بايان الاكوزوۆا تۇسىرگەن سەريالدى ەفيردەن الىپ تاستاۋ تالاپ ەتىلۋدە

ۇلتتىڭ بيىك ونەرىن، بەكزات بولمىسىن جەر قىلعان

«قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» سەريالى رۋحانياتىمىزدى وشىرمەسە، وسىرمەيدى…

ق ر اقپارات جانە كوممۋنيكاسيالار ءمينيسترى داۋرەن ابايەۆ مىرزاعا،
«قازاقستان» رترك  اق باسقارماسىنىڭ
ءتوراعاسى ەرلان قارين مىرزاعا.

وسى كۇندەرى «قازاقستان» تەلەارناسىنان «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» سەريالى كورسەتىلىپ جاتىر. حالىق سالىعىنان قۇرالاتىن مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن جۇمىس ىستەپ تۇرعان بۇقارالىق اقپارات قۇرالىندا ۇسىنىلعان بۇل وتاندىق شىعارىلىمعا كورەرمەندەردىڭ باسىم كوپشىلىگى ريزا ەمەس.

سەبەبى:
بايان ءرولىن وينايتىن قىزدىڭ كەسكىن-كەلبەتى دە، ءبولمىس-بىتىمى دە، سۇلۋلىق پەن پاراساتتىڭ سيمۆولىنا اينالىپ، عاسىرلار بويى ەل اۋزىندا اڭىز بوپ كەلە جاتقان بايان سۇلۋعا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايدى.
اقشا ءجۇزدى اي نۇرلى، الما مويىن، اق تاماق، ارشىن ءتوس، جانارىنىڭ جارقىلىنان كۇن ۇيالعان، اۋزىنان شىققان لەبىزى سىلدىرلاعان بۇلاق ۇنىندەي، اقىلدى دا بيازى بايان – ەل بىلەتىن قوزى كورپەشتىڭ بايانى وسىنداي.
ساناسى جالاڭاش، جانارى ويسىز، ادەپتەن جۇرداي، بەتىڭ بار ءجۇزىڭ بار دەمەي، ورىنسىز، اۋىزەكى تىلمەن سويلەي سالاتىن، جالعاپ العان جاساندى كىرپىگى جالپىلداپ، تاسىراڭداعان تاڭقى تاناۋ قارا قىز – سەريالداعى بايان وسىنداي. حالىقتىڭ سۇلۋلىق پەن پاراساتتىلىق جايلى بيىك تالعامىنا نۇقسان كەلتىرەتىن مۇنداي بەينەنى كىم قاناعات تۇتا قويسىن؟
قازاق- ەجەلدەن ءتىلدىڭ كيەسىن ۇققان، سوزگە ءمان بەرگەن حالىق. اۋزىن اشسا سۇيەگىنەن وتكىزىپ، جۇرەگىنە جەتكىزىپ ايتقان. ونىڭ شۇرايلى ءتىلى مەن شەشەندىك ونەرى ەڭ الدىمەن اڭىزدار مەن جىر-داستاندار ارقىلى حالىقتىق سيپات الىپ، وسى كۇنگە كەلىپ جەتتى. «قوزى كورپەش- بايان سۇلۋ» جىرى دا- حالقىمىزدىڭ ءىنجۋ-مارجانى، جاۋھار قازىناسىنىڭ قاتارىنا جاتادى. ەندى مىنا سەريالداعى