قاس قارايىپ، كوز بايلانعان شاق. كۇزگى ءپاريجدىڭ جەلكەم كەشى بولاتىن. فاۋبۋرگتەگى گەرمان كوشەسىندە ورنالاسقان دوسىم س. اۆگۋست ءدۋپيننىڭ ۇيىندە ەدىم. ءبىز ءبىر ساعاتتاي اڭگىمە-دۇكەن قۇرعان سوڭ، ۇيگە ءدۋپيننىڭ ەسكى دوسى، پاريج پوليسيا قىزمەتىنىڭ باسشىسى گ... كەلدى. ونى ءبىراز ۋاقىتتان بەرى كورمەگەن ءبىز نە ءۇشىن كەلگەنىنە قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، جىلى قاباقپەن قارسى الدىق. ءبىز قاراڭعىدا وتىرعان ەدىك. دۋپين جارىقتى جاقپاق بوپ ورنىنان تۇردى دا، گ.. نە ءۇشىن كەلگەنىن ايتقاندا، لەزدە قايتادان ورنىنا وتىردى. ول كوپتەن بەرى باسىن قاتىرعان ءبىر قىلمىس جونىندە اقىلداسپاق ەكەن.
- ويلانۋدى تالاپ ەتەتىن ماسەلە بولسا، – دەدى دۋپين، – قاراڭعىدا وتىرىپ اقىلداسقانىمىز ناتيجەلى بولماق.
- بۇل سەنىڭ تاعى ءبىر ەرەكشە كوزقاراسىڭ، – دەدى وفيسەر. ول ءوزىنىڭ تۇسىنىگى اياسىنان تىس قۇبىلىستاردىڭ ءبارىن «ەرەكشەلىك» دەپ باعالاۋدى ادەتكە اينالدىرىپ، كىلەڭ «ەرەكشەلىكتەر» الەمىندە ءومىر سۇرەتىن.
- وتە دۇرىس، – دەدى دۋپين قوناعىنا ىڭعايلى ورىندىققا وتىرۋدى يشارا ەتىپ.
- سونىمەن ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن ايتىڭىزشى ، – دەدىم مەن، – كىسى ءولىمى ەمەس دەپ ۇمىتتەنەمىن.
- جوعا، كىسى ءولىمى ەمەس. بۇل وتە قاراپايىم ءىس، ءوزىمىز اشا الاتىنىمىزعا ەش كۇمانىمىز جوق. ءبىراق جۇمباق ءارى تۇسىنىكسىز بولعاندىقتان، ماسەلەنىڭ جاي-جاپسارىن ءدۋپيننىڭ دە بىلگەنى ءجون.
- قاراپايىم ءارى جۇمباق ءىس، – دەدى دۋپين.
- ءيا، ءدال سولاي. سونشالىقتى قاراپايىم ءىستىڭ جۇمباعى ءالى كۇنگە دەيىن شەشىلمەگەنىنە ءوزىمىز دە تاڭبىز.
- بالكىم، پوليسيا قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن ماسەلەنى قيىنداتىپ تۇرعان ونىڭ سونشالىقتى قاراپايىمدىلىعى شىعار، – دەدى مەنىڭ دوسىم.
- ءوزىڭ ءبىر قايداعى-جوقتى ايتادى ەكەنسىڭ، – دەدى گ... قارق-قارق كۇلىپ.
- مۇمكىن، جۇمباقتىڭ شەشىمى كوزگە ىلىنبەيتىن كىشكەنتاي ءبىر نارسە شىعار، – دەدى دۋپين.
- پا، شىركىن! نە دەگەن اقىل دەسەڭشى!
- جارايدى، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن ايتىڭىز ەندى، – دەدىم مەن.
- ايتامىن، – دەدى وفيسەر ورىندىققا وتىرعان سوڭ، – ماسەلەنى ەكى اۋىز سوزبەن تۇسىندىرەمىن. ءبىراق بۇل وتە قۇپيا ءىس ەكەنىن الدىن-الا ەسكەرتىپ قويايىن. ەگەر بۇل ءىستى الدەكىمگە ايتقانىم ءمالىم بولسا، مەن ورنىمدى بوساتىپ، قىزمەتىمنەن كەتۋگە ءماجبۇر بولامىن.
- ايتا بەرىڭىز، – دەدىم مەن.
