– Biz buqaralyq aqparat qural­­darynda kez kelgen máseleni kóterip, til­ge tıek etemiz de, al fólklor ta­qyrybyna tereń bara bermeıdi eken­biz. Shyn máninde, qazir osy salada ne jańalyq bolyp jatyr, asyl mu­ra­myz­dyń mártebesin qalaı kóterip ja­tyrmyz?
– Qazaq topyraǵynda fólklor­taný ǵylymynyń qalyptasqanyna bir ǵasyrdaı ýaqyt ótipti. Á.Bókeı­han, M.Áýezovten bastap kóptegen ǵa­lymdar osy salany zertteýge at­salysty. Ol – áde­bıettaný ǵyly­­mynyń mynaý – fólklor, mynaý – áde­bıet tarıhy, mynaý – ádebıet teorıasy nemese syny dep bó­lin­begen kezi. Aǵa býyn ókilderi osy ba­ǵyttarmen bir mezgilde qatar aına­lysty. Áýezovtiń ádebıet ta­rıhy­na qatysty alǵashqy izdenis­terine qa­rasaq, ol kezde obraz talda­ma­sy­nyń basymdaý bolǵanyn kóre­miz. Kúni keshege deıin Qobylandy – batyr, Qurtqa – sulý jar, Taıbý­ryl – júı­rik at degen taldaýlar mek­tep, jo­ǵary oqý oryndarynyń oqý­lyq­ta­rynan oryn alyp keldi. Osydan ke­­lip, «fólklor – halyqtyń qıa­lynan tý­ǵan kórkem shyǵarma» de­-gen pikir qa­lyptasty. 
Keńestik kezeń fólklorymyz­dy tereńirek zertteýge, ult ta­rıhy­nyń kóne, kómeski dáýiriniń kóri­nisteri retinde baǵalaýǵa jol ber­medi. Bir ǵana «Edige» jyryn alaıyq. Onda kezdesetin Toqtamys han esimi Moskvaǵa baıla­nysty bolǵandyq­tan, jyrdy nası­hat­taýǵa tyıym sa­lyn­dy. Tatarstan orta­lyq partıa ko­mı­teti arnaıy qaýly da qabyl­dady. Elýinshi jyldardyń bas ke­zinde osy másele qatty ýshyǵyp, bú­kil KSRO quramyndaǵy elderdiń epos­tyq jyr­lary qoldanystan, esep­ten shyǵyp qaldy.
Bizdegi jaǵdaı da solaı bolyp, oqý baǵdarlamalarynda kedeı or­tadan shyqqan Qambar men Nazym taǵdyryn baıandaıtyn «Qambar batyr» ǵana qaldy. Osyndaı asyra silteýshilik­terdiń sebebinen biz uzaq ýaqyt fol­klorlyq muralary­myz­dy ultqa qyzmet jasata almadyq. Sol tustaǵy zert­teýlerdiń kótergen máseleleri bir­de obraz taldamasy, birde poetı­ka­lyq baǵytta kórindi.
Árıne, epostyq muramyzdyń tarıhı astaryna úńilgen ǵalymdar da boldy. Biraq olardyń eńbekteri kóbine jaryq kórmeı jatty. Keıin­nen Rah­manqul Berdibaev aǵamyz basqaryp, «Qazaq fólklorynyń ta­­rıhılyǵy» degen jınaq shyǵa­-ryp, tarıhqa bet bura bastadyq. En­digi maqsat – osy taqyrypqa te­reń­deý.
– Egemendik alǵannan keıin bul taqyryp jańasha baǵyt alǵan joq pa, ıgilikti izdenisterdiń kórinisteri bar ma?
