Máskeý "Talıbanmen" birige me?

Germanıanyń DW basylymy Reseı-Talıban arasyndaǵy kelisimder men saıasattar týraly qysqasha saraptama maqala jarıalady. Qamshy tilshisi nemis basylymynyń taldaýyn aýdaryp nazarlaryńyzǵa usynady. Buǵan deıin tálipter men Qytaıdyń ortaq múddesi týraly Germanıalyq BAQ-tyń saraptamasyn jarıalaǵan bolatynbyz.

Reseı Aýǵanstandaǵy bıliktiń aýysýyna jyldam daıyn boldy. Tálipterdiń Aýǵanstandy baqylaýǵa alýyna Máskeý batys elderinen góri jaqsy daıyndalǵan. Reseı tipti terorıstik toptyń basshylyǵyn moıyndaýy múmkin.

"Biz alańdamaımyz". Reseı prezıdentiniń Aýǵanstan boıynsha arnaıy ókili Samır Kabýlovtyń bul túsiniktemesi Máskeýdiń ondaǵy bıliktiń aýysýyna reaksıasyn qorytyndylaıdy. Jeksenbide Kabýlov Reseı-1 memlekettik telearnasynda bul ustanymdy aqtap, Reseıdiń burynǵy Aýǵanstan úkimetimen de, Talıbanmen de "jaqsy qarym-qatynasta" ekenin aıtty. Bir qyzyǵy, terorıstik uıym Reseıde tyıym salynǵan.

Reseı elshiligi Kabýlda qalady

Batys Talıban qozǵalysynyń jyldam qarqynyna tań qalǵanyn jasyrmady. AQSH jáne eýpropalyq elder myńdaǵan batys azamattary men aýǵandyq gýmanıtarlyq qyzmetkerlerdi Kabýldan shyǵaryp áketýge tyrysýda, biraq Reseı únsiz qaldy.

Aýǵanstan astanasyndaǵy Reseı elshiligi evakýasıalanbaıtyn ókildikterdiń biri. Reseıdiń Kabýldaǵy elshisi Dmıtrıı Jırnov "Eho Moskvy" radıostansıasyna bergen suhbatynda elshiliktiń qaýipsizdigi máselesi týraly kelissózderde olardyń kózqarasy "jaqsy, pozıtıvti, iskerlik" ekenin aıtty.

Batysqa qaraǵanda Máskeý sońǵy oqıǵalarǵa jaqsy beıimdelgen sıaqty. Bul týraly aýǵan sarapshysy, áıgili Máskeý memlekettik halyqaralyq qatynastar ınstıtýtynyń (MMHQI) taldaý ortalyǵynyń dırektory Andreı Kazansev "Reseı basqalarǵa qaraǵanda jaqsy daıyndaldy" deıdi.

Kazansevtiń aıtýynsha, Máskeý Keńes Odaǵynyń 1989 jyldardaǵy tájirıbesin eskere otyryp, Aýǵanstanǵa basyp kirmeıdi. Degenmen, ol Ortalyq Azıadaǵy burynǵy keńestik respýblıkalardy qorǵaýǵa daıyn ekenin málimdedi.

Olardyń keıbireýleri, mysaly Tájikstan, Reseımen Ujymdyq qaýipsizdik týraly shart uıymy arqyly odaqtas. "Ol jerde áskerı jattyǵýlar boldy. Túrli terorıstik toptardyń shekaraǵa enýine jol bermeý úshin túrli senarıler synaldy" dedi Kazansev nemis basylymyna bergen suhbatynda.

Seısenbide Reseı Tájikstanda jańa áskerı jattyǵýlaryn bastady. Bul birneshe apta ishinde Reseıdiń aımaqta qatysqan úshinshi jattyǵýy. Burynǵy barlyq keńestik respýblıkalardyń ishinde Tájikstan Aýǵanstanmen eń uzyn shekarasy bar. Shekaranyń uzyndyǵy 1300 shaqyrymnan astam.

Máskeýdiń Aýǵanstanǵa qatysty "eki túrli strategıasy"

Kazansev Reseı Syrtqy ister mınıstrligi óz kezeginde "qarý kúshimen Ortalyq Azıany qorǵaýdyń qajettiligin boldyrmaý úshin" jumys jasap jatqanyn, sonymen qatar "Qytaı, Iran, Pákistan jáne Úndistan sıaqty negizgi aımaqtyq oıynshylarmen kelissózder júrgizip jatqanyn" aıtady. Ol dıplomatıalyq baılanystar mańyzdy ekenin túsindirdi, onyń oıynsha, jańa azamattyq soǵys bastalyp, Reseı men Ortalyq Azıaǵa ulasyp ketý qaýpi bar.

Otstavkadaǵy polkovnık, Berlındegi Halyqaralyq jáne qaýipsizdik máseleleri jónindegi nemis ınstıtýtynyń (SWP) aǵa dosenti Volfgang Rıhter Reseıdiń jaǵdaıyn túsindirdi. Onyń pikirinshe, Máskeý Aýǵanstanda áıelder quqyn qorǵaıtyn demokratıalyq memleket qurý týraly Batystyń "ıllúzıasymen" eshqashan bólispeıdi.

