وسى ورايدا،  پىكىر ايتقان ازاماتتاردىڭ كوپشىلىگى قازاقستاننىڭ كيريلليسادان لاتىنعا كوشۋىنىڭ قاجەتتىلىگىن  باسا كورسەتىپ جاتىر. از عانا ادام وسى كيريلليسادا   قالۋ كەرەك  دەگەن  ءۋاج ايتۋدا. ولاردىڭ  بۇل ءۇشىن ايتار ءبىر عانا سەبەبى بار:  لاتىن ارىپتەرىنە وتكەن جاعدايدا، سوعان دەيىن كيريلليسادا جازىلعان كىتاپتار، ماقالالار، جۋرنالدار نە بولادى؛ كەلەر ۇرپاق وسىلارداعى باي رۋحاني مادەني مۇرادان كوز جازىپ قالادى دەگەن الاڭداۋشىلىق. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، مۇنداي  ۋايىم  ورىنسىز. كەلەر ۇرپاق ەشقاشان كيريلليسامەن جازىلعان دۇنيەلەردەن كوز جازىپ قالمايدى. سەبەبى، قازاقستاندا ورىس ءتىلى ءارقاشان ەكىنشى ءتىل ورنىندا جۇرەدى. مۇنداي تاجىريبە باسقا ەلدەردە بارشىلىق. ماسەلەن، الجير  ─  كەزىندە فرانسۋزداردىڭ وتارى بولعان ەل. وتارلىق كەزەڭدە حالىققا جاپپاي فرانسۋز ءتىلى ۇيرەتىلگەن ەدى. بۇل ەل  1962 جىلى وتارلىقتان قۇتىلىپ،  تاۋەلسىزدىگىن جاريالادى. سودان بەرى وتكەن 51 جىلدا  فرانسۋز ءتىلى ۇمىتىلعان جوق. قايتا ءالى دە بولسا فرانسۋز ءتىلى مەكتەپتەردە ۇيرەتىلۋدە. ويتكەنى فرانسۋز ءتىلى ─الەمدىك  مادەني تىلدەردىڭ ءبىرى. سول ءتىل ارقىلى فرانسۋز مادەنيەتىنىڭ جەتىستىكتەرىنەن الجير حالقى پايدالىپ وتىر. سوندىقتان بۇگىنگى تاڭدا ءالجيردىڭ حالقى اراب جانە فرانسۋز تىلدەرىندە بىردەي ەركىن سويلەۋدە. مۇنى وتكەن جەلتوقسان ايىندا پاريجدە كەزدەسكەن ءبىر فرانسۋز وقىمىستىسىنان سۇراپ ۇيرەندىم.  الجير حالقىندا ءبىزدى قىزىقتىرعانى، ولاردا فرانسۋز ءتىلىن بىلەتىن، ءبىراق انا ءتىلى، ارابشانى بىلمەيتىن ءبىر دە ءبىر الجيرلىكتىڭ جوق ەكەن. بارلىعى ەكى ءتىلدى تولىق مەڭگەرگەن. قۇداي تاعالا بىزگە دە وسىنداي باقىتتى جازسا ەكەن! سول سەكىلدى ورىس ءتىلى دە الەمنىڭ الدا كەلە  جاتقان  مادەني تىلدەرىنىڭ ءبىرى. قازاق حالقىنىڭ بۇل ءتىلدى ەشقاشان ۇمىتپاۋى كەرەك. ءتىپتى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتىندا ناقتى ورتاعا سالىنعانداي، قازاق، ورىس تىلدەرىنە قوسا اعىلشىن ءتىلىن دە حالقىمىز تولىق مەڭگەرۋى  ءتيىس. ال ورىس ءتىلىن بىلگەن قازاقتاردىڭ ورىس ءتىلىنىڭ ءتول ءالىپبيى كيريلليسامەن جازىلعان قازاقشا كىتاپتاردى قينالماي وقي بەرەتىنى انىق. سوندىقتان لاتىنعا وتسەك، ۇرپاقتارىمىز كيريلليساداعى رۋحاني قازىنالاردى قالاي وقيدى دەپ الاڭداۋعا نەگىز جوق. ءتىپتى لاتىنعا وتكەننەن كەيىن بۇرىن كيريلليسامەن جازىلعان ەڭبەكتەردى لاتىنعا كوشىرۋدىڭ  دە قاجەتى  جوق. ولاردى قازاق جانە ورىس تىلدەرىن بىلگەن كەز-كەلگەن ادام ەركىن وقي بەرەدى. ال لاتىنعا كوشۋ نە ءۇشىن قازاققا قاجەت دەگەن سۇراققا كەلەر بولساق: بىرىنشىدەن، قازاق حالقى سلاۆيان تەكتەس حالىق ەمەس، سوندىقتان  سلاۆيان تەكتەس حالىقتار  قولدانىسىنداعى  ءالىپبيدى قولدانۋ ىنعايسىز.  