كەيىپكەرلەردىڭ اۋزىنا سالعان سوزدەردى ەستىگەندە ەڭسەڭ تۇسكەندەي. قىز باسىمەن اكەسىنىڭ بەتىنەن الىپ، توسىنە شاپقان تاسىر مىنەزدى بايان: «وزدەرى ولەيىن دەپ جۇرگەن جالاڭاياق كەدەيدىڭ قاي مالىن الماقسىڭ؟» دەپ، تۇيەدەن تۇسكەندەي دۇڭك ەتكىزەدى. اكەسىنىڭ دە وڭىپ تۇرعانى شامالى. «بايعا بەرەمىن، بەتىمەن كەتكەن قىزىڭدى بايى جوندەسىن، ۇرىن كەلسىن!» دەپ ايتاتىن جەرى تاعى بار. قىز اكەسىنىڭ اۋزىنا مۇنداي ءسوز سالۋ سەناريي جازعان ادامنىڭ «ۇرىن» ءداستۇرىن بىلمەيتىندىگىنەن. ۇرىن بارۋعا قىز اكەسىنىڭ تىكەلەي قاتىسۋى ۇيات سانالادى، دەمەك سەناريستىڭ ۇلتتىق ءسالت-داستۇر جايلى ءبىلىمى تايىز، ءدۇبارا دەگەن ءسوز. باياننىڭ اۋزىنا «قودارعا تيمەيمىن، اكە-شەشەمنىڭ ءوزى ءتيىپ السىن» دەگەن ءسوز سالىپتى. تاپا- تال تۇستە ۇرىن كەلگەن قوداردىڭ قىز اكەسىمەن ەدىرەڭدەپ سويلەسۋىن، ودان قىز وتاۋىنا باسا كوكتەپ كىرىپ كەلۋىن قاي عۇرىپقا جاتقىزۋعا بولادى؟ مىناۋ دا سول بايان جايلى سەريالدان ءۇزىندى: «باعىمىز با – سورىمىز با، ايتەۋىر ءبىزدى ەركەكتەر بيلەيدى. ءومىرىمىز سولاردىڭ قولىندا». ول زاماننىڭ قىزدارىندا «ەركەك بيلەيدى» دەگەن تۇسىنىك بولماعان. ول ءداۋىردىڭ ايەلدەرى ەركەكتى ءپىر تۇتقان. بۇگىنگى قىزدارىمىزدىڭ ساناسىنا مۇنداي كورگەنسىز ۇعىمدى ءسىڭىرىپ ابىروي تابۋ قيىن. نەمەسە مىنا ءبىر تۇسقا نازار اۋدارىڭىز: «قۇشاعىنا ءوزى كەلىپ قۇلاعان قىزدان باس تارتاتىن قانداي جىگىتسىڭ؟». سەريالداعى جىگىتكە ءوزى اسىلعان قىزدىڭ ءسوزى… «سەن باقىتتى بولۋعا ءتيىستىسىڭ» دەيدى، باياندى شىعارىپ سالىپ تۇرىپ اناسى. و زامان دا بۇ زامان، قازاق اناسى كەتىپ بارا جاتقان قىزىنا بۇلاي سويلەمەگەن، «ءبىر اللاعا تاپسىردىم»، «جاراتقان يەم جار بولسىن»، «بارعان جەرىڭدە باعىڭ اشىلسىن» دەگەن. ال مىناۋ بارعان جەرىن باقىتتى ەتەتىن ەمەس، بارعان جەرىنە باقىت ىزدەپ باراتىن، تاربيەسى كەمىس انانىڭ ايتاتىن ءسوزى.
شىعارمانىڭ ءتىلى جۇتاڭ، ادەپتەن جۇرداي، سول زاماننىڭ ءسوز ساپتاسىن، پسيحولوگياسىن بەرە الماعان، كەرىسىنشە ۇلتتىق ادەت-عۇرىپتى مانسۇقتاعان تۇستارى جەتىپ ارتىلادى.
