29 قاراشا كۇنى قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان «تاۋەلسىزدىك – ۇلت رۋحىنىڭ باستاۋى» اتتى مەرەكەلىك IV – پلەنۋم ءوتتى. ەگەمەن ەلىمىز ەڭسە تىكتەگەن شيرەك عاسىر ارالىعىنداعى ۇلت ادەبيەتىنىڭ بەتالىسى مەن جەتىستىكتەرى، شەشەمىن كۇتكەن تۇيتكىلدى ماسەلەلەرى تالقىعا تۇسكەن جيىندى قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى نۇرلان ورازالين اشتى. قالامگەر قاۋىم قازاق ادەبيەتىنىڭ قاراشاڭىراعىندا جينالىپ، ارقا-جارقا كۇيگە ەنگەن بۇل كۇنى ايتىلعان ويدىڭ وزەگى الاش جۇرتىنا ارنالادى. ەركىن ەلدىڭ ءتول ادەبيەتىن ەرتەڭگى ۇرپاققا ساف التىنداي تازا كۇيىندە جەتكىزۋ جولىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن، ۇلت رۋحىن ءقادىر تۇتاتىن جازۋشى قاۋىمنىڭ تاۋەلسىزدىك تاقىرىبىنا ارنالعان پلەنۋمىنداعى اقىن، الماس احمەتبەك ۇلىنىڭ «ءبىز – ازات ادەبيەتتى جاساۋشىلارمىز» اتتى بايانداماسىن «قامشى» پورتالى وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى.
***
تاۋەلسىزدىك ۇلت مۇددەسىنىڭ جەڭىسى.
تاۋەلسىزدىك ازات ادەبيەتتىڭ باستاۋى.
قۇرمەتتى جازۋشىلار، قالامگەرلەر سىزدەردى تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى مەرەيتويىمەن قۇتتىقتايمىن. تاۋەلسىزدىك ازات ادەبيەتتىڭ باستاۋى دەدىك. ەگەر ول – تاۋەلسىز ادەبيەتتىڭ بەلگىسى ازات ويدىڭ ۇلت رۋحىنىڭ – ونىڭ تاۋەلسىز سەزىمىنىڭ بەينەسىن كورسەتۋ بولسا ءبىز قازاقستان جازۋشىلارى سول ازات ادەبيەتتى جاساۋشىلارمىز. ءار قازاقتىڭ ءوزىنىڭ ازاتتىعىن سەزىنۋىنە، تاۋەلسىزدىكتى باعالاۋىنا، سونداي ۇلكەن رۋحتى بولۋىنا قىزمەت ەتۋشىلەرمىز. الگىندە عانا وسىنداي قۇلشىنىستاعى جازۋشىلاردىڭ ءبىر پاراسىن كادىربەك سەگىزبايەۆ اعامىز اتاپ ءوتتى. ول تىزىمدىكتى مولايتا تۇسۋگە بولادى. «ازات ادەبيەت» دەگەندە سونداي قۇندىلىعى بار شىعارمالاردى دارىپتەۋگە، ونى جازعان اۆتورلاردى اتاۋعا ءتيىسپىز.
مەن ازاتتىقپەن بىرگە وتانعا ورالعان قازاقپىن. ماعان ءسوز بەرىلگەندە ەڭ الدىمەن كوشباسشىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ باستاۋىمەن ورالعان ميلليون قازاقتى ايتامىن. ول ميلليون ادامنىڭ ورالۋى عانا ەمەس، ميلليون ساعىنىشتىڭ، ميلليون ارماننىڭ، وتانىن شەكسىز سۇيگەن ميلليون جۇرەكتىڭ ورالۋى؛ وتانىن كۇشىن بەرەتىن ميلليون بىلەكتىڭ ورالۋى؛ قايماعى بۇزىلماعان قازاق ءتىلىنىڭ ورالۋى؛ ساليقالى ءسالت-داستۇرىمىزدىڭ ورالۋى. تەك قازاق تىلىندە عانا سويلەيتىن، تەك قازاق تىلىندە عانا تىڭدايتىن ميلليون رەيتينگتىڭ ورالۋى؛ ميلليون ەلەكتوراتتىڭ ورالۋى. بۇل قازاق ادەبيەتىنىڭ ميلليون وقىرمانى دەگەن ءسوز. قازاق ءتىلىنىڭ ميلليون ساقشىسى دەگەن ءسوز.