– Egemendik alǵan soń da bul máselege burynǵy keńestik baǵyt­-pen qarap, eski metodologıalyq ta­nym turǵysynan baǵalaýshylar boldy. Biraq qoǵamda bolyp jatqan kúrt ózgerister óz degenin istedi. So­naý 90-jyldardyń orta sheninde óz basym epostyq jyrlardyń etnı­ka­lyq ar­qaýyna úńilip, ondaǵy ono­mas­tıkalyq ataýlardyń syr-sıpa­ty­na mán bere bastadym. Epostyń etnıkalyq ar­qaýyn qarastyrý ke­-ńes dáýirinde tyıym sa­lynǵan, ja­byq taqyryp bolatyn. Baı­qap qa­rasam, qaharmandyq jyrlary­myzda «qazaq» degen ataý joq eken. Árbir epostyq jyr belgili bir etnı­ka­lyq toptardyń ortasynda týǵanǵa uq­saıdy. Munyń ózi epostyq jyrla­ry­myzdy stadıalyq turǵydan oǵyz eposy, qońyrat eposy, qypshaq eposy dep qarastyrýǵa negiz boldy. Óıtkeni bizdiń jyrlarymyzdyń bar­lyǵy – taıpalyq epos. 
Sol tusta buǵan qarsy ýáj aıt­qan­dar da boldy. «Basqa rýlardyń eposy qaıda? Olardy qaıtpekpiz?» degen sa­ýaldar da týyndady. 
Bul – epostyq jyrlardy jikteý emes, týǵan ortasy men tarıhı dá­ýirine úńi­lýdiń kórinisi edi. Kezinde jekelegen etnıkalyq ortada týsa da, ýaqyt óte kele jalpy qazaq hal­qy­nyń ortaq murasy bolyp ketkeni ámbege aıan. Biraq epostyq jyr­lar­dyń etnıkalyq aına­lymǵa túsken taıpalar ortasynda týatyny anyq. Osy sebepti epostyq jyrlardy zerttegende, onyń etnı­ka­lyq ar­qaýyna mán bergenimiz jón. 
Bir ǵana mysal. «Qobylandy» jy­ryndaǵy:
Arǵy astynda bul taýdyń
Qyzylbastyń eli bar.
Jasyl baıtaq jeri bar. 
Aıdyndy shalqar kóli bar, 
Kóktim Aımaq eli bar, – dep keletin joldardy zertteýshilerimiz árqıly uǵyndy. 
Kóktim Aımaq – HV ǵasyrda ómir súrgen qazaq hany dep jazǵandary da boldy. Osy máselege tereńirek úńil­ge­nimizde, kók, aımaq degen ataý­lardyń etnonım ekendigi, túrikmen taıpalaryna qatysy anyqtaldy. Sonda jyrdyń bir qabaty qazaq- túrikmen baılanysy­nan habar be­redi. Attyń syryn biletin Qurtqa – túrikmen qyzy. Onyń aqyl­dylyǵy týraly mysaldar jyrda óte jıi ushy­rasady. Qaraman, Qaraqozy, Aqqozy jyrǵa qıat batyrlary re­tinde túskenmen, etnıkalyq tarıh derekteri boıynsha túrikmenderge jaqyn. Son­dyqtan olardyń bárin ult tarıhy­nyń jańa betterin ashýǵa qural etýimiz kerek. 
Kezinde tarıhshylardyń bir kem­shiligi boldy. Ol – tarıhı aıǵaq, de­rekke ǵana súıený. Aýyz eki jol­men taralatyn epıkalyq muramyzǵa kú­mánmen qarap, tarıhılyǵyn mo­ıyn­­damady. Tek keıingi kezderi ǵana tarıhshylar fólklordyń keıbir janr­­­­laryn negizge ala bastady. Jańa baǵyt degenimiz – osy.
– Qyrǵyz, túrikmen, ózbekterde de epos bar. Solardyń arasynda talas tý­dyratyn jaǵdaılar bolyp tura ma?
– Árıne, bolady. Onyń bir aıǵaǵy– «Alpamys» jyry. Ony óz­bekter ıemdenip, dúrildetip toıyn ótkizdi. IýNESKO tarapynan «Qor­qyt ata kitabynyń» 1300 jyldyǵy toılandy. Aqyrynda, jyrdy ázer­baıjan hal­qy­nyń murasy dep ta­ny­dy. Ras,«Alpamys» ózbek fol­klorynda bar. Biraq jyr­daǵy «Baı­syn» sıaqty toponımder­diń tórkinine úńilsek, oqıǵa kóne túrki dáýirine oıysa beredi. 