ۇلتتىق ارنادان كورەرمەندەر تۇرىكتىڭ «ەرتۇعىرىل» دەگەن تاريحي- كوركەم سەريالىن تاماشالاپ، ەندى كەلەسى ماۋسىمداعى كورسەتىلىمىن كۇتىپ ءجۇر. باسقاسىن ايتپاعاندا، قانشاما عاسىر بۇرىنعى كيىم ۇلگىلەرى تامساندىرماي قويمايدى. ستيليس ءوزىنىڭ ۇلتتىڭ كيىمگە قاتىستى بيىك تالعامىن كورسەتە بىلگەن. قازاقتىڭ كيىنۋ تالعامى بۇدان كەم دەپ كىم ايتىپتى؟ «قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ» سەريالىن تۇسىرۋشىلەر ەڭ بولماسا باۋىرلاس ەلدەردىڭ كينولارىنداعى نيەت-پيعىلدى ۇعىنىپ، ءوز ۇلتىن ءوزى ماسقارالاماي، كەرىسىنشە مەرەيىن ءوسىرۋدى ۇيرەنسە عوي. سونشاما جۇپىنى كيىمدەرگە، شاڭى بۇرقىراعان تۇرپايى كورىنىستەرگە قاراي وتىرىپ، ءبىر كەزدەرى جەر بەتىندە مال سوڭىندا تەنتىرەپ، ءتىلىم-تىلىم بوپ كوشىپ-قونىپ جۇرگەن، ەستەتيكالىق، ەتيكالىق تاربيەدەن جۇرداي قازاق دەگەن حالىق بولعان ەكەن-اۋ، مىنا سەريالدى تۇسىرۋشىلەر بولماسا، بۇل «جاڭالىقتان» ماقرۇم قالماق ەكەنبىز-اۋ دەپ ويلاۋعا ءماجبۇر بولاسىڭ.
ورىسشا تاربيەلەنىپ، ورىس مىنەزدى ساناسىنا سىڭىرگەن شىعارماشىلىق ادامى ەش ۋاقىتتا عاسىرلار قويناۋىنان كەلە جاتقان قازاقتىڭ اسىل قازىناسىن، رۋحاني قۇندىلىعىن ءوز دەڭگەيىندە جارقىراتىپ كورسەتە المايدى. ويتكەنى ەجەلگى سارىن ونىڭ جان دۇنيەسىنە جات. بولمىسىندا قازاقي قۇندىلىقتىڭ جۇرناعى دا بولماعان سوڭ، بەلگىلى سىنشى اشىربەك سىعاي مارقۇم ايتپاقشى «قاراگوز بولىپ تولقىتىپ، قامار بولىپ جىلاتا المايدى، قىز جىبەك بولىپ ەگىلتىپ، ەڭلىك بولىپ ەلجىرەتە المايدى…».

تاريحي كوركەم فيلمدەردىڭ سەناريىن جازۋدا، ءتۇسىرىلىم، قويىلىم جاساعاندا تىزگىندى كىمنىڭ، قانداي ماماننىڭ قولىنا ۇستاتۋدى ويلانعان ابزال بولار ەدى. ۇلتتىڭ بيىك ونەرىن، بەكزات بولمىسىن، ءداستۇر-سالتى مەن ادەت-عۇرپىن جەر قىلعان شىعارىلىم رۋحانياتىمىزدى وشىرمەسە وسىرمەيدى. جاس ۇرپاق ساناسىندا تەرىس پيعىل قالىپتاستىراتىن مۇنداي سەريالعا مەملەكەت قارجىسىنىڭ بوس ءراسۋا بولعانىن قالامايمىز. سوندىقتان بۇل سەريالدى ۇلتتىق ارنا ەفيرىنەن الىپ تاستاۋدى تالاپ ەتەمىز.

1.انار تولەۋحان قىزى – جۋرناليست؛
2.گۇلماريا بارمانبەكوۆا – ارداگەر تەلەجۋرناليست،
3.ءومىرزاق اقجىگىت – ارداگەر جۋرناليست،
4.جولىمبەت ماكىش – جۋرناليست،
5. شارا ەلەۋسىز- تاۋەلسىز جۋرناليست.