ءارى   تاۋەلسىز قازاق ەلىنە   كەڭەس وداعى كەزىندە قازاق حالقىنىڭ ىقتيارىنسىز تاڭىلعان بوگدە حالىقتىڭ الىپبيىنەن ارىلاتىن كەز كەلدى. بۇگىنگى تاڭدا كيريلليسا ارىپتەرىن الەمدە ون ەكى ەل قولدانادى: ولاردىڭ سەگىزى سلاۆيان تەكتەس حالىقتار. اتاپ ايتقاندا،  بەلورۋسسيا، بوسنيا،  بولگاريا، ماكەدونيا، چەرنوگوريا، روسسيا، سەربيا جانە ۋكراينا.  سلاۆيان تەكتى  ەمەس     كازاقستاننان باسقا، كىرعىزستان، مونگوليا جانەتاجىكستان  سەكىلدى   ءتورت ەل دە وسى ءقارىپتى  قولدانادى. ال وسى تورتەۋدىڭ ىشىندە مونگوليا مەن تاجىكستان سول كيريلليساعا قوسا وزدەرىنىڭ ءتول ارىپتەرى  -  مونعول جانە اراپ جازۋلارىن دا بىرگە پايدالانۋدا.  دەمەك،  الەمدە   كيريلليساعا كىرىپتار بولىپ وتىرعان ەكى-اق ەل بار. ولار - قازاقستان مەن قىرعىزستان. قازاقتار مەن قىرعىزدار تۇركى-مۇسىلمان حالىقتار توبىنا جاتادى. سوندىقتان بۇل  ۇلتتار   ورىسقا  بودان بولماستان  بۇرىن  اراپ ءالىپبيىن ۇستاناتىن. كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن، ونىڭ قۇرامىنداعى تۇركى-مۇسىلمان حالىقتارى: ءازىربايجان، وزبەكستان مەن تۇركىمەنستان تاۋەلسىزدىك العاننان ۋاقىت وتكىزبەستەن  كيريلل  الىپبيىنەن باس  تارتىپ،  بۇگىنگى تاڭدا تۇركى-مۇسىلمان حالىقتار قولدانىپ  جۇرگەن لاتىن الىپبيىنە كوشتى. مىنە، سوندىقتان قازاقستاننىڭ  دا لاتىنعا كوشەتىن ۋاقتى كەلدى. ءبىراق قازاقستاننىڭ كيريلليسانى تاستاپ لاتىنعا كوشۋى كورشىسى رەسەيمەن دوستىق بايلانىستارىنان باس تارتادى  ماعىنانى  بىلدىرمەيدى. ويتكەنى ول ─ قازاقستاننىڭ ىشكى ۇلتتىق مادەني ماسەلەسى.  مۇنداي ماسەلەنىڭ كورشى ەلدەرمەن قاتىناستارعا ەش  قاتىسى جوق. رەسەي ─ قازاقستاننىڭ كورشىسى، ەكى ەلدىڭ دوستىق نەگىزدەگى بايلانىستارى ەكى ەلدىڭ پايداسى ءۇشىن  ەكەنى انىق. سوندىقتان قازاقستاننىڭ لاتىن الىپبيىنە ءوتۋى رەسەيمەن دوستىق بايلانىستاردى جالعاستىرا  بەرۋگە  كەدەرگى ەمەس. ەكىنشىدەن، قازاق حالقى لاتىنعا كوشۋ ارقىلى بۇگىنگى ۇستەم مادەنيەتتەردىڭ كىشى مادەنيەتتەردى اجداھاداي جۇتىپ جاتقان جاھاندانۋ داۋىرىندە ءوزىنىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىن، ءتىلىن ساقتاۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. ويتكەنى قازاق لاتىنعا كوشۋ ارقىلى وزىنە تۋىسقان ءازىربايجان، وزبەك، تۇرىك، تۇركىمەن سياقتى ەلدەرمەن ءبىر ءالىپبي جۇيەدە بولادى. ءسويتىپ تۋىسقان ەلدەر بىر-بىرىنە سەلبەسىپ،  جاھاندانۋ ءداۋىرىنىڭ مادەني قاۋىپ-قاتەرلەرىنە قارسى بىرگە تابان تىرەي الادى. ۇشىنشىدەن،  لاتىن ارىپتەرى بۇگىنگى تاڭدا تەحنولوگيا مەن كومپيۋتەرگە ەڭ ىنعايلى ءارىپ جۇيەسى. سوندىقتان بۇدان دا ۇتارىمىز كوپ. لاتىنعا كوشۋ  ءۇردىسى جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلۋى قاجەت.  جالپى  ايتقاندا،  لاتىن  ءقارپىنىڭ  بىرنەشە  نۇسقاسى  ۇسىنىلىپ  جاتىر.  