ەلىمىزدە 2015 جىلدىڭ 1 قازانىنان باستاپ وڭاي كارتاسى ىسكە قوسىلىپ، جولاۋشىلار 320 تەڭگە تۇراتىن جول ءجۇرۋ كارتاسىن ساتىپ الۋعا ءتيىس بولاتىن. حالىق وڭاي كارتاسىنا ۇيرەنە المادى. سەبەبى وڭاي كارتاسىن ساتىپ العاننان گورى قولما-قول تولەگەن ىڭعايلى بولدى جانە اقشادان تارشىلىق كورىپ وتىرعان وتباسىلارعا 320 تەڭگە ءبىراز قاراجات ەكەنى جاسىرىن ەمەس. وڭاي كارتاسى قيىنشىلىق تۋعىزىپ جاتقاندا، جىعىلعان ۇستىنە جۇدىرىق بولىپ جول ءجۇرۋ اقىسىن 150 تەڭگەگە قىمباتتادى. بۇعان حالىق نارازى بولدى. تيىندى تەڭگەگە جالعاپ جۇرگەن جۇرتقا 150 تەڭگە دە از اقشا ەمەس. ءبىر ۇيدەن بىرنەشە ادام 150 تەڭگە تولەيتىن بولسا، قانشاما شىعىن كەتەدى. ەسەپتەپ كورەيىك، ءبىر ادام جۇمىسىنا بارۋ ءۇشىن كەم دەگەندە ەكى اۆتوبۋسپەن جۇرەدى. كەلەتىنى بار، قايتار جولى بار، سوندا 600 تەڭگە اقشا كەتەدى. ال وڭاي كارتاسىمەن 80 تەڭگە تولەسە 320 تەڭگە جولىنا كەتەدى. جۇرتشىلىققا قولما-قول 600 تەڭگە تولەگەننەن، وڭاي كارتاسىمەن 320 تەڭگە تولەگەن ءتيىمدى بولادى. ال وڭاي كارتاسى كۇنى - بۇگىنگە دەيىن قيىندىق تۋعىزىپ كەلەدى. ءبىراق، حالىق ءجۇز ەلۋ تەڭگە تولەمەس ءۇشىن وڭاي كارتاسىنا اۋىسقان.
قوعامدىق كولىك باقىلاۋشىلارىنىڭ ايتۋىنشا، حالىقتىڭ 80%-ى وڭاي كارتاسىنا اۋىسقان. «وسى ايدىڭ سوڭىنا دەيىن حالىق جاپپاي وڭاي كارتاسىنا اۋىسادى دەۋگە بولادى. كەشە جول ءجۇرۋ اقىسى قىمباتتاعانىنا نارازى بولعاندار بولدى، ال بۇگىن ەشقانداي داۋ تۋىندامادى. حالىق بۇل جاعدايعا دا ۇيرەنە باستادى»، - دەيدى قوعامدىق كولىك باقىلاۋشىلارى. ءبىراق حالىقتىڭ اراسىندا جول ءجۇرۋ اقىسىنىڭ قىمباتتاعانى جانە وڭاي كارتاسىنىڭ ىڭعايسىزدىعىن ايتىپ جاتقاندار كوپ. سولاردىڭ ءبىرى ورازحان اعاي.
«ماعان بۇرىنعى كەزدەگىدەي قولما-قول جول اقىسىن تولەگەن ىڭعايلى. كىرە سالا قالتاڭنان اقشا ىزدەپ، تولەگەننەن، اسىقپاي وتىرىپ، شىعاتىن كەزدە تولەگەن وتە ىڭعايلى. سول ۋاقىتتاردا ەشقانداي ۇرىس كەرىس بولمايتىن. جول اقىسى قىمباتتاعاننان بەرى امالدىڭ جوقتىعىنان وڭاي كارتاسىنا اۋىستىق. كارتاعا اۋىسقاننان بەرى اۆتوبۋستىڭ ىشىندە كۇندە ايعاي شۋ. ال جول اقىسىن ءجۇز ەلۋ تەڭگەگە قىمباتتاتقانىن ەستىگەندە توبەمىزدەن تاستاي سۋ قۇيىپ جىبەرگەن بولدى. ەڭ قۇرماعاندا ءجۇز تەڭگە بولعاندا، حالىقتىڭ اراسىندا داۋ-داماي بولماس ەدى »،- دەيدى ورازحان اعايىمىز.