6.باقىت جانشايەۆا – «ءۇش تاعان» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى
7.مىرزاگەلدى كەمەل – عىلىم دوكتورى، پروفەسسور
8.قۇرالاي قۋاتوۆا- جۋرناليست
9.ءلاتيپا دوسمۇرزايەۆا
10.ناعيما باراق
11.قاراقات ساۋرىقتەگى
12.مالىك وراقوۆ
13.ءلاززات تۇرماعامبەتوۆا
14.ميرا باراكازات قىزى
15.اينۇر تاۋەنوۆا
16.ساعادات مۇساعالييەۆا
17.رابيعا سۇلەيمەن قىزى
18.راۋان باقجان
19.توم سەيىتمۇحامبەتوۆا
20.دينارا قىدىرباي قىزى
21.ءلاتيپا حاميدوللا قىزى
22.مايرا شوكەن
23.ساۋلە دوسجانوۆا
24.نازىم تولەۋباي
25.نۇراسيلا اتاحانوۆا- اتىراۋ مەم. ۋنيۆەرسيتەتى
26.ساۋلە ءابدىلحان قىزى
27.تالعات نۇرمولدا
28.مۇستافا اسىلبەك
29.گۇلميرا اشىربەكوۆا
30.باقىت دوسجان
31.گۇلناز حاميدوللاقىز
32.نۇرلان بوكەنوۆ، فيلولوگ
33.قايرات تاربايەۆ، جۋرناليست
34جومارت نۇرمانوۆ، جۋرناليست
35.جالعاسباي سماعۇل، ارقالىق قالاسىنىڭ تۇرعىنى
36.ابيكايەۆ بوكە
37. انار ساتاي، اتىراۋ
38.وماربەك بەيسالى،تاراز قالاسى
39. قانزادا الييەۆا، قىزىلوردادان، ۇستاز
40.دينا ءجۇسىپوۆا وتەش قىزى
41.ابزەل اجىمولدايەۆا، الماتى
42.قويشىباي الپىس ۇلى، استانا
43. ەركەبۇلان كارىم ۇلى
44. نۇرتاي ەرنازار
45.ابدىرەيىم ءومىروۆ، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى
46. ابزال سەرىكباي
47. رىسبيكە مەكەبايەۆا، استانا، زەينەتكەر
48.ساحييەۆا ماراش-زەينەتكەر
49.ساحييەۆ بۇركىت- كومپانيا قىزمەتكەرى
50.ساحييەۆا دينا- جەكە كاسىپكەر
51 جاسۇلان ناۋرىزالييەۆ
52. جامبىل ارتىقبايەۆ – تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور
53. سامات ادىلبايەۆ
54.نۇرلان ءاشىر
55.بانۋ دۇيسەمبايەۆا
56. جاننا تولەنگىت
57. مايرا ساجلييەۆا
58. قازىبەك يسا، اقىن، «قازاق ءۇنى» گازەتى پرەزيدەنتى
59. جۇسىپبەك تىلەۋبەرگەنوۆ
60.سافۋرا سەيدۋالى قىزى تولەكتەگى
61.گۇلنار كۋشەلەكوۆا
62. اسان ازىمحانۇلى-دوكتورانت
63. ساراش قوڭىربايەۆا-پەداگوگ
64.گۇلميرا مۋسينا، استانا
65. ەرقانات تۇرسىنجان ۇلى
66 سابىرجان تايفين
67. گۇلبارام تۇگەلبايەۆا، ارداگەر ۇستاز
68. الماشا جايلاۋبايەۆا
69. ءسابيت سۇلەيمەنوۆ- قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى
70. اسقار سادىقوۆ
71. بەگالينا ورىنباسار ابۋساعيت قىزى، استانا قالاسى
72. ساندۋعاش اليتمانوۆا، وقىتۋشى
73.قانات جاڭابەرگەنوۆ
74.جانبوتا سۇلتانمۇرات قىزى
75. مۇرات اشكەيەۆ
76. مارات يسحاكوۆ
77.ماقپال ورىنبەتوۆا، جۋرناليست
78. مۇحيت نۇرمانوۆ
79. قاسىم ورمانبەت ۇلى، جۋرناليست