- جارايدى. مەن ءبىر لاۋازىمدى تۇلعادان مىناداي اقپارات الدىم: وتە ماڭىزدى، قۇندى ءبىر حات پاتشا بولمەلەرىنىڭ بىرىنەن ۇرلانعان. حاتتى العان كىم ەكەنىن بىلەمىز، ونى كورگەن كۋاگەر بار. ءقازىر حات ونىڭ وزىندە ەكەنى تاعى بەلگىلى.
- مۇنى قايدان بىلەسىز؟ – دەپ سۇرادى دۋپين.
- ەگەر ۇرى حاتتان ايرىلىپ قالسا، وندا ءبىر وقيعالار ورىن الۋى كەرەك. ءالى ونداي ەشتەڭە بولا قويعان جوق.
- اشىپ ايتىڭىزشى، – دەدىم مەن.
- جاقسى. الگى ۇرلانعان حات ارقىلى ۇرى ءبىر كىسىنى ايتقانىنان شىعارماي، دەگەنىمەن جۇرگىزە الادى. – گ... جۇمباقتاپ سويلەگەنىنە وز-وزىنە كوڭىلى تولدى.
- مەن ءالى تولىق تۇسىنگەن جوقپىن، – دەدى دۋپين.
- مىسالى، الگى حاتتا جاۋاپتى قىزمەتتەگى ءبىر لاۋازىمدى تۇلعا تۋرالى جامان نارسەلەر جازىلعان دەلىك. حاتتى ۇرلاعان ادام سونى جۇرتقا جاريا ەتىپ، ابىرويىن توكپەس ءۇشىن شەنەۋنىك ۇرىنىڭ قانداي تالابىنا دا كونبەيدى مە؟
- ءبىراق ۇرى حات يەسىن دەگەنىمەن جۇرگىزۋ ءۇشىن، الدىمەن، ءوزىنىڭ حاتتى ۇرلاعانىن ءبىلدىرتۋ كەرەك قوي. بۇعان كىمنىڭ باتىلى بارادى؟!
- ۇرى – ءتىرى جاننان جاسقانبايتىن د... ەسىمدى مينيستر. حاتتى جوعالتقان ادام ءوز بولمەسىندە وقىپ وتىرعاندا، د... كىرىپ كەلەدى. يەسى حاتتى جاسىرعىسى كەلگەنمەن، ۇلگەرمەي قالادى. سوندىقتان حاتتى ۇستەل ۇستىندە قالدىرۋعا ءماجبۇر بولادى. اككى مينيستر د...-نىڭ تىمىسكىلەگىش جانارى ۇستەلدەگى قاعاز بەن حانىمنىڭ (حات يەسى) الدەنەگە قوبالجىپ وتىرعانىن بىردەن بايقايدى. حانىمنىڭ «قۇپياسىن» ىشتەي بولجاپ بىلەدى. كەلگەن شارۋاسىن اڭگىمەلەپ بولعان سوڭ، د... قورجىنىنان الگى حاتپەن بىردەي قاعاز شىعارادى دا، وقىعان سىڭاي تانىتادى. «وقىپ» بولعان سوڭ، ۇستەلدەگى حاتتىڭ جانىنا قويادى. سودان سوڭ تاعى دا ون بەس مينۋت ساياسي تاقىرىپتا اڭگىمە ايتىپ وتىرا تۇرادى. اقىرىندا بولمەدەن شىعاردا، ۇستەلدەگى حانىمنىڭ حاتىن الادى دا، ونىڭ ورنىنا ءوزىنىڭ ەش ماڭىزى جوق قاعازىن قالدىرىپ كەتەدى. بولمەدە ءۇشىنشى ادام بولعاندىقتان، حانىم سونىڭ ءبارىن كورە تۇرا، ءلام-ميم دەپ قارسىلىق بىلدىرە المايدى.
- سوندا، – دەدى دۋپين، – ءسىز حاتتى ۇرلاتقان ادامدى دا، ۇرلاعان ادامدى دا بىلەسىز. د... حانىمدى دەگەنىمەن جۇرگىزىپ وتىر. حانىم ونىڭ حاتتى العانىن كورگەن جانە ول حانىمنىڭ كورگەنىن بىلەدى. سولاي ما؟
- ءيا، – دەدى وفيسەر، – د... الگى حاتتى ساياساتتاعى مانساپ ءۇشىن كۇرەستە پايدالانىپ ءجۇر. حانىم حاتتى قايتارۋ كەرەك ەكەنىن كۇننەن-كۇنگە ۇعىنا تۇسۋدە. جاريا تۇردە قايتارا المايتىندىقتان، مەنەن كومەك سۇراعان بولاتىن.
