جاننا مەكسيكانىڭ لەون قالاسىنان 23 جىل كورمەگەن پارتالاس دوستارىمەن كەزدەسۋ ءۇشىن قازاقستانعا ارنايى ۇشىپ كەلىپتى.
الماتى وبلىسىنىڭ تۋماسى بۇعان دەيىن دە وتاندىق سايتتاردىڭ رەيتينگ كوتەرەتىن شۋلى ماتەريالدارىنىڭ كەيىپكەرى اتانىپ ۇلگەرگەن. سەبەبى ول شەتەلدىك ازاماتقا تۇرمىسقا شىققان قازاق قىزى. وزىنە باعىتتالعان قارعىس-لاعىنەتتەن كەيىن كوڭىلىنە قاياۋ ءتۇسىپ، سۇحبات بەرمەيمىن دەپ ىشتەي ۋادە ەتەدى. ءبىراق ءبىر قازاقتىڭ كوڭىلىن قيمادى ما، بىلمەيمىن، مەنىڭ شاقىرۋىما ۇزاق ويلانىپ، كەلىسىمىن بەردى. «قازاقتىڭ قىزى شەتەلدى نەگە تاڭدادى؟» دەگەن سۇراعىما جاننا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن اڭگىمەنى ارىدەن باستادى.
«كىشكەنتايىمنان اۋىلدىڭ جۇلدىزعا تولعان اسپانىنا قاراپ جاتىپ مۇحيتتى، شەتەلدى ارمانداۋشى ەدىم. كەشكە سيىردى ورىستەن كۇتىپ العاندا دا ويىم اۋىلدان الىس بولاتىن. انام ماعان (5 قىزدىڭ ەڭ ۇلكەنىنە) «ءۇيدى تازا ۇستا، ەدەن جۋ، ەرتەڭ كەلىن بولعاندا كەرەك بولادى» دەپ تاپسىرما بەرۋدەن جالىقپايتىن. مەن بولسام، وسكەندە ءۇي كۇتۋشىسىن جالدايتىنىمدى ايتىپ، قاباعىمدى شىتاتىنمىن. پەرىشتەلەر سول كەزدە «ءاۋمين» دەگەن سياقتى. اۋىلدان الىسقا ۇشقىسى كەلگەن قىز يسپانيادان ءبىراق شىقتى...»
«ەۋروپادا جاننا، مەكسيكادا حۋاننا دەپ تانىستىرامىن ءوزىمدى. بەس قىزدىڭ ۇلكەنى بولۋ وڭاي ەمەس. «دينا مەنىڭ تۇقىمىما تارتقان، ادەمىرەك» دەپ ايتاتىن انام مەنەن ءۇش جاس كىشى ءسىڭلىمنىڭ جۇزىنە قاراپ. مەنى كوپ جۇمساسا، ونى كىشكەنتاي دەپ اياي سالاتىن. سودان شىعار بالا كەزدەن سىڭلىمە دەگەن سەزىمىم سۋىق بولدى. انامنان ۇرىس ەستىمەس ءۇشىن عانا وعان وتىرىك قامقورلىق تانىتاتىنمىن. ۇيدە ەشكىم بولماعاندا ءوشىمدى الۋشى ەدىم. ەڭ جاقسى ويىنشىقتاردى وزىمە الىپ، وعان داۋسىمدى شىعارىپ، وكتەم سويلەيتىنمىن.
بالالىق شاق ءبىر مەزەتتە ءوتتى دە كەتتى. كۇيەۋگە شىقتىق، بالالى بولدىق. حال سۇرامايتىن، قوڭىراۋ شالمايتىن، ىزدەمەيتىن مەن اراعا ۇزاق جىلدار سالىپ قانا ءسىڭلىمدى قانشالىقتى جاقسى كورەتىنىمدى، ساعىنعانىمدى ءتۇسىندىم. قانىمىز ءبىر عوي...»
«العاش رەت شەتەلگە ساپار شەگۋىم يسپانيادان باستالدى. سوسىن افريكادا دا جۇمىس جاسادىم. باسىندا شەتەلدە قالامىن دەگەن وي بولماعان ەدى. يسپانيادان كەيىن اۋىلعا قايتىپ كەلگەنىمدە اسپاننىڭ ءوزى ماعان تار بولىپ كورىندى. اۋىلعا سىيمادىم، الاسۇردىم، وز-وزىممەن ارپالىستىم. اقىرى كەتەمىن دەپ شەشىم قابىلدادىم. جۋرناليست بولامىن دەگەندە «قىز بالاعا ارنالماعان ماماندىق» دەپ كەلىسىم بەرمەگەن اكە-شەشەم وسى جولى «ءوز ءومىرىڭ عوي» دەپ شىعارىپ سالدى. افريكادا تۇسكەن فوتولارىمدى عالامتوردان كورگەن انام «قالىپ قويما، افريكالىق جىگىتپەن قۇشاقتاسىپ كەلىپ تۇرما» دەپ ءوز قورقىنىشىن بىلدىرگەن بولاتىن. مەن بولسام، قالمايتىنىمدى ايتاتىنمىن. ول كەزدە يتالياندىققا عاشىق بولىپ، مەكسيكاعا تۇپكىلىكتى قونىس اۋداراتىنىمدى بىلمەپ ەدىم...»
«كۇيەۋىم اياق-كيىم تىگۋگە ارنالعان بۇيىمداردى ساتۋمەن اينالىساتىن كاسىپكەر. ادامنىڭ ءۇستى-باسىنا ەمەس، اياعىنداعى اياق-كيىمىنىڭ ساپاسىنا ءجىتى ءمان بەرەدى. «بىلعارى ەكەن، فيرماسى مىنانداي، ماتەريالى ساپالى نە ساپالى ەمەس» دەپ ايتۋدان ەش جالىقپايدى. كەزىندە اۋىلدا ءبىر اياق-كيىمدى 3-4 جىل كيىپ، توزدىرۋشى ەدىك. كىشىرەيسە ارتىن كەسىپ، سۇيرەيتىن اياق-كيىمگە اينالدىراتىن اكەم. ءالى ەسىمدە، 4-سىنىپ وقىپ جۇرگەنىمدە ماعان ولشەمى ەكى ەسە ۇلكەن اياق-كيىم ساتىپ العان بولاتىن. اۋىلداعى مەكتەپ اجەتحاناسىنىڭ تەسىگىنە ءتۋفليىمنىڭ ءبىر سىڭارى ءتۇسىپ كەتىپ، ۇيگە ءبىر تۋفليمەن بارعانمىن. كۇيەۋىمە ايتىپ بەرگەنىم بار. سودان بەرى ەش سەبەپسىز اياق-كيىم سىيلاۋدى داستۇرگە اينالدىردى. مەن ەشقاشان اقشانى ءبىرىنشى ورىنعا قويعان ەمەسپىن. شەتەلدىككە تۇرمىسقا شىقسام، قالتام قامپيادى، جاعدايىم تۇزەلەدى دەپ تە ارماندامادىم. مەن تەك الەمدى تانىعىم كەلدى. ومىردەن ءوز ورنىمدى ىزدەدىم...
كۇيەۋىممەن وتاسقانىمىزعا بيىل 12 جىل. ءومىردىڭ اششى-تۇششىسىن بىرگە تاتىپ كەلە جاتىرمىز. مەكسيكادا جالدامالى پاتەردە تۇرىپ، ءوز ءۇيىمىزدى ارماندادىق. باسپانالى بولعاندا بالالارىمىزدى باقىتتى قىلامىز دەپ ۋادەلەستىك. 11 جاستاعى قىزىمىز تاەكۆاندومەن اينالىسادى، 8 جاستاعى ۇلىمىز كارتينگكە جانى قۇمار.
«انانى بولمايدى، مىنانى بولادى» دەپ شەكتەمەيمىز. ولارمەن ەرەسەك ادامشا سويلەسەمىز. كەز كەلگەن تاقىرىپ بويىنشا وزدەرىنىڭ جەكە وي-پىكىرى بولۋىن تالاپ ەتەمىز. ءبىر جەردەن قاتەلىك كەتىپ، ۇرىسىپ رەنجىسكەن كۇننىڭ وزىندە «ۇرىسقانىما ۇنسىزدىكپەن جاۋاپ قاتپاڭدار، ءوز ىس-ارەكەتتەرىڭدى تۇسىندىرىڭدەر نەمەسە ماما، ءسىز مەنى تۇسىنبەدىڭىز، جاعداي بىلاي...» دەپ ءتىل قاتىڭدار دەپ ۇيرەتەمىن. ەكەۋى يتالياداعى اجەسىنە دە، قازاقستانداعى اتا-اجەسىنە دە بارىپ تۇرادى.
ۇيدە يسپانشا سويلەيمىز. وزدەرىنىڭ ناعاشى جاقتان قازاق ەكەندىكتەرىن بىلەدى. «جانىم، كۇنىم، اينالايىن» دەسەم، ماز-مەيرام بولىپ، ەركەلەي كەتەدى. بەسىكتە جاتپاسا دا بالالارىم بەسىكتىڭ ءانىن، قازاقتىڭ ءۇنىن ەستىپ وسكەن. ءبىراق نەسىن جاسىرايىن، اعىلشىن، يسپان، يتاليان، ورىس تىلدەرىن بىلسە دە، قازاقشا جەتىك بىلمەيدى..»
«يتالياندىقتار تۋىستىق قارىم-قاتىناستى جوعارى قوياتىن حالىق. اپتا سايىن اۋلەت بولىپ باس قوسىپ، كەشكى تاماقتى ءبىر داستارحان باسىندا جەگەندى ۇناتادى. ءبىز مەكسيكادا تۇراتىندىقتان ءجيى بارا الماساق تا ۋاقىت تاۋىپ، ارا-تۇرا قوناق بولۋدى ادەتكە اينالدىرعانبىز. ەنەمنىڭ جاسى ءقازىر سەكسەن بەستە. دەمالىس سايىن سۇلۋلىق سالونىنا بارىپ، تىرناعىن بوياپ، شاشىن ساندەتەدى. ءالى كۇنگە دەيىن جۇمىس ىستەيدى. مەن قوناققا بارعاندا «وتىر، ەشنارسە ىستەمە» دەپ وتىرعىزىپ قويادى. قازاق بولعاننان كەيىن كەلىن ەكەنىمدى العا تارتىپ، كەيدە ءۇي تىرلىگىنە ارالاسىپ كەتسەم، قاتتى رەنجيدى. قايىن اتامنىڭ قايتىس بولىپ كەتكەنىنە ءبىراز جىل بولدى. قۇدالار ءبىرىن-بىرى كورگەن ەمەس. اكەم مەكسيكا ۇشىپ كەلىپ، تۇرىپ جاتقان قالامدى، ءۇيىمدى كورسە دەپ ارماندايتىنمىن. جۇرەك تالماسىنا ۇشىراعاندىقتان ۇزاق جولعا شىدامايتىن بولىپ شىقتى. وكىنىشتى... شەتەلدىككە تۇرمىسقا شىعاردا قازاق قىزى تۋعان-تۋىستان اجىراپ، ماڭگىلىككە جىراققا كەتىپ بارا جاتقانىن تەرەڭ ءتۇسىنۋى ءتيىس. سەبەبى ەت جاقىنىڭ سىرقاتتانىپ، قاپيادا كوز جۇمسا دا بارا الماۋىڭ ابدەن مۇمكىن. اتام، اجەم قايتىس بولعاندا مەكسيكادان قازاقستانعا ۇشىپ كەلە المادىم، ۇلگەرمەدىم. كەشىر، اتا! كەشىر، اجە! اتا-انامنىڭ ءدىن امان بولۋىن جاراتقاننان كۇندە تىلەيمىن».
«ومىرىندە پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا داۋىس بەرىپ كورمەسەم دە شەتتە جۇرگەندە قازاقستاننىڭ جاڭالىقتارىن ىزدەپ وقيمىن. قازاقستانعا كەلەردە بيلەت العان كۇننەن باستاپ ۋايىم جەيمىن. ەلگە تابان تىرەگەن سايىن كەلمەسكە كەتكەن بالالىق شاعىم، وتكەن ءومىرىم جايلى كوپ ويلانامىن. جولسەرىك «قازاقستانعا قوش كەلدىڭىز» دەگەن كەزدە جۇرەگىم دۇرسىلدەيدى. الدەنەنى ۋايىمدايمىن، الدەنەنى اڭسايمىن. ءبارىن باسىنان باستاعىم-اق كەلەتىندەي سەزىم كەشەمىن. شەشەسىنەن ءسىڭلىسىن قىزعانعان، ءبىر اۋىز جىلى سوزگە ءزارۋ بولعان، ەش سەبەپسىز سىيلىق الۋدى ارمانداعان، ورىستەن كەلە جاتقان سيىردى كۇتىپ تۇرعان، اياعىنىڭ استىنا قاراپ بالالىق شاقتىڭ ءىزىن ىزدەگەن جاننا كوز الدىما كەلەدى. قارسى الدىمنان شىققان ءار قازاققا مەكسيكادان بازارلىقتى تارتۋ ەتىپ، قۋانىش كۇلكىسىن سىيلاۋعا دايىن تۇرامىن. ەرسىلى-قارسىلى جۇرگەن ادامداردان مەيىرىمدىلىك پەن ىزگىلىكتىڭ ۇشقىنىن كورگىم كەلەدى. ءبىراق قازاقستان ماعان كەڭ قۇشاعىن اشپايدى... الدايدى... مۇندا بارلىق سالانى جايلاعان جەمقورلىقتى، ساپاسىز مەديسينانى، بالاسى سىرقات انانىڭ اقشاسىن ۇرلاۋعا دايار تۇراتىن الاياقتاردى، چەمپيونى قانسىراپ قۇلاپ جاتسا دا كومەك قولىن سوزبايتىن قاتىگەز قوعامدى كورەمىن. كورەمىن دە مۇڭايامىن...
قازاقستاننىڭ مەديسيناسى دامىپ، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك، تۇرمىستىق جاعدايى تۇزەلىپ، كوڭىل-كۇيى كوتەرىلگەنىن شىن قالايمىن. ومىرگە قاپالى، جاقىنىنا وكپەلى ادامداردىڭ قاتارى ازايعانىن ارماندايمىن. قازاق بيلىگى قارا بۇقارانىڭ جانايقايىنا قۇلاق سالسا دەيمىن...»
ماتەريالدىڭ تاقىرىبىن وزگەرتىپ باسۋعا تىيىم سالىنادى!