ارينە، وسىنشاما ساعىنىشپەن، ارمانمەن، ماحابباتپەن ورالعان جۇرتتىڭ باستاۋىندا سونىڭ ءبارىن جان جۇرەگىنەن وتكىزەتىن اقىن-جازۋشىلار ءجۇردى. ازاتتىقتىڭ العاشقى ايلارىندا عانا قالامگەرلەر ىنىلەرىن ەرتىپ قازاقستانعا ورالعان جاقسىلىق ءساميتۇلىن ايتامىن. «قاھارلى التاي» كوپ تومدىعى مەن جانىڭدى باۋرايتىن ليريكالىق حيكاياتتارى قانداي ەدى ول كىسىنىڭ. ءقازىر ول كىسى ارامىزدا جوق. ءبىراق، قازاق ادەبيەتىندە قوماقتى باعالى دۇنيە قالدىردى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 10 جىلدىعىندا ازات ادەبيەتكە جاريالاعان باس بايگەنى «كوك بورىلەردىڭ كوز جاسى» رومانى الدى. رومان ايتسا ايتقانداي ازاتتىقتى شەكسىز جىرلاعان تاۋەلسىزدىك داستانى ەدى. سونى جازعان تۇرسىنحان ول كەزدە وتىزدىڭ ىشىندە عانا بولاتىن. قاجىعۇمار شابدان ۇلىنىڭ التى تومدىق «قىلمىس» رومانى دا سول كوشكەن ەلدىڭ تەڭىندە كەلدى. رومان ءبىر كەيىپكەردىڭ ءبىر ادامنىڭ باسىنا جيناقتالعان التى تومنان تۇراتىن الىپ شىعارما، قازاق ءتىلىنىڭ قازاق ادەبيەتىنىڭ قوماقتى قازىناسى ەدى. سول الىستان ورالعان اعايىننىڭ قالامىنان تۋعان جۇزدەگەن پوەزيالىق كىتاپتار، جۇزگە جۋىق پروزالىق شىعارمالار بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىنىڭ ۇلەسىندە. الىستان ورالعان اعايىننىڭ ازات ەلدىڭ ءان، ولەڭ ونەرىنە دە قوسقان ۇلەسى قوماقتى. كۇن ەرتەڭ ەلۋ جىلدىق مەرەيتويى وتكەلى وتىرعان مارقۇم ەرمۇرات زەيىپحان ۇلىنىڭ ءار جانرداعى شىعارماسى ۇلتتىڭ رۋحىن بايىتقان دۇنيەلەر. وسىندا مەنىڭ اۋىلداستارىم دۋكەن ءماسىمحان، باقىتبەك ءبامىش، عالىم قاليبەكتەر وتىر. باقىتبەكتىڭ سول جىلدارى جازىلعان ءبىر شۋماق ولەڭ ەسىمە تۇسەدى:
بەرسەڭ بەر، بەرمەسەڭ قوي ازاماتتىق!
ايتەۋىر ارمان جونىن امان استىق.
قازاقتىڭ كوك پاسپورتىن الا سال دەپ
كەتەمىن ۇرپاعىما امانات قىپ.
ءبىز قازاقستاننىڭ ازاماتتىعىن الماي تۇرىپ-اق، ءوزىمىزدى ودان دا بيىك سەزىندىك. ناعىز قانى تاسىعان قازاق ازاماتى دەپ تۇسىندىك.
ءبىز ۇلتتىڭ بودان شاعىن كوردىك. سول بوداندىقتان بوساپ، تىزەسىن قاعىپ ەڭسەسىن كوتەرگەن، شالقايا تۇرا كەلگەن ءساتىن كوردىك. ازاتتىقتىڭ العاشقى تاڭىن كوردىك. ازاتتىقتان اسقان بايلىق، ودان اسقان قۋانىش، ودان اسقان قۇندىلىق بولمايدى. ازاتتىعىمىز ماڭگى بولسىن. تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى قۇتتى بولسىن!
اقىن بولعان سوڭ ولەڭمەن اياقتايىن:
ءتاڭىرىمسىڭ، كەڭ دالاسى قازاقتىڭ،
قانىمدا تۇر قاسيەتتىڭ قۇيۋلى.
مەنى شەكسىز ماحابباتپەن جاراتتىڭ،
سەن ۇيرەتتىڭ جانە شەكسىز ءسۇيۋدى.
كوزىم كوردى ازاتتىعىن ۇلتىمنىڭ –
ەڭسە تىكتەپ كوتەرگەنىن تىزەسىن.
قۋانىشى جۇرەك جارار بۇل كۇننىڭ،
ماعان قانداي كۇش بەرگەنىن بىلەسىڭ.
وتانىم دەپ بۇلقىندىم دا ۇمتىلدىم
قايراتتى ەدىم تەپسە تەمىر ۇزەتىن،
سەندە ءوتتى اتا-بابام ەڭسەلى
تاپتىم ءىزىن – سان عاسىردىڭ مۇراسىن.
اتامەكەن، قۇشاقتادىم مەن سەنى
قۇشاقتاۋعا جەتىپ تۇردى قۇلاشىم.
سۇيگەن جارىم ماعان ارناپ ءار دەمىن،
ماعان ەردى كۇيدىرىپ قوس وكپەسىن.
ۇل-قىزدارىم مەنىڭ اسىل داندەرىم،
وتانىمدا ورمان بولىپ كوكتەسىن. («اسقار جاكۋلينننىڭ مونولوگى» اتتى ولەڭىنەن.)
تاۋەلسىزدىك قۇتتى بولسىن! ازاتتىق جىرشىلارى جاسىماسىن!
قازاق ءتىلى، قازاق ەلى جاساسىن!
29.11.2016 جىل. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ «تاۋەلسىزدىك ۇلت رۋحىنىڭ باستاۋى» اتتى پلەنۋمىندا.