- ءسىزدى ەڭ دانا كەڭەسشى دەپ ويلاعان عوي، شاماسى، – دەدى دۋپين.
- ونداي پىكىردە بولۋى ابدەن مۇمكىن، – دەپ جاۋاپ بەردى گ... .
- مينيستر حاتتى قۇرتىپ جىبەرمەي، ساقتاپ قويۋعا تىرىساتىنى انىق. ايتپەسە، حانىمدى دەگەنىمەن جۇرگىزە المايدى. حات ءالى ودا ەكەنىنە سەنۋگە ءتيىسپىز، – دەدىم مەن.
- البەتتە، – دەدى وفيسەر، – حات ءمينيستردىڭ وزىندە ەكەنىنە سەنىمدى بولعاندىعىمنان، ونىڭ ءۇيىنىڭ ءار قۋىسىن ءتىنتىپ شىقتىم. بۇل وڭايعا سوقپادى، ويتكەنى قۇپيا تۇردە تىنتكەن ەدىم. مينيستر ىسىمىزدەن سەزىكتەنىپ قالار بولسا، وزىمىزگە ءقاۋىپ تونەتىنىن حانىم ەسكەرتكەن بولاتىن.
- ءبىراق پاريج پوليسياسى قۇپيا تۇردە ءتىنتۋدى وتە جاقسى مەڭگەرگەن عوي، – دەدىم مەن، – مۇنداي ىسپەن بۇرىن ءجيى اينالىسقان.
- ءيا، ارينە. سوندىقتان مەن بۇل ىسكە كىرىسكەن ەدىم. ءمينيستردىڭ ءار ءتۇنى ۇيىندە بولمايتىنى ءبىز ءۇشىن ۇلكەن جەڭىلدىك. ءۇي قىزمەتكەرلەرى قوجايىن بولمەسىنەن ءسال قاشىقتاعى بولمەلەردە ۇيىقتايدى. مەندە پاريجدەگى كەز-كەلگەن ەسىكتى اشا الاتىن كىلتتەر بار ەكەنىن ءوزىڭ بىلەسىڭ. الگى حاتتى يەسىنە قايتارامىن دەپ وز-وزىمە ۋادە بەرگەندىكتەن، ءۇش اي بويى ءار ءتۇنىمدى تىنتۋمەن وتكىزدىم. قۇپيا بولسا دا، حاتتى قايتارسام، وتە ءىرى كولەمدە سىياقى الاتىنىمدى دا ايتايىن. ءۇيدىڭ قۋىس-قۋىسىن تۇگەل ءتىنتىپ شىققانعا دەيىن، حاتتى تاباتىنىمنان ءۇمىتىمدى ۇزبەپ ەدىم.
- بالكىم، حات ۇيگە تىعىلماعان شىعار، – دەدىم مەن.
- مەن ءۇيدىڭ ىشىندە دەپ ويلايمىن، – دەدى دۋپين.
- ءمينيستردىڭ ونە بويىن تەكسەرىپ كوردىڭىزدەر مە؟
- ءيا، توناۋشى كەيپىندەگى مەنىڭ جىگىتتەرىم ونىڭ تۇلا بويىن ەكى رەت ءتىنتىپ شىقتى.
- ول قاجەت ەمەس ەدى، – دەدى دۋپين، – د... سونشالىقتى اقىماق ەمەس. سونداي بىردەڭە ۇيىمداستىرىلاتىنىن ءوزى دە ىشتەي كۇتكەن بولۋ كەرەك.
- سونداي اقىماق ەمەس، – دەدى وفيسەر، – ءبىراق اقىن بولعاندىقتان، ءسال قيالي.
- دۇرىىىس، – دەدى ويعا شومعان دۋپين.
- ءۇيدى قالاي تىنتكەندەرىڭىزدى ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ بەرىڭىزشى، – دەدىم مەن.
- ءبىز عيماراتتىڭ قۋىس-قۋىسىن تۇگەل ءتىنتىپ شىقتىق. ءۇيدىڭ ءار بولمەسىن اپتالار بويى تۇنىمەن تەكسەردىك. الدىمەن، جيھازداردىڭ بار تارتپالارىن قارادىق. ەشقانداي «قۇپيا» تارتپا پوليسيا وفيسەرىنىڭ نازارىنان تىس قالمايتىنىن بىلەسىز دەپ ويلايمىن. سودان سوڭ وتىرعىشتاردىڭ وتىراتىن جۇمساق جەرىن ينە سۇعىپ تەكسەردىك. سوسىن ۇستەلدەردىڭ بەتكى بولىگىن اياقتارىنان اجىراتىپ قاراپ كوردىك.