80. اياپبەرگەن ۋتوۆا
81. جانكەلدى نۇرجانوۆ
82. پەريزات قوناقبايەۆا
83. ساۋلە سەيداحمەتوۆا
84. تەمىربەك يبراشيەۆ
85. ايزادا تۇرمۇقاشيەۆا
86.امان مىرزا
87. قۇرمانعازى راحمەتوۆ «ناعىز جەلتوقسان» قق پرەزيدەنتى، استان
88.باۋىرجان سەيىتوۆ ، تاراز قۇلان اۋىلىنان
89. ءاليا جەكسەنوۆا
90.ءلاززات نۇركە
91.كوشەن جۇماتايەۆ، زەينەتكەر
92.ءدىلدار مامىربايەۆا
93. ايگۇل شىنبەرگەن قىزى
94.تاڭات قوجاناپەسوۆ
95. نۇرلىبەك دوسىمبەتوۆ- ق ر مەم. ورتالىق مۋزەيىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى
96. وتاركۇل مۇقاتوۆا
97. ءسابيرا شەرباي قىزى
98.جۇماگۇل توحتاحان
99.نازىم قوسانوۆا
100.قىمبات ەلەۋسىزوۆا
101.ساتييەۆا شولپان سەرىكبوسىنوۆنا، پروفەسسور
102.مانشۇك جۇماشبايەۆا
103. ساعات باتىرحان
104.ەربولات ورىنباي ۇلى
105. ءابدىقادىر سابىر
106.الۋا تولەۋحانوۆا
107.سەرىك ءپىرنازار، جۋرناليست
108. البەرت مۋرساليموۆ
109.ەردەنوۆا رىستى،كسرو مادەنيەت ءىسىنىڭ ۇزدىگى .مادەنيەت ارداگەرى.
110.بازارباي يمان قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.
111.گۇلميرا سەرىكبايەۆا
112.نەسيپكۋل ۋتەبايەۆا، جۋرناليست، ءمۇعالىم.
113. قايرات كەنجەبايەۆ
114.قۋاندىق شاماحاي ۇلى

115.قارلىعاش نوعايەۆا
116. بالكۇل جالعاسبايەۆ
117.ادەماۋ ەسماعامبەت
118. ارايلىم ورىنوۆا
119. اسەل باسشىبەك
120.ەلەنا ءابدىxالىقوۆا- اقىن، انشى-كومپوزيتور. فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى. قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى
121.نۇربولات ارزاماس ۇلى ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى
122.ەرنار دوماقوۆ، دارىگەر
123.مۇرات بەكەي
124.پەريزات ورمانبەكوۆا
125.ايگۇل دادينبەكوۆا
126. گۇلميرا قاپاسوۆا
127.جانات نۇرعالييەۆا، «مۇنايلى ولكە» گازەتى، اقتاۋ
128. جايىق ناعىماش
129.حانزادا ساحيپوۆا
130.جورابەك ابرالييەۆ
131.باعداگۇل بيمانالينا
132.تۇرسىن باتىربايەۆ
133.ايدار بەكسۇلتانوۆ
134.ازامات تاسقارا
135. جاڭىلسىن وماروۆا
136. راۋشان توربايەۆ، استانا
137. الەستەگى ءمارۋا مۇقاس قىزى، زەينەتكەر
138. نۇرجانوۆ توقباي، اقتوبە
139.نۇرجان بايماحامبەت
140.ساندۋعاش حاميدۋللا
141.اقمارال قاسىموۆا
142.اقسىمبەت تولەۋحانوۆ، ارداگەر ۇستاز، استانا
143. كۇلان بەرىكبولوۆا، جۋرناليست، اۋدارماشى
144.تاجىگۇل ەسرەنوۆا، ۇستاز، استانا
145.مادينا احماتوۆا
146. بازارگۇل سەيىتجان قىزى، جۋرناليست
147.دارحان ۋالييەۆ تاريحشى. قاراعاندى.