10 سەكۋند ويلانىڭىزشى، اينالاڭىزدا جانارىمەن تىكە قاراي الماي جاسقاناتىن، كوز توقتاتىپ قاراپ تۇرا الماي تايسالاتىن ءبىر بالا بار ما؟ ءبىرتۇرلى وعاش مىنەز كورسەتىپ جۇرگەن بالا بايقادىڭىز با؟ اينالاڭىزدا اياعىنىڭ ۇشىمەن باسىپ، ءبىر بالا تەڭسەلىپ ءجۇر مە؟ ماڭايىڭىزدان اينالاتىن زاتتارعا ەرەكشە تاڭعالا قارايتىن ءبىر بالا تانيسىز با؟ توڭىرەگىڭىزدەن قالاعان نارسەسىن سۇق ساۋساعىمەن كورسەتە المايتىن ءبىر بالا كوردىڭىز بە؟ جان-جاعىڭىزدا سويلەگەندە كەمىس تۇراتىن ءبىر بالا بىلەسىز بە؟ قاسىڭىزدا ءوزى قاتارلى بالالاردىڭ وينىنا مۇلدە قىزىعۋشىلىق تانىتپايتىن ءبىر بالا بار ما؟ 10 سەكۋند ويلانىڭىزشى، توڭىرەگىڭىزدە اتىن شاقىرساڭ رەاكسيا كورسەتپەيتىن ءبىر بالا بار ما؟ مۇنداي بالا تانىساڭىز، ول بالا اۋتيزمدى بولۋى مۇمكىن.

اۋتيزم – الەم بويىنشا ءالى تولىق زەرتتەلمەگەن اۋرۋ. بالا بويىنداعى تەجەلىستەر، وزىنەن-وزى وقشاۋلانۋى، سويلەي الماۋى نەمقۇرايلى قارايتىن ماسەلە ەمەس.  گرەك سوزىنەن اۋدارعاندا «ءوزىم» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەتىن اۋتيزم اۋرۋى اتى ايتىپ تۇرعانداي بالانىڭ ءوز الەمىندە جەكە قالىپ، سىرتقى قۇبىلىستاردى، وزگەرىستەردى مۇلدە قابىلدامايتىن وقشاۋلانۋ سيندرومىنان تۋىندايدى.

نەگە اۋتيزمنەن ءسوز قوزعادىق، دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باعالاۋى بويىنشا قازاقستاندا اۋتيزممەن اۋىراتىن 35 مىڭ بالا بار. ال، مەملەكەتتە سىرقات رەتىندە تىركەلگەنى 1 قاڭتاردا بەرىلگەن رەسمي مالىمەت بويىنشا 3820 بالا. بالا ەرتەڭىزمىز، ۇرپاق وتاننىڭ بولاشاعى.

پسيحولوگتار اۋتيزمگە شالدىققان بالالارمەن نەعۇرلىم ەرتەرەك اينالىسسا، كوپ نارسەنى تۇزەتۋگە بولاتىنىن، جاقسى ناتيجەگە قولجەتكىزۋگە بولاتىنىن ايتادى. اۋتيزممەن سىرقات بالالاردىڭ سىرتقى كەلبەتى دەنى ساۋ بالادان وزگەشە ەمەس. ولاردىڭ ارەكەتى، ويىنى باسقالاردان پارىقتى. نيەۆرولوگيالىق سىرقاتپەن اۋىراتىن بالالار 2006 جىلى ءار 150 بالادان ءبىرى بولسا، ءقازىر ءار 68 بالانىڭ ءبىرى. دەمەك اۋتيزم جاي قارايتىن ماسەلە ەمەس. كەلەشەكتە ءسىزدىڭ جاقىندارىڭىزدان تابىلىپ قالۋى دا مۇمكىن. بۇعان دەيىن اۋتيزممەن اۋىراتىن بالالاردى تەك ارنايى مەكتەپتەر، ورتالىقتاردا بولەك بەيىمدەيتىن. الايدا بۇگىنگى الەمدىك تاجىريبە اۋتيزم بەلگىسى انىقتالعان بالانى وقشاۋلاۋدىڭ قاتە ەكەنىن كورسەتتى.

قازاقستاندا ءاۋتيزمدى ەمدەيتىن، ونىڭ الدىن الاتىن ماماندار جەتپەيدى. پسيحولوگيالىق اۋرۋ بولعاندىقتان اۋتيزم سىرقتى بار بالالار ادامداردىڭ قارىم-قاتىناسىنا، وزدەرىنە كوڭىل بولگەنىنە، وزدەرى سياقتى قاراعانىنا مۇقتاج. پسيحولوگتار انا ماحابباتى اۋتيزمگە شالدىققان بالالاردى تىعىرىقتان شىعارا الاتىن باستى جول دەيدى.  ال، ءبىز ولاي ىستەيمىز بە؟ ءبىز جۇمىستى سىلتاۋراتىپ دەنى ساۋ بالالارىمىزدىڭ وزىنە دۇرىس قارامايمىز. ينتەرنەتىن، تەلەديدارىن قوسىپ بەرىپ، وڭاشا بولمەگە قاماپ كەتسەك ولارعا جەتكىلىكتى دەپ ويلايمىز. ءار كۇنى ۋاقىت شىعارىپ ولارمەن اڭگىمەلەسكەندى بىلمەيمىز، قالاۋى نە، ارمانى نە، اڭسارى نە ەكەنىن سۇراي بەرمەيمىز. بالالاردىڭ مۇڭىن، ىشكى تىلەگىن، بالالىق مۇراتىن تىڭداي المايمىز... ياعني، اۋتيزم دەگەن نازار جەتكىلىكسىزدىگى.

قازاقستاندا ءقازىر اۋتيزممەن كۇرەستە «بولاشاق» كورپوراتيۆتىك قورى، «اشىق الەم» قوعام قورى، «اسىل ميراس» قورى باستاماشى بولىپ، جىل سايىنعى 2 ءساۋىر اۋتيزم تۋرالى حابار تاراتۋدىڭ حالىقارالىق كۇنىندە شارالار ۇيىمداستىرىپ، قوعامدىق باستامالار كوتەرىپ كەلەدى. اۋتيزممەن كۇرەسكە ءسىز دە، ءبىز دە اتسالىسا الامىز. ول ءۇشىن تەك اينالامىزعا نازار سالا بىلسەك، ءوز ورتامىزبەن جاقسى قارىم-قاتىناس قۇرا بىلسەك، جاقىندارىمىزدان قال سۇراسىپ تۇرساق بولعانى. بالالارمەن بىرگە ويناي ءبىلىڭىز، ويلانا ءبىلىڭىز، بىرگە جاتتىعىڭىز، بىرگە تاماقتانىڭىز. ياعني، ۇمتىلىستا بولۋىنا دەم بەرىڭىز!

ەگەر ءسىز وسى ماقالانى اياعىنا دەيىن وقىساڭىز، ەكراننان باسىڭىزدى كوتەرىپ، اينالاڭىزعا قاراڭىزشى. جەتكىزە نازار سالىڭىز. 10 سەكۋند ويلانىڭىز...