- نە ءۇشىن؟ – دەپ سۇرادى دۋپين.
- حات اياقتارىندا تىعىلمادى ما ەكەن دەپ ويلادىق. ادەتتە، ادامدار تۋرا سولاي كەرۋەتتىڭ بەتكى جانە استىڭعى بولىگىن الدەنەنى جاسىرۋ ءۇشىن پايدالاناتىن ەدى عوي.
- ءبىراق سىزدەر جيھازداردى تولىقتاي بولشەكتەپ تەكسەرمەگەن سياقتىسىزدار. حاتتى نىعىزداپ بۇكتەپ، ءبىر كىشكەنتاي قۋىسقا، مىسالى، وتىرعىشتىڭ ارقالىعىنا جاسىرۋى مۇمكىن عوي.
- ءبىز ءار جيھازدىڭ ءار بولىگىنىڭ ءار بولشەگىن مۇقيات تەكسەردىك. اعاش بەتىندەگى شاڭ توزاڭىن الما كورگەندەي قالت جىبەرمەيتىن قىراعى كوزدەر الدەقانداي قۋىس بولسا، كورمەي قالۋى مۇمكىن ەمەس ەدى.
- كەرۋەت، جاپقىش، پەردە، كىلەمدەردىڭ بارلىعىن تەكسەرگەن شىعارسىزدار؟
- ارينە. بۇل شارۋالاردى تىندىرعان سوڭ، عيمارات قاڭقاسىن تەكسەردىك. ەدەن، باسپالداق، قابىرعانىڭ ءىشى-سىرتىن تۇگەل قاراپ شىقتىق.
- كۇندىز كۇلكىدەن، تۇندە ۇيقىدان ايىراتىن كەلىسىمشارت جاساسىپسىزدار وندا، – دەدىم مەن.
- ءيا، سولااي. ءبىراق سىياقى وتە ۇلكەن مولشەردە.
- ءۇيدىڭ اۋلاسىن تەكسەردىڭىزدەر مە؟
- اۋلاعا كىرپىش توسەلگەن. باستاپقىدار بۇل ءبىزدى كۇدىكتەندىرگەنى راس. دەگەنمەن، كىرپىشتەردىڭ اراسىنداعى سۇيىقتىقتى تەكسەرىپ، ورنىنان قوزعالماعانىنا كوز جەتكىزدىك.
- د...-نىڭ قاعازدارىنىڭ اراسىن، كىتاپحاناسىندا كىتاپتارىنىڭ اراسىن قارادىڭىزدار ما؟
- البەتتە. ءبىز ءار كىتاپتىڭ بىردە-بىر بەتىن جىبەرمەي پاراقتاپ شىعۋمەن قوسا، مۇقابالاردىڭ قالىڭىدىعىن دا مۇقيات ولشەپ قارادىق.
- تۇسقاعازداردىڭ ارتىن تەكسەردىڭىزدەر مە؟
- تەكسەردىك.
- وندا، – دەدىم مەن، – حات ءۇيدىڭ ىشىندە دەگەن ويلارىڭىز قاتە.
- مەن نە جورامالدارىمدى دا بىلمەيمىن، – دەدى گ... ، – سونىمەن، دۋپين، ماعان قانداي كەڭەس بەرەسىڭ؟
- ءۇيدى قايتادان تەەكسەرىپ شىعىڭىز.
- ونىڭ قاجەت ەمەس ەكەنى انىق. مەنىڭ تىنىس الىپ، اۋا جۇتاتىنىم قانداي شىندىق بولسا، حاتتىڭ ۇيدە جوق ەكەنى دە سونداي شىندىق، – دەپ جاۋاپ بەردى گ... .
- مەن سىزگە بۇدان ارتىق كەڭەس بەرە المايمىن، – دەدى دۋپين، – حاتتىڭ تولىق سۋرەتتەمەسى بار ما؟
- ءيا، ارينە، – دەپ وفيسەر قورجىنىنان داپتەرىن شىعاردى دا، حاتتىڭ سىرتقى كورىنىسى قانداي ەكەنىن وقىپ بەردى.
سودان سوڭ ۇيدەن ۇنجىرعاسى تۇسكەن كۇيدە شىعىپ كەتتى. مەن بۇرىن ونىڭ مۇنشالىقتى كوڭىلى قۇلازىعانىن كورمەگەن ەدىم.
