ايدوس سارىم Qazaqstan ۇلتتىق ارناسىنداعى «سەنبىلىك شوۋ» باعدارلاماسىنا قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى، ― دەپ حابارلايدى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. بۇل تۋرالى ايدوس سارىم ءوزىنىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىنا جازعان.

― سەنبىلىك شوۋعا سەيسەنبىلىك تۇسىنىك...
دەمالىس كۇندەرى ۇلكەن ءبىر باياندامانى اياقتايمىن دەپ، ينتەرنەت، الەمجەلى قارايتىن ۋاقىتىم بولمادى. سويتسەم ءبىراز داۋ-داماي بولىپ جاتقان كورىنەدى. سوعان از-ماز، شاما-شارقىم جەتكەنشە تۇسىنىك بەرە كەتەيىن. 
«سەنبىلىك شوۋ» نەگە پايدا بولدى؟
جالپى بۇل فورمات ― الەمدىك فورمات. رەسەيدىڭ ءوزى كوپتەگەن الەمدىك فورماتتاردى ءوز مۇددەسىنە ساي شەتەلدەن الىپ، ءوندىرىپ جاتىر. ءبىر ەلدىڭ ەكىنشى ەلدەن فورماتتى العانى الەم ءۇشىن تاڭسىق ەمەس. سوندىقتان كوشىردىك، ۇرلاپ الدىق دەگەن اڭگىمەلەر ارتىقتاۋ بولار. 
«سەنبىلىك شوۋ» نەدەن تۋىندادى سونىمەن؟ ەگەر وتە قىسقا جاۋاپ ىزدەسەك بىلاي دەۋگە بولادى. 
ا) بارشا ەلدەردە جاستار بۋىنى تەلەديداردان الشاقتاپ بارادى. كەز كەلگەن تەلەارنا ءۇشىن ۇلكەن ساياسات تۇرعىسىنان دا، جارناما-ماركەتينگ تۇرعىسىنان دا بۇل جاقسى ءۇردىس ەمەس. ياعني جاستارعا قىزىقتى، سولارعا ۇنايتىن، سولاردىڭ تىلىمەن سويلەيتىن فورماتتاردى ويلاپ تابۋ يا كوشىرۋ قاجەت دەگەن ءسوز. 
ءا) بۇگىنگى كۇنى تەلەارنالاردىڭ كۇن ءتارتىبى مەن ينتەرنەتتىڭ كۇن ءتارتىبى الشاقتاپ بارادى. «سەنبىلىك شوۋدىڭ» ءبىر ماقساتىنىڭ ءبىرى ― وسى الشاقتىقتى ازايتۋ، ەكى كۇن ءتارتىبىن بىر-بىرىمەن جاقىنداستىرۋ. 
ب) جاقسى دەڭىز، جامان دەڭىز بۇل حابار دا ەلىمىزدەگى باسپاسوزگە جارناما. ەكىنشى جاعىنان، سول باسپاسوزگە، ءباسپاسوزدىڭ كەيىپكەرلەرىنە سىن. بۇل دا ءبىر قوعامدىق گيگيەنا، قوعامدىق تازالىق. اۋزىنان قاعىلىپ، اق يت كىرىپ، كوك يت شىعاتىندارعا قارسى حابار. ابسۋرد پەن اقىماقتىقتى ءازىل-اجۋا ارقىلى سىناۋ، مازاق قىلۋ. 
ءبىر عانا حابار شىقتى. مەن ءالى رەيتينگتەرىن كورىپ ۇلگەرمەدىم، ءبىراق بىرەۋىنىڭ ءوزى ءبىراز داۋ تۋعىزىپ، حايپ جاسادى. مەنىڭ ءبىراز قازاقشا بىلمەيتىن دوستارىم دا، جاۋلارىم دا ارنايىلاپ قاراپتى. ول دا ناتيجە. ءتۇبى حاباردىڭ بولۋ-بولماۋىن نارىقتىق سۇرانىس، كورەرمەننىڭ ءىلتيپاتى انىقتايدى. ەگەر جاستار جاعى وسى حاباردى قاراپ، ينتەرنەت، مەسسەندجەرلەر ارقىلى تاراتا باستاسا، وندا حابار ارنانىڭ تورىنەن ءوز ورنىن تاباتىن شىعار. 