«Alpamys» jyrynyń sújetinde antıkalyq saryndar da kezdesedi. Biraq jyr altaılyq kezeńnen ha­bar be­redi. «Baısyn» sózi – kóp el, birde sol­­tústik el degen maǵyna be­redi. «Baı­syn» – Beıjın shahary­nyń kóne ataýyn eske salady. Etnı­kalyq sanada qalyp qoıǵan sol «baı­syn» ataýy keıin ózbek jerinde qaıta jań­ǵyryp, jergi­likti land­shafqa oraı «Jıdeli Baısyn» atanǵan. 
Jyrdaǵy «Jıdeli baısyn je­rinde, qońyrat degen elinde» degen joldar osyny ańǵartyp tur. Bul aımaq – Óz­bekstannyń Sýhandarıa oblysynda. Ol jerge qońyrattar Shyńǵys shap­qyn­shylyǵy kezinde kel­se kerek. 
Mundaı uqsastyqtar fol­klorlarda kóp kezdesedi. Biraq uq­sastyqtardy terip shyǵý az, sol qu­bylystardyń sebep-saldaryn anyq­taý mańyzdy. Jalpy, ǵylymı tanym osy tustan bastalýǵa tıis. 
– Fólklordyń aınalyp kelgen­-de jas urpaqty tárbıeleýge qansha­lyqty yqpaly bar dep oılaısyz? Qundy mu­rany qalaı saqtap, keıingi urpaqqa qaı­tip jetkizýge bolady?
– Jyrdyń saqtalýy, aıtylýy, da­mýy dástúrge baılanysty. My­sa­ly, eli­mizdiń birqatar aımaqtaryn­-da mý­zykalyq-epıkalyq dástúr jaqsy saq­talǵan. Jyr aıtý úrdisi Batysta, Syr boıy, Jetisý óńirinde saqtalǵan. Má­selen, Qyzylordanyń Qarmaqshy óńirinde mektep oqýshy­larynyń kez kelgeni sol jerdiń maqamyna salyp jyr aıtyp bere alady. Dástúr ólmegen. Anıkın de­gen orys zertteýshisi dástúri óshpegen jerde bizge kóne dáýir aqpa­rattary kelip jetetinin aıtady. Urpaqtan-urpaqqa berilip, qundy aq­parattar saqtalyp otyrady. Al dástúr ólgen jerde tarıh ta, epıkalyq dástúr de óshedi. 
Men qyrǵyz baýyrlarymyz­ben jıi aralasamyn. Sonda baıqaǵanym, olarda dástúr jaqsy saqtalǵan. Ma­nas­shylar bar, biraq keıingi jas­tar sony umyta bastaǵan. 
Bizdiń mektepterde fólklor jal­py aqparat berý túrinde oqy­ty­lyp, maz­­mun baıandaýdan asyp jat­qan joq. Ony tereń, jan-jaqty oqy­týǵa múm­kindik te, baǵdarlama da joq. Ásirese, bizge kelip jetken dástúrdi saqtap qalý jaǵyna oı bó­linbeı otyr. Sondyqtan bul má­se­lege beıjaı qaraýǵa bolmaı­dy. Ol kitap túrinde saqtalǵanymen, jastar arasynda nasıhattalmasa, aı­tyl­masa, jyrlanbasa, ýaqyt óte kele izdeýshisi qalýy da múmkin. Ǵalym­-dar qansha aıtqanymen, fólklor ultqa qyz­met etpese, eń ókinishtisi osy bol­maq.
– Aıtys dese, el eleńdep oty­ra­dy. Aıtysqa qumarlyq ekpin alyp ket­kendeı. Sol sýyrypsalma aqyn­dardy epostyq jyrlar aıtýǵa tar­typ, kóne murany jańǵyrtýǵa nege bolmasqa?
Aıtys – sóz saıysy. Oǵan kóp­shi­lik qumar. Aıtystyń arnaıy mý­zykalyq maqamy bolǵan, biraq bú­ginde ol kez kel­gen ánniń áýenimen aıtylyp, qo­sal­qy qyzmet atqaratyn boldy. 
Al epos – kólemdi týyndy. Ony tolyq oryndaýǵa ýaqyt kerek. Ke­zin­de jyraýlar toı-tomalaqta tań­-dy-tańǵa uryp jyrlaǵan. Búginde roman-epopeıa jazýdyń joǵalyp ket­kendigi sıaqty jyr aıtý úrdisi de azaıǵan. Kezinde «Abaı joly» sekil­di uly shyǵarmalar jazyldy. Mun­daı panoramalyq shy­ǵarmalardyń endi jazyla qoıýy eki­talaı. 
Bul – zamana talaby, kúndelikti kúı­biń tirshiliktiń zardaby. Qazir iri, kólemdi shyǵarmalardan shaǵyn dú­nıe­ler utymdy ári ótimdi bolyp tur. Epos­tyq jyrlardyń kóp oryndal­maýynyń syryn osy tustan izdegen lázim. 
– Endi osyny oryndatý úshin ne isteý kerek? Áıteýir jurt bul týra­ly bilý kerek qoı. 
– Qazirde epostyq jyrlardy súı­­sinip oqıtyndar kóp emes. De­genmen, keıbir aımaqtarda jyr­shylyq mek­tepter bar. Mysaly, Qarmaqshy je­rinde jyrshylyq mektepter jumys istep jatyr. Son­daı mektepterdi kóp­tep ashsa, ár aımaq­tyń jastary ónerdi órken­detýge múmkindik alar edi. Oǵan mem­leketten arnaıy qarjy bóldirý qıyn. Aýdandaǵy mádenıet úıleri jany­nan úıirme ashyp oqytsa, oqý­shy­lardyń epos jattaýǵa, ony aıtýǵa yqy­lasy artar edi. 
– Qazaq ánderiniń antologıa­sy­na qatysty kóptegen problemalar bar sıaqty. Aıtalyq, «Telqońyr» baǵ­darlamasynda halyq ánderindegi qa­rama-qaıshylyq jıi aýyzǵa aly­nyp keldi. Ony bir izge túsirýdiń múm­kin­-digi joq pa? 
– Bizde ǵasyrlar boıy damyp kel­gen halyq ánderimiz sońǵy kezde jeke avtorlarǵa bólinip tastalǵan. Eger qa­zaqta halyq áni qalmasa, jeke avtor­lar­ǵa bólip bersek, onda qazaq halqy­nyń ǵasyrlar boıǵy rýhanı murasy qaıda qalmaq? Kez kelgen halyqtyń án murasy bar. Sondyqtan qazaqtyń halyq ánderine tıisýdiń qajeti joq. Olar – ortaq mura. 
Avtorlyq ánder – keıingi qu­bylys. Halyq ánderin aımaqtyq, stıldik tur­ǵydan ǵana jikteýge bolady. Óıtkeni olar jalpy ha­lyqtyń óńdeýinen ótip ketken. Olar­dyń ıesin tabamyn dep áýre bo­lýdyń qajeti joq. Aqan seri, Bir­jan sal ánderiniń fólklorlyq týyndylardan aıyrmasy eleýli. Demek, halyq ánderin bastyrǵanda, mundaı qubylystarǵa saq bolǵan jón. Osyǵan baılanysty naqty pikirlerimdi kezinde aıtqanmyn. Ár nárseniń óz ólshemi bar. Halyq­tyń qazynasyn qadirleý, buzbaý, keler urpaqqa móldir kúıinde jet­ki­zý – barshamyzdyń mindetimiz. 
– Qazirgi kezde Batys mektebi, Arqa, Jetisý degen mektepter paıda boldy. Buǵan álgi halyq ánderiniń yq­paly joq pa?
– Ár aımaqtyń óz stıli bar. My­saly, kúı janry tusynda Batysqa esh­kim jete almaıdy. Árıne, kúı Syr men Jetisýda da bar. Biraq bas­qashalaý. Ar­qada kórkemdigi joǵary shertpe kúıler jaqsy damyǵan. Tók­pe men shert­pe kúıler qustyń qos qanatyn­daı, olardyń birin artyq, birin kem deýge bolmaıdy. Jetisý óńirinde jyr­dyń da, kúıdiń de, án­niń de nyshandary bolsa, Syr bo­ıynda lırıkalyq ánder kezdese ber­meıdi. Ol jaqta jyr maqam­dary basym. Aral, ásirese Qarmaqshy mek­tepteri jyrdy tamaqqa salyp aıtý ja­ǵynan basqa aımaqtardan da­ra­la­nady. Bul – oǵyz dáýirinen kele jatqan mýzykalyq maqam. Mundaı úrdis túr­ki­menderde bar, ony oǵyz mádenıetiniń sarqynshaǵy deımiz. 
Al halyq ánderine keler bolsaq, olar aımaqtyq jaǵynan dara­lan­baıtyn, qazaqqa ortaq mura. 
– Qazirgi jastar gıtara, estrada­men óleń aıtýǵa áýestenip ketti. Osy­nyń saldarynan kópshilik ult as­pap­tary qoldanystan shyǵyp bara jat­qandaı. Eger bul úrdis qalyptasa ber­se, ulttyq aspaptarymyz umyty­lyp qalmaı ma?
– Kezinde orystaný saıasaty bol­ǵany belgili.Sol kezde gıtara tartý sánge aınaldy. Bul kórinis qazirde bar. Estradadan endi arylý qıyn. Ol óneri­mizdiń quramdas bir bóligi retinde ortamyzǵa sińisip ketti. En­digi jerde oǵan ónerdiń bir arnasy retinde qaraý kerek bolady. Biraq dástúrli ónerimizdi de umytpaýymyz kerek. Menińshe, anaý artyq, mynaý kem deýdiń qajeti joq. Aınalyp kelgende barlyǵy da ulttyq mýzyka ónerin damytýǵa úles qossa bol­ǵany. 
– Qazirgi kezde fólklorlyq mu­ramyzdy ǵalymdar tarapynan keńi­-­nen talqylaý bolyp tura ma?
– Fólklordy talqylaý úshin túrli basqosýlar uıymdastyrý keńes za­ma­nynan beri tolastaǵan emes. 50-jyl­dardyń orta sheninde bizdiń epostyq muralarymyzdy esepten syzyp tas­ta­ǵanda, orystyń fol­klorshy ǵalymy V.Ia.Propp «Rýskıı geroıcheskıı epos» (1955) degen kitap shyǵaryp, onda epos – kórkem týyn­dy degen pikir aıtty. Osydan keıin KSRO halyqtarynyń kezinde zıan­dy dep tanylyp, qolda­nys­tan aly­nyp tastalǵan epostyq jyr­lary qaı­tarylyp berildi. Biraq ta­rıh­shy B.Rybakov pen V.Propparasynda pikirsaıys týyp, aqyry B.Rybakov­tyń baǵyty ómirsheńdigin kórsetti. 
Búgingi qazaq fólklorshylary óte kúrdeli izdenister jasady. Seıit Qas­qabasov aǵamyz Ádebıet jáne óner ınstıtýtyn basqaryp turǵan­-da, kóp­te­gen jıyndar ótkizilip, 100 tom­­dyq fol­klor muramyz jaryqqa shyqty. Respýblıka kóleminde ǵy­lymı konfe­rensıalar da bolyp ja­tady. Biraq metodologıalyq má­se­lelerge kóp bara ber­meıtinimiz ras. 
Búgingi kún turǵysynan kelgen­-de, poetıkalyq tanym – fólklor­taný ǵylymynyń alynǵan belesi. Endigi jerde etnıkalyq baǵytty damytyp, fólklor týyndyla­ryn­daǵy ult ta­rıhyna qatysty máli­met­terdi su­ryp­taýdyń ádisnamasyn ja­saý qa­jet. 
– Qorqyttyń kúı murasy tóńi­­reginde túrli ustanymdar aıtylyp keledi. Osyǵan baılanysty oılary­ńyzdy ortaǵa sala ketseńiz?
– Bul máselege baılanysty pi­­kirimdi birneshe ret aıtyp, Qorqyt qobyz tartqan kúıshi emes, jyraý de­gen oıdy jaqtaǵanym bar. Onyń birneshe se­bepterin kórsetýge bo­la­dy. Birinshiden, Qorqyttyń zama­nynda ysqyshty mý­zykalyq aspap týa qoımaǵan edi. «Qorqyt ata ki­tabynda» aıtylatyn go­pýz – oǵyz dáýirinde ysqyshty emes, shertpeli aspap. Ekinshiden, qobyz kúı­leri biz­ge Yqylas arqyly jetti. «Qa­zan», «Qorqyt», «Shyńyraý», «Aıra­ýyq­tyń ashshy kúıi» degen ataýlardyń kóne shamandyq nanymǵa, Qorqyt za­manyna qatysy anyq. Úshinshiden, Qor­qyt kúılerine telinip júrgen Ny­shan abyz saryndarynyń qobyz dástúrine jaqyndyǵy shamaly. «Áýp­paı», «Bash­paı» dep keletin Nyshan kúıleriniń taqyryby múlde bólek: arhaıkalyq sıpaty joıylyp, kúndelikti tur­mys­tyq taqyryptardy arqaý etken. Eń bas­tysy, Nyshan saryndarynyń poe­zıa­lyq mátini bar, mýzykalyq ıntonasıa­sy óz­ger­gen. Qolymyzda 1975 jylǵy taspa­nyń túpnusqasy bolǵandyqtan, ol saryndardy kúı dep baǵalaýǵa bol­maı­tynyn kesip aıta alamyn. Bul pikir Qor­qyt tulǵasyna nuqsan kel­tiredi deı almaımyn. Qorqytty qo­byzshy emes, qobyz aspabymen jyr aıtqan úlken jyraý desek, kóp qate­lese qoımaǵan bolar edik. Sebebi barlyq derekterde Qorqyt jyraý retinde sýretteledi. Osylardyń birde-birin oqymaı, bilmeı nemese uǵynbaı jatyp Qorqyt – qo­byz tartqan kúıshi deý – kóne túrki dá­ýirinde velosıped boldy degenmen para-par pikir ekenin bireý bilse, bi­reýler ańǵarmaıdy. Árıne, máse­le­niń túıini tanymdyq ádisnamaǵa baryp tireledi.
– Qazaq halqynda kóp ishekti mýzykalyq aspaptar bolmaǵan degen pikirler de boı kórsetip qalady. Osy máselege kózqarasyńyz qandaı? 
– Mýzykalyq aspaptar tabıǵa­tyn zertteý isi kópten damyp, jetilip ke­ledi. Kez kelgen halyqtyń mýzy­kalyq aspaptaryn sóz etkende, olar­ǵa ortaq ádisnamalyq talaptar qol­danylady. Kezinde qazaq zert­teý­shileri mýzyka­lyq aspaptardyń kóp­tegen túrlerin ja­sady. Qaıta jańǵyr­ǵan aspaptardyń qatarynda jetigen, adyrna jáne sherter bar. Olar qazir de oqý úderisine enip ketti. Onyń bári durys. Biraq sol aspap­tar­dyń tarıhı tegin aspaptaný ǵy­lymyndaǵy ádisnamalyq talaptar turǵysynan kelip baǵalaýymyz ke­rek. 
Mysaly, qazaq qana emes, kóp­tegen shyǵys halyqtarynda kóp­daýysty mý­zykalyq júıe bolmaǵan. Ony jeke daýysty monodıalyq mý­zyka deımiz. Al jetigen nemese sher­ter sıaqty ár­bir ishegi ár túrli dy­bystarǵa kelti­ri­letin aspaptardy bir mezgilde sherter bolsaq, monodıaǵa qaıshy keletin kóp­daýysty júıe shyǵady. Kóp ishek bar eken, demek kópdaýysty mýzyka úlgi­leri bolýǵa tıis. Mine, osy tusta tyǵy­ryqqa ti­relemiz. Bul tústa halyq as­pa­byna qoıylatyn eki talapty aıtsaq ta jet­kilikti. Biri – aspaptyń qazaq jeriniń tym qurysa bir aımaǵynda qoldanylýy, ekinshisi – mýzykalyq re­pertýarynyń bolýy. Osynyń bir­de-biri joq jerde ony biz halyq aspaby retinde baǵalaı almaımyz. Bul – meniń emes, ǵylymı tanym talaby.
Óz basym qazaq halqynda kóp ishekti aspaptar boldy dep aıta al­maımyn. Sher­ter sıaqty jetigen de ózshe ha­lyqtar mádenıetine eliktep jasalǵan mýzykalyq aspap. Onyń ishekteriniń mýzykalyq qurylymy da bizge málimsiz. Búgingi jeti ishekti do-re-mı-fa-sol-lá-sı júıesine keltirýdiń jasandylyǵy aıqyn. 
– Sońǵy jyldary qandaı shy­ǵarmashylyq jumystarmen aına­ly­syp kelesiz? 
– Men o bastan ádebıet pen mý­zy­kanyń tizginin qatar ustaǵan adam­myn. Ǵylymnyń qaı salasy bolsa da, kásibı negizde aınalysqandy una­tamyn. Ke­ńes zamanynda kásibı kompozıtorlyq ju­myspen de shu­ǵyl­dandym. Eki sımfonıa, sonata, fortepıanoǵa arnap pesalar, kóp­tegen ánder jazdym. Olardyń aldy qazaq radıosyna jazylsa, túrli jı­naqtarǵa engenderi de barshylyq. Odaq tarap, kompozıtorlyq shyǵar­mashylyq qoǵamǵa qajet bolmaı qal­ǵanda, ǵy­lymǵa oıystym. Onnan astam kitap­tar shyǵaryp, kandı­dat­tyq, doktorlyq dısertasıalar qor­ǵadym. Sońǵy kez­deri kompozı­torlyq jumysty qaıta qolǵa alyp, «Qorqyt ata» sımfonıalyq poe­masy men goboı men fortepıanoǵa arnalǵan sonatamdy jaryqqa shy­ǵar­dym. Áli de atqaratyn jumys­tarym bar­shylyq. Kezinde jaryq kór­gen «Epos jáne etnos» atty mo­no­gra­fıamdy tolyqtyryp, aldaǵy kezde óń­delgen nusqasyn jaryq­qa shyǵa­rýdy josparlap júrmin. Epostyq jyr­lardyń etnıkalyq sı­patyna baıla­nysty oılarymdy alys shetelderde shyǵatyn reıtın­gisi joǵary, skopýs bazasyna enetin jýrnaldarda jarıa­lap kelemin. Al­ǵashqy maqalalaryna siltemeler jasalyp jatyr. Árbir ǵa­lymnyń halyqaralyq reıtıńisi (hır­shasy) osy negizde anyqtalady desek, álem­dik ǵylymı keńistikke enýdiń de ma­ńyzy zor. Respýblıka kólemindegi ba­sylymdar qazirde esepten shyǵyp qaldy. 
Ǵylymdaǵy basty baǵytym – qa­zaq fólklorynyń kórkem úlgilerin ult tarıhyna qyzmet jasatý. Osy má­seleni ádebı-mýzykalyq baǵyt­-tar boıynsha damytyp kelemin. 
Taǵy bir josparym – jyraýlar shy­ǵarmashylyǵyna jańasha baǵa berý. Osy kezge deıin sınkrettik qu­bylys «jy­raýlar poezıasy» retinde zert­te­lip, olardyń mýzykalyq ma­qamdary nazardan syrt qaldy. Ǵy­lymı tanym úshin bul – úlken kem­shi­lik. Sondyqtan ony jyraýlar poe­zıasy emes, jy­raý­lyq óner dep alyp, poezıa men mýzy­ka­syn qatar qarastyratyn kezeń kelip otyr. 
– Kópten beri ýnıversıtette dá­-ris berip kelesiz. Qazaq fólklory, áde­bıeti men mýzykasyn oqytýda óz­gerister bar ma? 
– Búgingi joǵary oqý ornynyń keńestik kezeńdegiden aıyrmasy óte eleýli. Burynǵy bilim berý júıesi óz qazanynda ózi qaınaǵan bolsa, qazirde álemdegi eń ozyq elderdegi bilim berý júıesi basshylyqqa aly­nýda. Sońǵy 3-4 jyldyń kóleminde qyzdar peda­go­gıkalyq ýnıver­sıte­tinde Kembrıdj, Oksford, basqa da ýnıversıtetterdiń oqý baǵdarla­ma­la­ry basshylyqqa aly­nyp, kóptegen shetel oqý oryndarymen shyǵarma­shylyq baılanys ornatyldy. Qos dıplomdy baǵdarlama jumys ja­sap jatyr. Akademıalyq utqyrlyq, ju­mys berýshilermen baılanys máse­leleri de jolǵa qoıylǵan. 