بىرنەشە ايدان سوڭ، دۋپيننىڭ ۇيىندە اڭگىمەلەسىپ وتىرعانىمىزدا، وتكەن جولعىداي تاعى دا وفيسەر كىرىپ كەلدى. اماندىق-ساۋلىق سۇراسقاننان كەيىن، مەن ودان حاتتى تاپقان-تاپپاعاندىعىن سۇرادىم.
- دۋپين ايتققاننان كەيىن ءۇيدىڭ قۋىس-قۋىسىن تاعى دا ءتىنتىپ شىقتىم. ءبىراق ءوزىم ويلاعانداي ەڭبەگىم زايا كەتتى، – دەدى ول.
- سىياقى مولشەرىن قانشا دەدىڭىز؟ – دەپ سۇرادى دۋپين.
- ءدال قانشا ەكەنىن ايتپاي-اق قويايىن، ءبىراق وتە كوپ مولشەردە. الگى حاتتىڭ ماڭىزى كۇننەن-كۇنگە ارتىپ بارا جاتقاندىقتان، جۋىردا سىياقى ەكى ەسەلەندى. الايدا تاعى ەكى ەسەگە كوبەيسە دە، وسى ىزدەستىرگەنىمنەن ارتىق قولىمنان ەشتەڭە كەلمەيدى.
- ال مەن كەلەدى دەپ ويلايمىن.
- قالايشا؟
- مىسالى، وزىڭىزگە كەڭەسشى جالداۋىڭىزعا بولادى. دارىگەر ابەرنەسي جايلى حيكايانى ەستىگەن بە ەدىڭىز؟
- جوق، ول قانداي حيكايا؟
- بىردە ءبىر ساراڭ باي دارىگەر ابەرنەسيدەن تەگىن مەديسينالىق كەڭەس العىسى كەلەدى. ءوز ءبىر قۋ ەكەن، اۋەلى اڭگىمەنى مۇلدە باسقا تاقىرىپتا باستايدى. ءسوز اراسىندا بىلاي دەيدى: «ماسەلەن، ءبىر كىسى مىناداي اۋرۋمەن اۋىرادى دەلىك (وسى جەردە باي ءوزىنىڭ اۋرۋىن ايتادى). دارىگەر، سوندا وعان نە ىستەۋدى ءجون كورەر ەدىڭىز؟»
- دارىگەردەن كەڭەس الۋ كەرەك، ارينە! – دەپتى ابەرنەسي.
- ءبىراق، – دەدى كىشكەنە ىڭعايسىزدانىپ قالعان وفيسەر، – ماعان تۇششىمدى كەڭەس بەرىپ، بۇل ماسەلەدە كومەكتەسكەن ادامعا سىياقىنىڭ جارتىسىن بەرەر ەدىم.
- ولاي بولسا، – دەپ دۋپين تارتپانى اشتى دا، چەك الىپ وفيسەرگە بەردى، – سىياقىنىڭ جارتىسىن مۇنجا جازىڭىز، سودان كەيىن سىزگە حاتتى بەرەمىن.
مەن تاڭدانىسىمدى جاسىرا المادىم. گ... ءوز قۇلاعىنا ءوزى سەنبەدى. ول بىرنەشە مينۋت بويى سويلەي الماي، دۋپينگە اڭتارىلىپ قاراپ قالىپتى. اقىرىندا جالما-جان قالامعا جارماستى دا، چەككە سىياقىنىڭ جارتىسىن جازىپ، دۋپينگە بەردى. مەنىڭ دوسىم چەكتى ءبىر قاراپ، قورجىنىنا سالدى دا، تارتپادان حاتتى الىپ، وفيسەرگە بەردى. گ... قۋانىشتان جۇرەگى جارىلارداي بوپ، قولدارى دىرىلدەگەن كۇيى حات ءماتىنىن وقىپ شىقتى. سودان سوڭ سويلەۋگە دە مۇرشاسى بولمي، لەزدە ۇيدەن شىعىپ كەتتى. ول شىعىپ كەتكەن سوڭ، دوسىم ماعان حاتتى قالاي تاپقانىن ايتىپ بەردى.