 بۇل حابارعا مەن نەگە قاتىسىپ وتىرمىن؟
ءبىراز پىكىر وقىدىم. سايقىمازاق، كلوۋن دەگەنگە دەيىن سوزدەر كەتىپتى. بۇل حابار ماعان لايىق ەمەس دەگەن دە پىكىرلەر ايتىلىپ جاتىر.
جاۋابىم بىلاي: ءوز باسىم تەلەديدارعا، ونىڭ ىشىندە قازاق تەلەديدارىنا ءدىن رەتىندە قاراۋعا قارسىمىن. قازاق تەلەديدارى تاڭەرتەڭنەن قارا كەشكە دەيىن تەك ءبىر عانا الەۋمەتتىك توپقا قىزمەت ەتە المايدى. تاڭەرتەڭنەن قارا كەشكە دەيىن كۇرسىنىپ، تولعانىپ، ىڭىرانىپ، ءشاي ءىشىپ، تەرلەپ-تەپشىپ، «سىزدىكى دۇرىس ماكە!»، «عاجاپ ايتتىڭىز، ساكە» دەپ وتىرعان تەلەديداردان ساقتاسىن!
تەلەديداردىڭ تالىم-تاربيەلىك فۋنكسياسى بار، ءبىراق بۇل زاماندا ول ەڭ الدىمەن ەنتەرتەينمەنت. ياعني كورەرمەنگە ەرمەك بەرۋ. ول ءۇشىن بارشا كورەرمەنگە قىزىقتى بولۋى شارت. جانە دە ءارتۇرلى جاستاعى، جىنىستاعى اۋديتورياعا قىزىقتى بولۋى شارت. ءار اۋديتوريا وزىنە قاجەتتى حاباردى، فورماتتى تاۋىپ الىپ، سوعان ادال بولعانىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. تەلەديدار قاتىپ قالماۋى ءتيىس. ۇنەمى ىزدەنىس، ۇنەمى تىڭ جوبالاردى ىزدەي ءتۇسۋ مىندەت. بۇگىندە الەۋمەتتانۋ بار، ماركەتينگ بار. ءاربىر حاباردىڭ ۇلەس-سالماعىن، ىقپالىن ولشەۋگە بولادى. ەگەر بەلگىلى ءبىر حابارلار كادەگە جاراماسا، كورەرمەن كوڭىلىنەن شىقپاسا، جارناما الىپ كەلمەسە  ول حابار جابىلادى. ديالەكتيكا جانە ەۆوليۋسيا زاڭى. 
ءوز باسىم ءازىل-اجۋانى جاقسى كورەتىن قازاقپىن. ءبىر كۇن ءومىر سۇرسەم دە جادىراپ جۇرگەندى قالايمىن. رەتى كەلىپ جاتسا، جاعداي مۇمكىندىك بەرسە ءازىلدىڭ دە تالايىن جىبەرەمىن. ونى دوستارىم جاقسى بىلەدى. وسىدان بولار ەرلان قارين دوسىم ءبىراز ۋاقىت بۇرىن ۇسىنىس جاساعاندا قارسى بولمادىم. نەسى بار؟ «جايدارماندى» دا كورسەتىپ جاتىر ۇلتتىق ارنا. قازاق جاستارى ىزدەپ كورەتىن عالامات شوۋ! «جايدارمان» سىيعان ارناعا «سەنبىلىك شوۋ» دا سىيادى. دەپ سانايمىن. وسى فورماتتا بولماسا، باسقا فورماتتا. 
ار-ابىروي دەگەن اڭگىمەلەر ايتىلىپ قالدى. اناۋ «كۆنششيكتەرمەن» نەگە وتىراسىز دەگەندەر دە بار. اينالايىندار-اۋ! ولار دا قازاقتىڭ بالاسى. ولار دا ەلىم-جەرىم دەپ جۇرگەن ازاماتتار. وسى حاباردىڭ ارقاسىندا تالاي مىقتى-مىقتى قىز-جىگىتتەرمەن تانىسىپ جاتىرمىن، باسقا قىرىنان تانىدىم. جارتى ساعات حابار كەمى ءبىر اپتانىڭ جۇمىسىن تالاپ ەتەدى. كوماندانىڭ كۇن-تۇن دەمەي ارالاسىپ، جاڭالىق، حابار، وي بولىسكەنىن تالاپ ەتەدى. ادام، ازامات رەتىندە بۇل دا جاقسى تاجىريبە، جاقسى درايۆ. 