Batys Reseı Talıbanmen "jaqyn qarym -qatynasta" degen kózqarasqa keldi. Reseı men tálipter arasynda ár túrli deńgeıdegi baılanystar boldy, mysaly, shildede Máskeý Talıban ókilderin qabyldady.

Soǵan qaramastan, Rıhter Talıbannyń jeńisi Máskeýdi shynymen de jaıbaraqat etetinine senbeıdi. Ol Aýǵanstanǵa qatysty Reseı "eki túrli strategıa" ustanady dep oılaıdy.

Onyń aıtýynsha, Ortalyq Azıada "Ál-Kaıdanyń" is-qımyldarynyń aldyn alý úshin Reseı Talıbanmen kelisimge kelýge tyrysady. Ol Ortalyq Azıa elderiniń shekarasynda qaqtyǵystar bolsa, shekarlar qymtala túsetinin aıtady.

Rıhterdiń pikirinshe, Reseı úshin basty másele "talıbandar ıslamdyq aýǵandyq ámirlik qurý jónindegi ulttyq jobamen shektelip qala ma, álde 20 jyl burynǵydaı ıslamdyq jıhad kúshterimen yntymaqtasa ma?" degen suraq bolýy múmkin.

Reseı Talıbandy qashan moıyndaýy múmkin?

Máskeýlik sarapshy Andreı Serenko Talıbanmen kelisimge kelý Reseıge ońaıǵa túspeıdi dep oılaıdy. Onyń paıymdaýynsha, Talıban "Ál-Kaıda" jáne IM qurylymdarymen kúresedi, bul týraly reseılik dıplomattar optımısik kózqarasta. Serenko "Aýǵanstandaǵy Talıban men IM arasyndaǵy shekara óte mańyzdy" deıdi.

–Taǵy bir másele Talıbannyń Reseıde terorıstik uıym retinde tanylýy. Máskeýge Talıbandy budan bylaı nege qaýipti dep sanamaý kerektigin túsindirý óte qıyn bolady,– deıdi Serenko. Ol reseılik dıplomattardyń "Talıbandy" maqtaýy olardy "tanýǵa daıyndyq" dep sanaıdy, biraq Reseı mundaı sheshim úshin Qytaımen kelisedi jáne olar, múmkin, ortaq málimdeme jasaıdy dep oılaıdy.

Andreı Kazansev Talıbannyń Reseıdegi mártebesin, atap aıtqanda, terorıstik uıymnyń statýsyn "tehnıkalyq deńgeıde áldeqashan joıylýy tıis anahronızm" dep sıpattaıdy.

Alaıda, ol muny Kabýldaǵy jańa úkimetti moıyndaýmen qatar júzege asatynyn aıtty. "Reseı bul úshin sharttar qoıýy múmkin: mysaly, Talıban Reseıdi nysanaǵa alǵan terorıstik toptardy qoldamaıtynyna kepildik berýi múmkin,  Ortalyq Azıa qaýipsizdigi týraly kepildik tóńireginde sharttar bolýy yqtımal" deıdi Kazansev.

Volfgang Rıhter Reseı Talıbandy moıyndaý nemese moıyndamaý úshin ýaqyt qajet dep sanaıdy. Onyń aıtýynsha, mundaı kez kelgen qadam tálipterdiń burynǵy "qatal ortaǵasyrlyq bılikke" oralýyna da baılanysty bolýy múmkin.

Reseı prezıdentiniń Aýǵanstan boıynsha arnaıy ókili Samır Kabýlov "Rossıa-24" telearnasyna bergen suhbatynda BUU Qaýipsizdik Keńesi Talıbandy terorıstik uıymdar tiziminen alyp tastaǵan kezde Máskeý de solaı isteıtinin aıtty. Talıbannyń qanshalyqty "órkenıetti" bolǵanyna qaraıtynyn málimdedi. Reseı Syrtqy ister mınıstri Sergeı Lavrov ta seısenbide sondaı kózqaras bildirdi.

Máskeýdiń kúrdeli kózqarasy 

Tutastaı alǵanda, Talıbannyń jeńisi Máskeýde ártúrli kózqarastardy týdyrdy. Keńes dáýirinen beri Máskeýdiń Aýǵanstan máselesinen alǵan jeke jaraqaty bar.

Andreı Kazansevtiń aıtýynsha, Batys aqparat quraldary Batystyń jeńilisi dep baǵalaǵan sońǵy oqıǵalar Máskeýde "ekinshi Vetnam" retinde qabyldanýda. Alaıda ol Kremldiń alańdaýshylyǵyn arttyrady, óıtkeni Talıbannyń jeńisi búkil álemdegi ıslamıstik toptarǵa úlgi bola alady.

Andreı Serenko sonymen qatar tájik nemese reseılik talıban bolýy múmkin ekenin eskertedi jáne jańa mıfter oılap tabylyp jatqanyn eskertedi, al bularmen kúresýge áli eshkim daıyn emes.