Ýkraına prezıdenti Vladımır Zelenskııdiń Reseı basqynshylyǵyna bir jyl tolýy qarsańynda BBC-ge bergen kólemdi suhbaty jarıalandy. Suhbattyń mańyzdy tustary tómende yqshamdalyp usynylyp otyr.

– Osydan bir jyl buryn soǵys uzaqqa sozylady dep oıladyńyz ba?

– Joq. Sebebi biz bir kúnmen ómir súrdik. Aman-esen oıanýymyzdyń ózi olja dep oıladyq. Erteń jerimizdi qaıtaramyz degen uranmen ómir súrdik. Sondyqtan soǵystyń qansha ýaqytqa sozylatynyn oılaýǵa mursha bolmady.

– Kıevke áli de qaýip tónip tur ma?

– Menińshe, Pýtın áli de Kıevti basyp alǵysy keledi. Óıtkeni el astanasyn jaýlap almaıynsha, memleketti jaýap aldym dep aıta almaıtynyn ol túsinedi. Biraq onyń pıǵyly búkil Ýkraınany basyp alýmen baılanysty.

– Reseı endi Belarýs aýmaǵynan shabýyl jasaıdy dep oılamaısyz ba?

– Reseı áskeri oǵan daıyn emes. Bul – Pýtın ǵana emes barlyq Belarýs úshin tarıhı qatelik bolar edi. Belarýs Reseıge qosylǵan kúnniń ózinde de, biz berile salmaımyz, sońyna deıin kúresemiz.

– Bir jyl buryn Reseı taktıkasy nashar bolýy múmkin degen oı keldi me? Áıgili orys armıasynan ne kútip edińiz?

– Meniń kýmırım joq, eshkimge tabynbaımyn. Menińshe kórshińe, jalpy adamzatqa olaı jasaýǵa bolmaıdy. Sondyqtan Reseıdi aqtaı almaımyz. Maǵan Reseı armıasyn kúshi emes, ózime sengen halyqtyń yqylasy ǵana mańyzdy. Iá olar bizdi bir sátterde qanǵa bóktirip, kúshpen óltirýi múmkin. Zymyrandarmen, qarýdyń kúshimen basyp alýy da múmkin, biraq munyń barlyǵy ýaqytsha.

– Qandaı soǵys bolmasyn bitedi jáne ádette eshkim qalamaǵan kelisimmen aıaqtalady. Al bul soǵys 2014 jylǵa deıin bolǵan aýmaqtyń bir bóligin nemese ótken jyly joǵaltqan aýmaqty berýińizben aıaqtalady ma?

– Ýkraına beıbitshilikti qalaıdy. Degenmen kez-kelgen aýmaqtyq kelisim bizdi álsirete túsedi. Ymyraǵa kelýden qashpaımyz, biraq Pýtın eshqashan bergen sózinde turǵan emes, Reseıge senim joq. Ol soǵys ashpaımyn dep ýáde berip, ertesi áskermen kelip turýy ǵajap emes. Sondyqtan bizge elimizdiń qaýipsizdigi asa mańyzdy.Men barlyq aýmaǵymyzdy qaıtaryp alýdy qalaımyn. Aldymda qıyn mısıa turǵanyn da bilem.

– Siz qaı aımaqty qaıtaryp alǵyńyz keledi? 2022 jylǵy shekarany ma, álde 2014 jylǵa deıingi aımaqty ma?

– 24 aqpanǵa deıin biz dıplomatıalyq kelisimge kelgimiz keldi, órkenıetti qoǵam retinde dıalogqa umtyldyq. 2014 jyldan bergi Reseıge ótken aımaǵymyzdyń barlyǵyn qarýsyz qaıtarýǵa umtyldyq.

– Demek Qyrymdy qaıtarmaı soǵys aıaqtalmaı ma?

– Iá.

– Siz o basta Pýtın shynymen basyp kiredi dep oıladyńyz ba, elde tek doq kórsetýmen shekteledi dep qabyldadyńyz ba?

– Basynda tek doq kórsetý dep qabyldadyq. Óıtkeni shekara túbindegi jattyǵýlar aılar, jyldar boıy júrip jatty. Barlaý qyzmetinen, seriktes elderden aqparat alyp otyrdyq. Árıne, rısk boldy, biraq Eýropanyń jetekshi elderiniń basshylary Pýtınmen sóıleskenin, ol basyp kirmeıtinin aıtqanyn jetkizdi.

– Siz olarǵa sendińiz be?

– Iá. AQSH pen Brıtanıa belgi beretin. Men qarý berýdi bastaýdy suradym. Bul Pýtındi kútkenimizden emes, bizge qarý berip, Reseıge qoqan-loqy úshin sanksıa salýy úshin jasaldy. Biraq seriktesterimiz olaı istemedi. Nátıjesin ózderińiz kórdińizder. Biz basyp kirýdiń aldyn alý úshin bárin istedi. Dıplomatıalyq kúsh Pýtınnen kúshtirek degenge, Pýtın basyp kirmeıdi degenge shynymen sendim.

– Basqynshylyq bastalǵany týraly habardy estigendegi emosıańyz qandaı boldy?

– Soǵys bastala salysymen amerıkalyqtar sizdi qaýizsiz aımaqqa aparýdy usynǵany ras pa?

– Iá, ras. Biraq men kelispedim. Maǵan evakýasıa emes, qarý kerek.

– Soǵysqa deıin siz tek kastúm kıip júretinsiz. Al soǵys bastalysymen áskerı kıimge aýystyńyz. Bireý sizge kostúmnen bas tartyp, kamýfláj kıýdi usyndy ma?

– Zaman ózgerdi, men bul arqyly halqymmen birge ekenimdi bildirgim keldi. Elimde soǵys bolyp jatqanda kostúm kıip júrgenim túsinbestik týdyrar edi.

– Siz ózińizdi bolashaqta galstýk-kostúmmen elestete alasyz ba?

– Iá, árıne. Jeńiske jetken kúni, ne odan keıin kostúm kıemin. Sebebi men sol kezde ǵana beıbit eldiń basshysy bolamyn.

– Ýkraınadan jappaı evakýasıany toqtata alar ma edińiz, toqtatý kerek pe edi?

– Joq. Men kerisinshe shekarany ashý úshin barymdy saldym.

– Siz Reseıdi keshire alasyz ba?

– Eshqashan keshirmeımin.

– Pýtındi me, álde orystardy ma?

– Biz eshkimdi keshirmeımiz. Kerisinshe orys qoǵamy "ýkraınder bizdi keshirýi úshin ne isteýmiz kerek" dep oılanýy kerek.

– Qazan aıyndaǵy kezdesýden keıin sharshańqy kórinesiz. Júzińiz qýaryp, qartaıa túsipsiz. Soǵys jeke ózińizge qalaı áser etti?

– Men sharshaǵan joqpyn. Alǵyshqy túnderi qaljyraǵan shyǵarmyn. Al qazir ózimdi ár ýkraınalyq sıaqty sezinemin. Biz daıynbyz, biz bosańsymaımyz. Biz jeńbeıinshe, bosańsýǵa bolmaıdy. Bálkim kelesi kezdesýimizde budan da kári kórinetin shyǵarmyn. Biraq kúnderdiń kúninde biz jeńemiz. Sol kezde qaıtadan túrim jas, ezýimde kúlki bolady.