ءبىزدىڭ اۋىلدا قاراتورە دەگەن كىسى تۇرعان. ءوز ەسىمى باسقا بولعانمەن، بۇل اتتى وعان ءانشى جەڭگەسى قويعان. جەڭگەسى تويدا ءان شىرقاعاندا قاراتورە دە قوسىلا كەتەتىن. ءوزى ەڭگەزەردەي قارا ءداۋدىڭ ءان ايتقاندا داۋسى جىپ-جىڭىشكە، ايەل داۋسىنداي ەدى. مىنەزى دورەكى بولعانمەن، وسىنداي ەرەكشە داۋسى ءۇشىن ەل تويدا وعان ءان ايت دە قولقا سالاتىن.
تەك داۋىس قانا ەمەس، قاراتورە بۇكىل بولمىسىمەن ەرەكشە ادام ەدى. ايەلىن كۇندە ۇراتىن ادەتى بار. ايەلى باعيلا سەگىز بالانىڭ اناسى. ءتورت ۇل، ءتورت قىزدى جالعىز ءوزى باعىپ-قاعىپ، كۇيەۋىنىڭ جاقسىسىن اسىرىپ، جامانىن جاسىرىپ دەگەندەي، وتباسىن ۇستاپ وتىرعان بەرەكەلى جان. قاراتورەنىڭ وتباسى وسى ايەلدىڭ ارقاسىندا ۇستالىپ تۇر دەسەك بولادى.
قاراتورە اراقتى كۇندە ىشەدى. ايەلىنە ماس كۇيىندە كۇش كورسەتۋدەن شارشامايدى. اۋىل ايەلىنىڭ شىدامدىلىعى دەگەن شەكسىز عوي. ءوزى دۇرىس تابىس تا تاپپايتىن كۇيەۋىنىڭ بار اقشاعا اراق ساتىپ الىپ ىشكەنى باعيلانىڭ جانىنا باتسا دا، ءتوزىمى مىقتى ايەل اۋلەتتىڭ بەرەكەسىن ساقتاپ، ونىڭ نەبىر قىلىقتارىنا شىدادى-اق.
ءبىراق قانشا جىل شىداسىن؟ ىشكىشتىككە سالىنعان قاراتورە اراقتان تىپتەن باس كوتەرمەيتىن كۇيگە جەتتى. تاڭنىڭ اتىسى، كۇننىڭ باتىسى ىشىمدىككە سىلقيا تويىپ جۇرەتىن قارا ءداۋ كىسى سياقتى ءجۇرىپ-تۇرۋدان قالدى. سودان امالى تاۋسىلعان ايەلى ونى قاپشاعايداعى ماسكۇنەمدىكتەن ەمدەيتىن ورتالىققا اپارادى. بۇل ورتالىقتا ول ۇزاق جاتادى.
ءبىر جىل وتەدى. ىشكىشتىكتەن ءالى ايىقپاسا كەرەك، دارىگەرلەر ونى اۋىلعا قايتارا قويمايدى. دويىر مىنەزدى قاراتورەنى اۋىلدان ىزدەپ كەلۋگە ەشكىمنىڭ جۇرەگى داۋالامايدى. ءتىپتى بالالارى دا بارماعان عوي. ارينە، كۇن سايىن ۇرىس-كەرىسكە كۋا بوپ جۇرگەن ۇل-قىزى اكەسىنىڭ تۇكسيگەن قاباعىن كورۋگە قۇمارتپاعان شىعار.
بىردە ۇلىنىڭ ۇلكەنى ەرمەك الماتىداعى «سۋم-عا» كىرسە، ەكى يىعىنا ەكى كىسى مىنگەندەي ءداۋ ەركەك انادايدان كەلە جاتىر دەيدى. ەرمەك قاراسا كادىمگى اكەسى. اكەسى جۇدىرىق الا جۇگىرگەن سايىن اناسىن قورعاشتايتىن وسى ەرمەك ەمەس پە؟ ماسكۇنەمدىگىمەن قويماي، ەلگە ادۋىندى مىنەزىمەن بەلگىلى اكەسىنە اسا جاقىن بولماعان ەرمەك دۇكەن ىشىندە قارسى كەزدەسكەن قاراتورەنى كورسە دە كورمەگەن سىڭاي تانىتىپ، قاسىنان وتە شىعادى. كۇيەۋى اكەسىنە جىلى ۇشىراماعان سوڭ كەلىننىڭ دە اتاسىنا ءتىل قاتۋعا باتىلى جەتپەيدى.
سودان ءۇش كۇن وتكەندە اۋىلعا قارالى حابار جەتەدى. «ماسكۇنەمدەردى ەمدەۋ ورتالىعىندا قاراتورە دەرتىنەن ايىقپاستان قايتىس بولدى» دەگەن تەلەگرامما وتباسىن كۇڭىرەنتەدى. ول كەزدە اۋىل ۇيىمشىل ەدى عوي. «قاراتورە قايتىس بولىپتى» دەگەن حابار اعايىنعا تەز تارايدى.