ادامدى بەلگىلى ءبىر يميدجگە، رولگە تىعا سالۋ وڭاي، ودان شىعۋ قيىن. ءوز باسىم تەك «ساياساتتانۋشى»، «ساراپشى» دەگەن يميدج بەن ءرولدى قالامايمىن. يميدج، امپلۋا دەگەن ماسەلە ادامنىڭ جەكە باسىنىڭ تۇرمەسى بولماۋى كەرەك. قاسىمداعى جىگىتتەرگە دە وسىنى ايتىپ ءجۇرمىن. سەنى «ءارتىس»، «كلوۋن» دەپ جاتسا، تىرىسىپ-تىرمىسىپ باسقا جاعىنان دا كورىنۋگە تىرىسۋ كەرەك. سول سياقتى مەن دە ءبىر عانا ءرولدى قالامايمىن. ەكسپەريمەنت پەن جاڭالىق ىزدەۋدەن شارشامايمىن. بۇل دا ءبىر تاجىريبە! تەلەديدار دەگەن كۇردەلى مەحانيزمدى، سالانى بىلە كەلە تۇسىنە باستايسىڭ. وسى سالادا جۇرگەن سوڭ ونى بىلگەن ارتىق ەتپەس ماعان دا. 
ءبىراز ورىسقۇل جاۋلارىمنىڭ الەمجەلىدە مەنى كەلەكە ەتكەنىنە ريزامىن. ءماز بولىپ «كلوۋن» دەپ جاتىر ەكەن. مەنىڭ ودان ەشتەڭەم كەتىپ جاتقان جوق. باياعىدا تەددي رۋزۆەلت ايتىپتى عوي: «ساياساتتان ءۇمىتى بار ادامنىڭ تەرىسى ءپىلدىڭ تەرىسىندەي بولۋى كەرەك» دەپ. ءوز باسىم جاۋىمنىڭ مازاقتاعانىنان ەمەس، ماقتاعانىنان قورقاتىن قازاقپىن. 
ساياساتتان ءۇمىتى بار ادام تەك ءوز توبىنىڭ ىشىندە قامالىپ قالماۋى ءتيىس. ساياساتتىڭ ماقساتى ءسوزىڭدى، ويىڭدى بارىنشا كوپ اۋديتورياعا جەتكىزە ءبىلۋ. ساياسات مۇراتى كۇن سايىن ءوزىڭنىڭ اۋديتورياڭدى ءبىر ادامعا بولسا دا كەڭەيتە بەرۋ. مەن سول جۇمىسىمدى جالعاستىرا بەرەمىن. تۇسىنگەن ادام تۇسىنەر، تۇسىنبەگەننىڭ اۋزىنا قاقپاق بولار جايىم دا، ۋاقىتىم دا جوق. 

بارشا پىكىر ايتىپ، تىلەك بىلدىرگەن ازاماتتارعا العىسىم شەكسىز! 
وكپەلەپ تە جاتقان اعايىن بار ەكەن (شىنىن ايتايىن، ىشىندە اكەم دە بار). ولارعا ايتارىم: قۇلاق-كوز ۇيرەنسىن، ءبارى دە ورىن-ورنىنا كەلەدى. 

«سەنبىلىك شوۋ» ءوز جۇمىسىن باستادى. ەرەكەڭمەن، رەداكتورلىق توپپەن كەلىسكەنىمىزگە ساي تۇراقتى تۇردە كومەكتەسىپ وتىرامىن. رەتى كەلىپ جاتسا، جول ءتۇسىپ جاتسا حابارلارىنا دا قاتىسامىن. ياعني شوۋدى جۇرگىزەتىن توپ تا ءالسىن-السىن جاڭارىپ وتىرۋى ىقتيمال. الداعى ۋاقىتتا حابارعا تانىمال قوناقتار دا كەلە باستايدى. ىشىندە شەندى-شەكپەندىسى دە بولادى. قىسقاسى، قىزىقتىڭ ءبارى الدا دەپ ويلايمىن. سولاي بولعاي!