- پاريج پوليسياسى، – دەدى ول، – ۇيرەنشىكتى ىزدەستىرۋ تاسىلىنە وتە شەبەر، ولار مۇقيات ءارى ءتوزىمدى بولعاندىقتان، بۇل ءادىس كوبىنە ناتيجە بەرەدى. دەگەنمەن، ولاردا جانە گ...-نىڭ وزىندە دە ءبىر وسالدىق بار: قىلمىسكەردىڭ ويلاۋ جۇيەسىن جورامالداۋعا تىرىسپايدى. قىلمىسكەر كىم بولسا دا، قانداي قىلمىس جاسالسا دا، پوليسيانىڭ ىزدەستىرۋ ءتاسىلى ۇنەمى بىردەي. گ... جانە ونىڭ ادامدارىنىڭ حاتتى تابا الماۋ سەبەبى – بىرىنشىدەن، قىلمىسكەردىڭ ويىن بولجاي الماعان، ەكىنشىدەن، ونىڭ ايلا-شارعىسىن باعالاماعان. بۇرىن وزدەرى قۇپيا حاتتاردى قالاي جاسىرسا، سول جولمەن ىزدەگەن. گ... ءوزى تىنتكەن جەرلەردە عانا حات جاسىرۋلى بولۋى مۇمكىن دەپ ويلاعان: ۇستەلدىڭ اياعىندا بولماسا، ورىندىقتىڭ ارقالىعىندا، وندا بولماسا، لينولەۋمنىڭ استىندا نەمەسە كىتاپ مۇقاباسىنىڭ ىشىندە. بۇل ىستە پوليسيانىڭ ساتسىزدىككە ۇشىراۋ سەبەبى – گ... ءمينيستردى اقىن بولعاندىقتان، قيالي دەپ مەنسىنبەگەن، ونىڭ قۋلىق-سۇمدىعىن ەلەمەگەن. «ءبىراق مينيستر راسىمەن دە اقىن با؟» – دەپ وزىمە سۇراق قويدىم. ولار ەكى اعايىندى، ەكەۋى دە وقىعان. ءمينيستردىڭ ءوزى عىلىمي كىتاپتار جازعانىن بىلەمىن. ول اقىن ەمەس، عالىم.
- بۇل ويىڭ دۇرىس ەمەس. مەن ونى جاقسى تانيمىن. ول ءارى عالىم، ءارى اقىن. جاي عانا عالىم بولسا، حاتتى سەنىمدى جەرگە جاسىرۋعا ورەسى جەتپەس ەدى. مۇنداي پىكىرىڭمەن مەنى تاڭعالدىرعانىڭمەن، بۇل باسقا تاقىرىپ، بولەك ماسەلە. ءقازىر حاتتى قالاي تاپقانىڭا قىزىعىپ بارام. اڭگىمەڭدى جالعاستىرا بەر.
- جاقسى. د... عالىم، اقىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، ساۋاتتى ساياساتكەر ءارى پاتشا سارايىنىڭ بەدەلدى قىزمەتكەرى. مۇنداي ادام پوليسيا ءۇيىن ءتىنتىپ، ءاردايىم باقىلاۋدا ۇستايتىنىن جاقسى بىلەدى. ءار ءتۇنى ۇيىندە بولماۋى دا، پوليسياعا ءتىنتۋ ءۇشىن ەركىن مۇمكىندىك بەرگەندىكتەن. حاتتى تابا الماعان پوليسيا ىزدەگەنى ءۇيدىڭ ىشىندە دەگەن پىكىردەن ءبىرجولا كۇدەر ءۇزسىن دەگەن ماقساتى بولعان د... پوليسيا ءۇيدىڭ قۋىس-قۋىسىن تۇگەل تىنتەتىنىن، جيھاز بولىكتەرىنىڭ بولشەكتەنەتىنىن، قىسقاسى حاتتى قايدان ىزدەيتىنىن بىلگەن. سول سەبەپتى، حاتتى تىعۋ ءۇشىن كوزگە كورىنەتىن ءبىراق ەلەۋسىز، ەشكىم ويلامايتىن جەردى تاڭداۋعا ءماجبۇر بولعان. و باستا ماسەلەنى قيىنداتىپ تۇرعان سونشالىقتى قاراپايىمدىلىعى ەكەنىن ايتقانىمدا، گ... قالاي كۇلگەنى ەسىڭدە شىعار؟
- ءيا، ەسىمدە، – دەدىم مەن، – ول سەنى ازىلدەپ تۇر دەپ ويلاپ قالدى.
