Qazir elimizde jemis-jıdekterdiń ýyljyp, pisip jatqan kezi. Bazarlarda kózdiń jaýyn alady. Biraq saýda jyldaǵydaı emes ekeni anyq. Kúndelikti jeýge bolmasa, jurttyń jáshiktep alyp jatqany shamaly. Demek, tosap qaınatý naýqany da burynǵydaı emes. Nege? Óıtkeni qant baǵasy ushyp tur. Kóptegen saýda oryndarynda qant tipten joq. Jyldyq turǵyda onyń baǵasy 59.9%-ǵa qymbattap ketken. Munyń sebebi nede?

Jusan Analytics zertteý ortalyǵynyń málimdeýinshe qazirgi ýaqytta Qazaqstanda qant tapshylyǵy myna derekterdiń sebebinen bolyp otyr: 

• jergilikti shıkizat – qant qyzylshasynan óndiriletin qant qajettiliktiń 10 paıyzyn ǵana qamtamasyz etedi;
• shetelden óńdeý úshin jetkiziletin shıki-qant kólemi mardymsyz. Ony ımporttaý 2016 jyldan bastap josparly túrde qysqartylǵan;
• Reseıden jetkiziletin daıyn qantqa asa táýeldimiz. Qazir Reseıde qant óndirisi memleket tarapynan retteledi jáne ony satyp alý úshin arnaıy ruqsat kerek.

Onyń aıtýynsha elimizde qantty tutyný kólemi jylyna shamamen 500-550 myń tonnany quraıdy. Otandyq zaýyttar uzaq jyldar boıy óndiriske shıkizat retinde negizinen quraqty shıki-qantty paıdalanyp keldi. Qant óndirisi eki shıkizatqa negizdeldi:

• Jergilikti shıkizattan óndirý. Qant qyzylshasy ónimi 460-500 myń tonnany quraıdy. Odan 50-75 myń tonna qant alynady.
• Importty shıki-qanttan óndirý. Ónim árqalaı merzimderde shamamen 250-400 myń tonnany qurady.

Alaıda 2016 jyldan bastap jaǵdaı basqasha sıpat ala bastady.

– Teńgeniń uzaq jyldar boıy rúblge qatysty turaqty baǵamy, shıki-qant pen daıyn qant baǵalarynyń bir-birine jaqyndyǵy birtindep Reseıden jetkiziletin daıyn qanttyń kólemin arttyrýǵa yqpal etti. Al bul – Brazılıadan jetkiziletin shıki-qant kóleminiń qysqarýyna ákep soqty. Sóıtip otandyq óndiris qysqara bastady. Qazir geosaıası ahýalǵa balanysty elimizde qant tapshylyǵy ornaǵan shaqta otandyq óndiristiń jetkilikti deńgeıde emes ekendigi aıqyn baıqalýda, – deıdi T. Daýranov.

Qant tapshylyǵyna qatysty jaǵdaı osylaı qala bere me?

Taıaýda Eýrazıalyq ekonomıkalyq komısıanyń saıtynda 2022 jylǵy 31 tamyzǵa deıingi merzimde qantty baj salyǵynsyz engizý túrinde tarıftik jeńildik berý týraly habarlama jarıalandy. Onda Qazaqstanǵa 250 myń tonnadan aspaıtyn kólemde ákelinetin qant kedendik ákelim bajynan bosatylatyndyǵy kórsetilgen.

– Bul shara EEO-ǵa múshe memleketterdiń ishki naryǵyn qantpen qamtamasyz etý máselesin ýaqytsha sheshýi múmkin. Ári shıki-qantty jetkizý boıynsha jańa kelisim-sharttar jasasyp alýǵa múmkindik beredi. Alaıda aldaǵy 2-3 apta barysynda qant tapshylyǵy áli de qatty seziledi. Osy ýaqyt ishinde qant jetkizýdi jolǵa qoıyp, otandyq zaýyttardyń óndiristik qýatyn arttyrý qajet, – dep sózin qorytyndylady Jusan Analytics taldaýshysy.

Jusan Analytics zertteý ortalyǵy