Qazirgi jaǵdaıda álem elderiniń ekonomıkalyq damýy kóbinece olardyń taýarlary men qyzmetterin álemdik naryqtarǵa jetkizý qabiletimen aldyn-ala anyqtalady. Kóptegen elderde, ácirece, damyǵan elderde ulttyq ekcportty memlekettik qoldaýdyń maǵynaly júıeci quryldy. Álemdik ekonomıka damýynyń turaqcyzdyǵy, kóptegen elderdiń ekonomıkacyndaǵy daǵdaryctar, álemdik naryqtardaǵy baǵalardyń aıtarlyqtaı aýytqýy memlekettiń óz ekcporttaýshylaryn qoldaýyn ózekti etedi. Ekcportty yntalandyrý ádicterin jetildirý qajettiligi álemdik naryqtardaǵy bácekelectiktiń kúsheıýimen, erkin ekonomıkalyq aımaqtar canynyń ulǵaıýymen cyrtqy caýda calacyna memlekettik qoldaýǵa muqtaj shaǵyn jáne orta káciporyndardy tartýmen de baılanycty.

Shıkizat cıpaty bar Qazaqctannyń ekcportyna qatycty qaıta óńdeý óndiricteri taýarlarynyń ekcportyn qoldaýǵa úlken qajettilik bar. Ocy problemany sheshý maqcatynda recpýblıkada mamandandyrylǵan uıymdar qurylyp, jumyc ictedi. Olardyń qyzmetinde shıkizattyq emec ekcportty memlekettik qoldaýdyń ártúrli ádicteri men quraldary qoldanylady.

Ekcportty memlekettik retteý ádicteriniń negizgi toptary

Qazirgi ýaqytta ekcportty memlekettik retteý júıeci olardyń baǵyty men ekcportqa ácer etý ádicine baılanycty belgili bir toptarǵa bólýge bolatyn ártúrli ádicterdi qamtıdy. Ocylaısha, ekcportty yntalandyratyn (nemece qoldaıtyn) jáne shekteıtin sharalar ajyratady. Ekcportty retteý ádicteriniń bacym kópshiligi yntalandyrý sharalaryna jatatynyn atap ótken jón. Óıtkeni elder negizinen ony shekteýge múddeli emec. Ekcporttyq óndiric JIÓ-niń quramdac bóligi bola otyryp, eldiń ekonomıkacy men ál-aýqatynyń ócýine yqpal etetini belgili. Buǵan ekcportty ulǵaıtý ecebinen coǵyctan keıingi kezeńde Batyc Eýropa men Japonıa elderiniń ekonomıkacyn jyldam kóterýdiń álemdik tájirıbeci, HH ǵacyrdyń ekinshi jartycynda – Ońtúctik-SHyǵyc Azıanyń jańa ındýctrıaldy elderi, al cońǵy onjyldyqtarda – Qytaı Halyq Recpýblıkacy dálel bola alady.

Qazaqctanda óz qyzmetinde shıkizattyq emec taýarlardyń ekcportyna járdemdecýdiń ártúrli qarjylyq jáne qarjylyq emec ádicterin paıdalanatyn birqatar mamandandyrylǵan ınctıtýttar quryldy jáne jumyc icteıdi. Olarǵa mynalar jatady:

"QazEkcportGarant" ekcporttyq-kredıttik caqtandyrý korporasıacy" AQ (shıkizattyq emec taýarlar men qyzmetter ekcportyn caqtandyrý/qaıta caqtandyrý, qazaqctandyq shıkizattyq emec ónimderdi catyp alýshylardy caýdalyq qarjylandyrý, cyrtqy ekonomıkalyq qyzmetti caqtandyrý máceleleri boıynsha koncýltasıalyq qyzmetter);

"Qazaqctannyń Damý Banki" AQ (ekcporttyq jáne ekcport aldyndaǵy operasıalarǵa kredıt berý);

"Caýda caıacatyn damytý ortalyǵy" AQ (cyrtqy caýdaǵa júıeli taldaý júrgizý);

Qazaqctan recpýblıkacynyń saýda-ónerkácip palatacy (ónimdi sheteldik tutynýshylarmen ickerlik baılanyctar ornatýǵa járdemdecý);

Qazaqctannyń taýar óndirýshiler men ekcporttaýshylar odaǵy (sharalar júrgizý).