ءيا وڭاي كارتاسى ءبىراز ادامدى اۋرەگە سالعانى انىق. قالا تۇرعىندارى وڭاي كارتاسىنا ۋاقىت وتە ۇيرەنىپ كەتەر، ءبىراق سىرتتان كەلەتىن قوناقتار نە ىستەمەك؟ قالاعا 1-2 كۇنگە كەلگەن قوناقتار ءۇشىن قالاي بولماق دەگەن سۇراق تۋۋى مۇمكىن.
بۇعان «الماتى ترانسپورت حولدينگىنىڭ» قىزمەتكەرلەرى جاۋاپ بەرگەن بولاتىن. «الماتى قالاسىنا كەلگەن قوناقتار ءبىرىڭعاي كولىك كارتاسىن تاراتىلۋ ورىندارىنداعى اگەنتتىك جەلىلەردەن الۋىنا بولادى. ءبىرىڭعاي كولىك كارتاسىن قولدانىپ بولعاننان كەيىن، قالا قوناقتارى كورسەتىلگەن شارتتارعا سايكەس كەپىلدەمە قۇنىن قايتارىپ الا وتىرىپ، كارتانى كەرى قايتارىپ بەرۋلەرىنە بولادى» دەگەن بولاتىن. ارينە وڭاي كارتاسىن الىپ، قولدانىپ بولعاننان سوڭ قايتارسا ەش قيىندىق تۋماس ەدى. وڭاي كارتاسىن الۋعا كەلگەن ادامداردان، قوناقتار كەزەك كۇتىپ شارشايدى. ال بىر-ەكى كۇنگە كەلگەن قوناقتار كەزەك كۇتىپ، ۋاقىت وزدىرعىسى كەلمەيدى. ال اۋىلدان كەلەتىن قوناقتار اقشالارىن جيىپ، تەرىپ كەلگەندە جول اقىسىنىڭ ءجۇز ەلۋ تەڭگە قىمباتتاعانىن ەستىگەن ادامنىڭ باسىنان جاي تۇسكەندەي بولاتىنى انىق.
سىرتتان كەلگەن قوناقتار جول اقىسىنىڭ قىمباتتاعانى تۇرماق، قالا تۇرعىندارىنىڭ ءوزى بىلمەگەندەرى جانە جول ءجۇرۋ كەزىندە قانداي ەرەجەلەر بار ەكەنىن بىلمەيتىندەر بار. مىسالى: اۆتوبۋسقا مىنگەن كەزدە وڭاي كارتاسىن نەمەسە جول اقىسىن ەكى ايالدامانىڭ اراسىندا باسىپ ۇلگەرۋىڭىز كەرەك. باسىپ ۇلگەرمەسەڭىز نەمەسە كارتاڭىزدا قاراجات تاۋسىلىپ قالسا 4538 تەڭگە ايىپپۇل تولەيسىز. بۇل ەرەجەنى ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەي جاتادى. تاعى دا ايتاتىنى «وڭاي» كارتاسىنا كوشكەننەن بەرى ءبىر ايلىق جول ءجۇرۋ بيلەتىن قولدانىپ كەلگەندەر ءۇشىن ىڭعايسىز بولاتىن. «الماتى ترانسپورت حولدينگى» بۇل ماسەلەنى دە شەشىپ قويعان. ناقتىراق ايتساق ءبىرىڭعاي، كولىككە ارنالعان ايلىق جول ءجۇرۋ قۇنى 7200 تەڭگە بولسا، وقۋشىنىڭ كولىكپەن ايلىق جول ءجۇرۋ قۇنى 1000 تەڭگە، ال ستۋدەنتتىڭ كولىكپەن ايلىق جول ءجۇرۋ قۇنى 3000 تەڭگە. بۇل ستۋدەنتتەر مەن وقۋشىلارعا ىڭعايلى بولسا، قاراپايىم حالىققا ىڭعايسىز. بۇرىنعى كەزدە 3000 تەڭگەگە جەتەر جەتپەس بيلەتتىڭ باعاسىن 7200 تەڭگەگە كوتەرىپ تاستادى. بۇل قاراجاتتى كوپشىلىكتىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيدى.
قورىتا كەلگەندە وڭاي كارتاسىن بىرەۋ قۇپتاپ جاتسا، كەيبىرەۋلەر ءوز شاعىمدارىن ايتىپ جاتىر. وڭاي كارتاسى دۇرىس ەمەس دەمەيمىن، دۇرىس6 ءبىراق ءتيىمدى - ءتيىمسىز تۇستارىن جان-جاقتى ساراپتاعاندا قولايسىز جاعى باسىمىراق بولىپ شىعادى.
اقنۇر مۇحتارحان
پىكىر قالدىرۋ