- الايدا مەن ازىلدەمەگەن ەدىم، – دەدى دۋپين، – بالالاردىڭ گەوگرافيالىق كارتامەن وينايتىن ويىنى بار. ويىننىڭ شارتى بويىنشا، ءبىر ويىنشى كارتاداعى قالا، وزەن، نەمەسە شتات اتىن اتايدى. ەكىنشىسى ونى كارتادان تابۋ كەرەك. شاعىن جەر-سۋ اتتارىن تابۋ قيىن دەپ ويلايتىندىقتان، كوپ بالالار كارتاداعى وتە كىشكەنتاي ارىپتەرمەن جازىلعاندارىن تاڭدايدى. ال اقىلدى ويىنشى كوپ ادام ءمان بەرمەيتىن، ەلەۋسىز، ۇلكەن ارىپتەرمەن جازىلعان ءسوزدى جاسىرار ەدى. كوشەدەگى دۇكەندەردىڭ اتاۋلارىن بايقاۋىمىز دا تۋرا وسىلاي. ءبىز شۇقشيىپ كىشكەنتاي جازۋلاردى وقۋعا تىرىسامىز، ال ۇلكەن جازۋمەن جازىلعان سوزدەرگە نازار اۋدارمايمىز. حاتتى مينيستر ەشقايدا جاسىرماي-اق «جاسىرىپ» قويعانىن، دۇرىستاپ قاراساڭ، كوزگە كورىنىپ تۇرعانى دوسىمىز گ...-نىڭ ويىنا دا كىرىپ-شىقپاعان.
باتىل مينيستردەن مۇنداي قۋلىق شىعادى دەپ ويلاعاندىقتان، پىكىرىمدى دالەلدەيىن دەپ شەشتىم. ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ قارا كوزىلدىرىك كيىپ، د...-نىڭ ۇيىنە باردىم. پاريجدەگى ەڭ ەڭبەكقور ادامداردىڭ ءبىرى بولسا دا، ول جۇمىسقا زاۋقى سوقپايتىن، جالقاۋ بولىپ كورىنگىسى كەلدى. ونىڭ قۋلىعىنا ساي مەن دە كوزى ناشار كورەتىن ادام بولعاندىقتان، قارا كوزىلدىرىك كيىپ العانىمدى ايتتىم. اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا سۇحباتقا كوڭىل بولۋگە دە، سونداي-اق اينالاما كوز جۇگىرتۋگە دە شامام جەتتى. مەن مينيستر جانىندا وتىرعان ۇلكەن جازۋ ۇستەلىنە قىزىعۋشىلىق تانىتتىم. ۇستىندە ءبىر بۋما قاعاز، حاتتار، بىرنەشە كىتاپ جانە مۋزىكالىق اسپاپ بار ەدى. كوزبەن ءبىراز ءتىنتىپ، كوڭىلگە كۇدىك سالار ەشتەڭە كورگەن جوقپىن. اقىرىندا مەنىڭ كوزىم بولمەنى شارلاپ ءجۇرىپ، سىمنان جاسالعان قاراپايىم حات سالعىشقا ءتۇستى. تۋرا وشاقتىڭ ۇستىندە كوك جىپپەن توبەدەگى ىلمەككە ءىلىنىپ تۇر. بۇل حات سالعىشتا بەس-التى ۆيزيتكا جانە ءبىر حات بار ەكەن. سارعايعان كونۆەرتتىڭ ورتاسى ءسال عانا جىرتىلىپتى. الدەكىم كونۆەرتتى جىرتىپ، حاتتى الماق بولىپ، كەيىن ول ويىنان اينىپ، ساقتاپ قويعانداي. سىرتىنداعى ءمور د... وتباسىنىكى ەكەنىن بىردەن بىلۋگە بولادى. ال حات ءمينيستردىڭ وزىنە ارنالعانىن ادەمى ايەل جازۋىنان ۇقتىم. كونۆەرتتى حات سالعىشتىڭ ورتاسىنا سالا سالىپتى.