Osynyń saldarynan ǵylymı ju­mys­tardyń baǵyty baıandaýshylyq baǵyttan teorıalyq, praktıkalyq sı­patqa beıimdele bastady. Bir sóz­ben aıtqanda, ýnıversıtetimiz Bolon úderi­siniń talaptaryn qa­byldap, osy baǵytta tynymsyz jumystar at­­qaryp jatyr. 
Túpki nysana – aldyńǵy qatarly 30 eldiń qataryna ený.
– Áńgimeńizge raqmet.
Ómirbaıan joldarynan
Tynysbek Áýelbekuly Qońyratbaı – fólklortanýshy, kóne dáýir jaz­balaryn zertteýshi, etnograf jáne ónertanýshy, fılologıa ǵylym­darynyń doktory (2002), ádebıettaný (2004) jáne ónertaný (2006) pro­fessory.
Bilimi – fólklortanýshy, ónertanýshy, orta mekteptegi mýzyka páni muǵalimi, mýzyka zertteýshisi, mýzykalyq teorıalyq pánder oqytýshysy, kompozıtor.
N.V.Gogol atyndaǵy Qyzylorda pedagogıkalyq ınstıtýtynyń fılo­lo­gıa fakúltetin (1977), Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konservatorıasynyń tarıh jáne teorıa fakúltetin (1986) aıaqtaǵan. 1977-1982 jyldary N.V.Gogol atyndaǵy Qyzylorda pedınstıtýtynda oqytýshy, 1984-1989 jyldary «Óner» baspasy, «Kitap jarshysy» ga­zetiniń redaktory. Ár jyldary «Qazaq jáne álem ádebıeti», «Mýzyka áleminde» jýrnaldarynyń bas redaktory (2004-2007 jj.), M.O.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýty fólklor bóliminiń bas ǵylymı qyzmetkeri (2003-2007jj.) boldy. 1989 jyly Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtynda dosent, profesor, kafedra meńgerýshisi bolyp qyzmet atqarady. 
J.Balasaǵun atyndaǵy Qyrǵyz memlekettik ýnıversıteti men QR Ǵy­lym akademıasynyń Sh.Aıtmatov atyndaǵy Til jáne ádebıet ınstıtýty janyndaǵy dısertasıalyq keńestiń múshesi. Sh.Aıtmatov akademıa­synyń akademıgi, Bilim jáne ǵylym mınıstriniń Qurmet gramotalary­men marapattalǵan. Bilim berý isiniń úzdigi, A.Baıtursynov tósbelgisiniń ıegeri.
Ádebı-mýzykalyq fólklor jáne ádebıet pen óner tarıhyn zertteýshisi retinde 500-ge tarta ǵylymı maqalalar men zertteý eńbekter jazdy. AQSH, Qytaı, Túrkıa, Reseı, Ázirbaıjan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, t.b. el­derde ondaǵan maqalalary jarıalanǵan. 2002 jyly «Qazaq eposynyń etnıkalyq sıpaty» degen taqyrypta doktorlyq dısertasıa qorǵap, etnıkalyq fólklortaný baǵytynyń arqaýyn tartty.
Negizgi eńbekteri: «Kóne mádenıet jazbalary» (1991), «Qazaq fol­klorynyń tarıhy» (1991), «Totynama» (1991, 2005), «Elim-aı» (1993), «Áýelbek Qońyratbaev – qazaq ádebıetiniń tarıhyn zertteýshi» (1995), «Á.Qońyratbaev – túrkitanýshy» (1996) «Ertedegi eskertkishter» (1996), «Epos jáne etnos» (2000), «El murasy» (2003), «Qazaq halqynyń mýzykalyq fólklory men mádenıeti» (2004), «Aǵaıyndy aǵartýshylar» (2004), «Álemdik ónertaný» (3-tom, 2009), «Álem mýzykasynyń tarıhy» (2010), «Qazaq mýzykasynyń tarıhy» (2011).

Derekkóz: Aıqyn-aqparat