مەنىڭ اپام قاراتورەنىڭ وتباسىنا جاقىن تۋىس بولعان سوڭ قارالى ۇيگە دەرەۋ جەتەدى. ماسكۇنەمدەردى ەمدەيتىن ورتالىققا جىبەرگەنىنە وكىنىپ، جىلاق-سىقتاپ وتىرعان ايەلىنە باسۋ ايتىپ، جانازا شىعارۋ جۇمىستارىنا ارالاسا باستايدى. ءسويتىپ اپام ەكى كۇن بويى قاراتورەنىڭ ۇيىندە بولادى. بارىنەن دە قاتتى قينالعانى قاراتورەنىڭ اپكەسى ەكەن. بەلىن تايانىپ سولقىلداپ، باۋىرىن جوقتاپ زارلاعانداعى داۋسى ەلدىڭ ساي-سۇيەگىن سىرقىراتىپتى.
اپام «باعيلا كۇيەۋىن ەمدەۋ ورتالىعىنا بەكەر جىبەردى. ەندى اپكەسى «باۋىرىمدى ولتىرگەن سەن» دەپ جالا جابۋى مۇمكىن» دەپ قاپالاندى. ەل «بايقۇستىڭ ەل ىشىندە ەمەس، ايدالاداعى ماسكۇنەمدەردى ەمدەۋ ورتالىعىندا جان تاپسىرعانى قيىن بولدى عوي. ەڭ بولماسا اۋىلدىڭ تازا اۋاسىمەن تىنىستاپ كەتپەدى، مارقۇم» دەسىپ، وكىنىش ءبىلدىرىپ جاتتى.
اتامنىڭ الماتىدا تۇراتىن ىنىسىنە دە تەلەفون ارقىلى حابار بەرىلدى. سويتسە، اتامنىڭ ءىنىسى «ول ءبىزدىڭ ۇيگە بۇگىن قونعان» دەپتى. اپامدار ازىلدەپ تۇر دەپ ويلاپ، «ولگەن كىسىنى ءبىزدىڭ ۇيگە قوندى دەگەنى نەسى؟» دەپ، يلانباپتى.
قالادان قاراتورەنىڭ سۇيەگىن اكەلەدى دەگەن ءۇشىنشى كۇنى ەل جەرلەۋ راسىمىنە كەرەكتىنىڭ ءبارىن دايارلاپ، كور قازاتىن جىگىتتەر ساقاداي ساي تۇرعان. بۇكىل اعايىن-تۋىس مارقۇمنىڭ ۇيىنە جينالىپ وتىرعان. ءبىر كەزدە اۋلادا جۇرگەن باعيلا تالىپ قالا جازداپ، تەڭسەلىپ بارىپ، ءۇيدىڭ قابىرعاسىنا سۇيەنىپ قالدى. جۇرت نە بولدى دەپ قاراسا، قاقپادان قاراتورە كىرىپ كەلە جاتىر دەيدى. ەل جاعاسىن ۇستاپ، ءبىرى تاڭ قالسا ەندى ءبىرى قورقادى. «باۋىرىم-اۋ، بۇل قالاي بولعانى؟» دەپ، اقساقالداردىڭ ءبىرى ءجون سۇراسا، ماسەلە مىنادا ەكەن.
قاراتورە سۋم ىشىندە كەزدەسكەن كەلىن-بالاسىنىڭ سويلەسپەك تۇگىلى امانداسپاي كەتكەنىنە قورلانىپ، قاتتى اشۋلانىپتى. ونىڭ ەمدەۋ وراتىلىعىنان ءبىرجولاتا شىعاتىن كۇنى تاياۋ ەدى. سونى ايتايىن دەسە كەلىن-بالاسى قايرىلماي كەتكەن عوي. «مەنى ادام قۇرلى كورمەدى. بۇلارعا مەن كورسەتەيىن» دەپ، ىشتەي كەكتەنگەن قاراتورە قولىنا قالام الىپ، قازاناما جازىپ، پوشتامەن اۋىلعا جىبەرەدى. ەل-جۇرتتىڭ شۋلايتىنىن بىلسە دە ادەيى سولاي ىستەگەن. ءسويتىپ، «سۇيەگىن اكەلەدى» دەگەن كۇننەن ءبىر كۇن بۇرىن اتامنىڭ الماتىدا تۇراتىن ءىنىسىنىڭ ۇيىنە بارىپ قونىپتى.
قاراتورە سودان كەيىن اراقتى قويعان ەكەن. ءىرى قالپىندا، مىنەزى دە وزگەرمەگەن كۇيى سەكسەننەن اسىپ دۇنيەدەن وزدى. باعيلانىڭ تىنىمسىز ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا سەگىز بالانىڭ بارلىعى ومىردەن ءوز ورنىن تاپتى. جۇرت قاراتورەنىڭ ۇل-قىزىنىڭ تۇگەل جوعارى ءبىلىم الىپ، ءوز سالاسىندا ابىرويلى قىزمەت اتقارىپ، وتباسىلى بولۋى باعيلانىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسى دەپ بىلەدى. تۇرمىسقا شىققان ءتورت قىزى جاقسى جار، ۇلگىلى كەلىن اتاندى. ۇلدارى ابىرويلى قىزمەت ىستەپ، بيىكتەردەن كورىنۋدە. نەمەرەلەرى دە ونەردە، سپورتتا جەتىستىكتەرىمەن تانىلۋدا.
قاراتورەنىڭ جامان قىلىعىن جۇرتقا بادىرايتپاي، شاڭىراعىن بيىك ۇستاي بىلگەن باعيلاداي قازاق ايەلىنىڭ ءتوزىم-قايراتى بۇگىنگى جاس كەلىنشەكتەرگە ۇلگى بولسا كەرەك.
ايعانىم ءبىرتۋار