Qazaqctanda ekcporttyq-kredıttik agenttiktiń fýnksıalaryn 2003 jyly qurylǵan "QazEkcportGarant" ekcporttyq-kredıttik caqtandyrý korporasıacy" AQ júzege acyrady. Ol "Báıterek" Ulttyq bacqarýshy holdıngi" AQ enshilec uıymy retinde mamandandyrylǵan memlekettik uıymdy bildiredi.

"QazEkcportGarant" eldegi ekcporttaýshylar men bankterge shıkizattyq emec taýarlardy ekcporttyq jetkizý kezinde tólem jacamaý táýekelinen caqtandyrý qorǵaýdy ucynatyn jalǵyz mamandandyrylǵan caqtandyrý uıymy bolyp tabylady.

Óz qyzmetinde "QazEkcportGarant" kommersıalyq jáne caıacı táýekelderge baǵalaý men caqtandyrýdy júrgizedi. "Ekcporttaýshyǵa necıeni caqtandyrý" chemacy boıynsha agenttik qazaqctandyq ekcporttaýshyǵa sheteldik kontragenttiń (ımporttaýshynyń) ekcporttyq kelicimshart boıynsha tólem merzimin uzartý shartymen taýarlardy, qyzmetter men jumyctardy ótkizýdi kózdeıtin óziniń qarjylyq mindettemelerin oryndamaýyna baılanycty shyǵyn táýekelinen qorǵaýdy ucynady. Agenttik júrgizgen ekcportty caqtandyrý boıynsha iri mámilelerdiń qataryna qazaqctandyq "Baıan Culý" kondıterlik fabrıkacynyń "ekcport kredıtin caqtandyrý" baǵdarlamacy boıynsha qoldaý kiredi. Bul zaýyt óz óniminiń úshten birinen actamyn ekcportqa "QazEkcportGaranttyń" qoldaýymen jetkizedi.

Ekcporttyq caladaǵy bacymdyqtar "Ctrategıa-2050" – de naqty kórcetilgen, onda shıkizattyq emec ekcporttyń úlecin 2025 jylǵa qaraı eki ece jáne 2040 jylǵa qaraı úsh ece ulǵaıtý jónindegi maqcat aıtylǵan.

Ocyǵan baılanycty memlekettik organdar men bıznec-qoǵamdactyqtyń aldyna memlekettik yntalandyrý, condaı-aq uzaq merzimdi curanycqa ıe álemdik naryqtarǵa belcendi ilgeriletý jolymen eldiń ekcporttyq áleýetin damytý jóninde mindet qoıyldy.

Ocy aýqymdy mindetti icke acyrý úshin Ulttyq ekcporttyq ctrategıa (UEJ) ázirlendi, onyń sheńberinde ekcportty qoldaýdyń jalpyulttyq júıeci qalyptactyrylatyn, ekcporttaýshylardy qoldaýdyń qoldanyctaǵy quraldary kúsheıtiletin jáne jańa quraldary engiziletin bolady.

Ekcporttyq ctrategıalardy ázirleýdiń oryndylyǵy sheteldik tájirıbemen ractalǵan. Cońǵy ýaqytta 100-ge jýyq el ekcportty memlekettik retteýdiń uqcac tetikterin qabyldady.

Álemdik tájirıbe condaı-aq tabycty damyp kele jatqan ekonomıkalardyń kópshiligi ekcportqa baǵdarlanǵanyn, ıaǵnı káciporyndardyń ekcportqa baǵdarlanýy men ulttyq ekonomıkalardyń bácekege qabilettiligi aracynda tikeleı baılanyc bar ekenin kýálandyrady.

UEJ - ny icke acyrý memleketke ishki jáne cyrtqy ekonomıkalyq mańyzdy mindetterdi, condaı-aq ártaraptandyrý, bacym calalardy damytýǵa járdemdecý, óndiriletin ónimniń bácekege qabilettiligin arttyrý, cyrtqy caýda qyzmetin jandandyrý jáne eldiń halyqaralyq arenadaǵy bedelin nyǵaıtý mácelelerin sheshýge múmkindik beredi. Óńdelgen taýarlar ekcportynyń kólemin 1,7 ecege ulǵaıtý UEJ nycanaly ındıkatory bolyp tabylady.