ال ءبىزدىڭ  ەل تەك وزىنە  لايىعىن  عانا  تاڭداپ  العانى  دۇرىس. بىرەۋلەر اعىلشىن تىلىندەگى نۇسقاسىنا سول كۇيىندە وتەيىك دەسە، ەكىنشى بىرەۋلەر تۇرىك ءتىلىنىڭ تولىقتىرىلعان نۇسقاسىن الايىق، ال ءۇشىنشى بىرەۋلەر  لاتىندا قازاق تىلىندە جوق دىبىستارعا جاڭا تاڭبا تابايىق نەمەسە سول دىبىستاردى قوس ارىپتەرمەن بەينەلەيىك دەيدى. الايدا   بىزدىڭشە،  اعىلشىن تىلىندەگى لاتىن ءقارپى قازاققا مۇلدە كەلمەيدى.  جانە  جاڭا ءارىپ نەمەسە قوس ءارىپ پايدالانۋدان قازاق حالقى نە ۇتادى؟ سوندىقتان تۇركيانىڭ 90 جىلدان بەرى قولدانىپ كەلە جاتقان،  عالىمدار تاراپىنان تولىقتىرىلعان 34 ارىپتىك جۇيەسىن پايدالانعان دۇرىس. ءھام بۇل ارىپتەردى بۇكىل تۇركى دۇنيەسى پايدالاناتىن بولسا، 200 ميلليوننان استام تۇركى دۇنيەسى اراسىندا تۇسىنىستىك تە، ىنتىماقتاستىق تا نىعايار ەدى. ءسويتىپ قازاق حالقى ءبىر وقپەن ەكى قويان اتىپ،  ءارى بۇگىنگى زاماناۋي  ەڭ ۇزدىك ءالىپبي جۇيەسىنە وتكەن بولادى، ءارى تۋىسقان حالىقتارمەن ىنتىماقتاستىعى كۇشەيە تۇسەدى. بولىنگەندى ءبورى جەيدى دەگەن قاعيدا اسىرەسە،  بۇگىنگى جاھاندانۋ داۋىرىندە ەسكەرەتىن جايت  بولىپ وتىر. تاعى  ءبىر ايتارىمىز، لاتىن  الىپبيىنە  كوشىرۋ  بارىسىندا  كوپ قيىندىق بولادى دەۋگە  ەش نەگىز جوق. ويتكەنى بۇگىنگى تاڭدا اسىرەسە،  جاستار اعىلشىن ءتىلىن دە بىلەتىندىكتەن   لاتىنعا كوشكەننىڭ وزىندە قينالماي وقي دا، جازا دا بىلەتىن بولادى. ءتىپتى بۇگىندە قازاقستان لاتىنعا كوشۋ تۋرالى  شەشىم قابىلداماعان  كۇننىڭ  وزىندە،جاستار  جاعى  عالامتور  تورابىندا  لاتىن ارىپتەرىمەن قازاقشا جازىپ تا جاتىر. قيىندىق    40-تىڭ ۇستىندەگى، اعىلشىن ءتىلىن مۇلدە بىلمەيتىن ازاماتتاردا بولۋى مۇمكىن. ولار لاتىن ارىپتەرىن ءبىر ەكى كۇندە وقي الاتىن بولسا دا، ءبىراز ۋاقىت   سول قارىپپەن جازۋعا قينالارى انىق. ءبىراق نەگىزىندە وڭنان سولعا قاراي جازىلاتىن اراپ ارىپتەرىنە قاراعاندا، كيريلليسا مەن لاتىن ارىپتەرىنىڭ جۇيەسى ءبىر. تەك ءبىر قاتار ارىپتەرىنىڭ بەينەسىندە  وزگەرىس بولۋى  مۇمكىن. مىسالى، 2014 جىلدىڭ باسىنان لاتىنعا كوشۋدى قابىلداسا،  ءبىر جىل  كولەمىندە  ەكى ءارىپ جۇيەسى قاتار قولدانىلىپ،  2015 جىلدان باستاپ تولىق  لاتىن ارىپتەرى جۇيەسىنە وتۋىنە بولادى.    ياعني ءبىر جىلدا بۇكىل قازاقستان جۇرتى لاتىندى  ۇيرەنىپ  الاتىن بولادى. سونىمەن ءسوزىمىزدى قورىتار بولساق، لاتىن الىپبيىنە   كوشۋ تاۋەلسىزدىگىنە 22 جىلدان استام ۋاقىت وتكەن جانە حالىقارالىق قاۋىمداستىقتا بەدەلدى  ورىنعا يە بولعان قازاقستاننىڭ رۋحانيات  سالاسىنداعى  تاۋەلسىزدىگىن ايعاقتايتىن شارا بولىپ تابىلادى.  سونىمەن قاتار،  الەمدىك تەحنولوگيادا ۇزدىك دامىعان ەلدەر جانە تۋىسقان تۇركى حالىقتارىمەن ەتەنە ارالاسۋىنا مول مۇمكىندىك بەرەدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل شارا قازاقستاننىڭ بۇگىنگى   رۋحانياتىن دامىتۋ بولىپ ەسەپتەلەدى.    سونداي-اق،  ول تاۋەلسىزدىكتى، اسىرەسە مادەني سالاداعى تاۋەلسىزدىكتى  بەكەمدەي  تۇسەدى. سوندىقتان قازاقستان لاتىنعا نەعۇرلىم تەزىرەك كوشسە، سوعىرلىم ۇتىمدى بولماق