«مەنىڭ ىزدەگەنىم وسى» دەدىم ىشتەي وز-وزىمە. ماعان گ... ايتقان كونۆەرتتىڭ ءتۇرى باسقاشا ەدى. ءبىراق ءمور، مەكەن-جاي، ايەل جازۋى – بارلىعى دا پوليسيانى جاڭىلىستىرۋ ءۇشىن ادەيى ۇيىمداستىرىلعان نارسەلەر ەكەنىن ءتۇسىندىم. سونىمەن قاتار، جىرتىلعان، كىرلەنگەن كونۆەرتتىڭ حات سالعىشقا قالاي بولسا سولاي سالىنا سالۋى – مۇقيات ءارى ۇقىپتى ءمينيستردىڭ ادەتتەگى داعدىسىنا ۇقسامايتىن ەدى. وسىنىڭ ءبارىن ىشتەي تارازىلاعان سوڭ، مەن ىزدەگەن حاتتى تاپقانىما كۇمانىم قالمادى. تەزدەتىپ اڭگىمەنى اياقتاپ، مينيسترمەن سىپايى قوشتاسىپ، ۇيدەن شىعىپ كەتتىم. ۇستەل ۇستىندە التىن قورابىمدى ادەيى قالدىردىم. كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ الگى «ۇمىتقان» زاتىمدى الۋ ءۇشىن د...-نىڭ ۇيىنە تاعى باردىم. اڭگىمەلەسىپ تۇرعانىمىزدا، كەنەت سىرتتان اتىلعان مىلتىق داۋسى ەستىلدى. الدەكىم ىشقىنا ايقايلاپ، ءبىر توپ ادامنىڭ ۇرەيلى ءۇنى شىقتى. د... جالما-جان تەرەزەگە ۇمتىلىپ، شالقاسىنان اشىپ جىبەردى دە، سىرتقا ءۇڭىلدى. ال مەن بۇل مۇمكىندىكتى قالت جىبەرمەي، وشاقتىڭ ۇستىندە ءىلۋلى حات سالعىشتان كەشەگى كونۆەرتتى الدىم دا، ۇيىمنەن دايىنداپ اكەلگەن تۋرا سونداي باسقاسىن ورنىنا سالىپ قويدىم. سودان سوڭ مەن دە تەرەزەگە جاقىنداپ، دالاعا قارادىم. ءبىر ەر ادام ىشىندە كۇكىرت بار، ءبىراق وعى جوق قارۋمەن ءبىر توپ ايەل مەن بالالارعا كەزەنىپ اتىپتى. كوشەدەگى شۋ سودان شىققان ەكەن. ەشكىم زيان شەكپەگەنى انىقتالعان سوڭ، الگى ەر ادامعا جايىنا كتۋگە رۇقسات ەتىلدى. مەن دە كوپ ۇزاماي د...-نىڭ ۇيىنەن شىقتىم. جانە ءبىرازدان سوڭ الگى ەر اداممەن جولىعىپ، ۋادەلەسكەن اقشانى بەردىم.
- حات سالعىشقا باسقا كونۆەرتتى نە ءۇشىن سالدىڭ سوندا؟ – دەپ سۇرادىم مەن.
- مەنىڭ ساياسي كوزقاراسىمدى ءوزىڭ بىلەسىڭ، – دەپ جاۋاپ بەردى دۋپين، – بۇل ماسەلەدە مەن حانىمدى قولدايمىن. ون سەگىز اي بويى مينيستر حانىمدى دەگەنىمەن جۇرگىزىپ كەلدى. ال ءقازىر، كەرىسىنشە، حانىم مينيسترگە ايتقانىن ورىنداتا الادى. ويتكەنى، مينيستر حات وزىندە ەمەس ەكەنىن ۇققانشا، ءالى بىرنەشە اپتا، بالكىم بىرنەشە اي وتەدى. بۇل ارالىقتا وزىنە قوقان-لوقى كورسەتكەن د...-نى حانىم قاقپانعا تۇسىرە الادى. ءسويتىپ، ونىڭ سيااساتتاعى بەدەلىن تۇسىرۋىنە مۇمكىندىك بار. مەن مينيسترگە عانا ەمەس، ادامدىقتان جۇرداي كەز-كەلگەن ادامعا مۇلدەم جانىم اشىمايدى. د... مەن تاستاپ كەتكەن كونۆەرتتى اشىپ كورگەندە، قانداي كۇيدە بولاتىنىن كورگىم كەلەدى.
- نە ءۇشىن؟ وندا نە دەپ جازىپ ەدىڭ؟
- ەشتەڭە جازباعانىم ءمينيستردى وكپەلەتەر دەپ ويلادىم. وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ۆەنادا ول ماعان سان سوقتىرىپ، الداپ كەتكەن ەدى. سول كەزدە مۇنى ۇمىتپايتىنىمدى سىپايى تۇردە ايتقان بولاتىنمىن. وزىنەن ايلاسىن اسىرعان كىم دەپ باسىن قاتىرماس ءۇشىن وعان ءسال كومەكتەسەيىن دەدىم. مەنىڭ جازۋىمدى قاپىسىز تانيتىندىقتان، پاراقتىڭ ورتاسىنا مىناداي ءبىر اۋىز ءسوز جازدىم:
«مۇنداي باتىل قۋلىقتى اشكەرەلەۋ ءۇشىن ودان اسقان باتىل قۋلىق كەرەك».
اۋدارعان: الپامىس فايزوللا،
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى