildetý maqsatynda Beıjińniń solaı jasaǵannyn aıtty.

– Men bul jaǵdaıdy 2020 jyly 16 qańtarda ǵylymı jetekshim, DDSU keńesshisi prof. Leo Penmen birge ekinshi ret qupıa zertteýge qatysqanda bildim. Bul vırýsty adamdar ózgertken, biraq tolyq qoldan jasalmaǵan. Qytaı azattyq armıasynyń zertteý toby tapqan jarǵanat vırýsynan geni ózgertilgennen paıda bolǵan, – dedi doktor.

Ian barlyq aqparattarǵa taldaý jasap, jazyp, ǵylymı jetekshisine bergenin, alaıda jetekshisi eshteńe jarıalamaǵanyn, DDSU-da eshqandaı reaksıa tanytpaǵanyn habarlady. Ýhanda taralǵan vırýstyń adamnan adamǵa juǵatyny týraly da eshkim málimdemegenin aıtty. 

– Vırýstyń gendik erekshelikteri týraly kúıeýimmen talqyladym. Ol da DDSU mamany. Ekeýimiz de bul vırýstyń tegi Qytaı azattyq armıasynyń Zhoushan jarǵanat koronavırýsy ekenin tujyrymdadyq. Bul óte myqty dálel... Vırýs zerthanda ózgertý barysynan ótip, sosyn baryp koronavırýsqa aınalǵan... Men bul dálelderdi tapqan kezde, Qytaı komýnıstik partıasyna da, Gonkong úkimetine de senbedim. Qazir men DDSU-ǵa da, ǵylymı jetekshime de senbeımin, – dedi maman.

Tramp ákimshiliginiń burynǵy bas strategi Stıven Bannon jeltoqsannyń sońynda Taıvannyń DDSU-ǵa vırýstyń "adamnan adamǵa juǵatyny" týraly habarlaǵanyn aıtty. Ol taǵy COVID-19-dyń adamdar jaǵynan jasandy túrde jasalǵany qańtar aıynda anyqtalǵanyn málimdedi.

– Ulybrıtanıa Saýtgempton ýnıversıtetiniń zertteýi boıynsha, eger Qytaı bıligi shyndyqty ashyq aıtqan bolsa jáne DDSU durys jumys jasaǵan bolsa, 95 paıyz ólim jáne ekonomıkalyq zardaptardan aman qalýǵa bolady eken. Sol kezdegi eki úsh aptada keıbir adal mamandar shyndyqty bilgen, olar DDSU jaǵynan, Qytaı bıligi jaǵynan qysymǵa ushyraǵan, – dedi ol taǵy.

Bannon doktordan kelesi kezekte qandaı negizgi jumystar istelýi kerektigi týraly suraǵanda, Ian búkil áńgimelerdiń jazbasyn tekserý kerektigin aıtty.

– Elektrondy poshtalar, óshirilgen elektrondy poshtalardy da, tekst habarlamalar bárin tekserýimiz kerek. Meniń oıymsha, tehnologıa oǵan jetedi. Telefon qońyraýlarynyń jazbasyn da tekserý kerek. Biz ne bolǵanyn bilýimiz kerek. COVID-19-dan buryn jáne keıin. Ásirese, jetekshi mamandarǵa kóńil aýdarýymyz kerek. Mysaly, prof Malık Perıs, prof Chjenlı Shı. Olar COVID-19-dan buryn jáne keıin ne istegenin bilýimiz kerek. Nege sonsha ótirik aıtyldy? Meniń aıtpaǵym, zertteýshi retinde "bul vırýs gendik turǵydan qalypty jaǵdaı emes" dep málimdeý óte ońaı. Nege bári Qytaıdyń antıkoronavırýs soǵysyn maqtap ketti? Nege ol tabıǵı túrde paıda bolǵan degen sıaqty kóptegen ótirikter aıtyldy? Biz zerthana esepterin tekserýimiz kerek. 2020 jyly aqpanda Chen Veı Ýhan zerthanasyna baryp, olar dáleldemelerdiń kózin qurtqan. Biz álige deıin qalypty emes isterge kýá bolyp otyrmyz, – dep jaýap bergen.