الەم «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشەدى. پايدالى قازبالارعا قانشا باي بولعانىمىزبەن، ءبىز دە ءقازىر وسى سالاعا كوشىپ جاتىرمىز. دايىندىقتى باستاپ تا كەتتىك. رەسۋرستاردى پايدالانىپ تا جاتىرمىز.  بۇل قانداي رەسۋرستار؟ ءبىز جوعارىدا پايدالى قازبالار قورىنىڭ تاۋسىلاتىن ايتتىق. ءبىراق ولاردى ىسىراپ ەتپەي، ءتيىمدى پايدالانۋىمىز كەرەك. ءقازىردىڭ وزىندە ءبىز وسى جولعا كوشىپ جاتىرمىز. جەل مەن سۋدان ەلەكتور قۋاتىن ءوندىرىپ، وندىرىسكە، كۇندەلىكتى ومىرگە تۇتىنۋدى باستاپ كەتتىك. ءقازىر ءبىز كۇننەن دە قۋات وندىرەمىز.

ءبىر عانا مىسال، «باتىس ەۋروپا-باتىس جۇڭگو حالىقارالىق تارانزيتتىك ءدالىز جولىپ الىپ قاراساڭىزشى. قاراڭعى تۇندە جول جاعالاۋىنداعى  بەلگىلەر تۇندە اق جولاقتانىپ، جارقىراپ  كوزگە كورىنىپ تۇرادى. بۇلار كۇن ەنەرگياسىنان قۋات الادى. جۇمىس ىستەۋ پروسەسىن وسىلاي جاساپ قويعان. ءار جول بەلگىسىنىڭ ۇستىنە كۇننەن قۋات الاتىن كوك اينەكتەر ورناتىلعان. «جاسىل ەكونوميكا» دەگەنىمىز وسى. ەكولوگيالىق جاعىنان وتە ءتيىمدى. ولار ەلەكتر سىمىنان قۋات الىپ تۇرعان جوق، بۇل جەردە كۇن ەنەرگياسىن ءتيىمدى پايدالانىپ وتىرمىز. دەمەك بۇل ­– جاسىل تەحنولوگيا.

جالپى الەم بويىنشا الداعى 60-80 جىلدا نەگىزگى تابيعي قورلار تاۋسىلا باستايدى. كەيبىر دەرەكتەر مۇنايدىڭ 40-50 جىل­دا، گازدىڭ 80 جىلدا، ۋراننىڭ 80-100 جىلدا ءبىتۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى. راس بىزدە كومىرسۋتەگى قورلارىن يگەرۋ سوڭعى 15-20 جىلدان بەرى باستالدى. ارينە، ءبىزدىڭ تابيعي قورلار ءازىر سارقىلا قويمايدى. وسىدان ساقتانىپ، الەمنىڭ باسقا دامىعان ەلدەرى ەنەرگيا الۋدىڭ باسقا كوزدەرىنە قازىردەن كوشىپ جاتىر. ءبىراق ءبىز دە الداعى ۋاقىتتا وسى جولعا ءوتۋىمىز كەرەك. قازىرگى ۋاقىتتا قۋاتتىڭ 39 پايىزىن گازدان، 17 پايىزىن مۇنايدان الىپ وتىرمىز. قۋاتتىڭ 42 پايىزىن كومىر بەرىپ وتىر. ال كۇن، جەلدەن الاتىن ەنەرگيامىز 1 پايىزدان ءسال عانا اسادى. سوندىقتان الداعى ۋاقىتتا ەكولوگيالىق جاعىنان زيانسىز «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. تۇبىندە بۇكىل دۇنيە وسى جاسىل ەكونوميكاعا كوشەدى. ريو-دە-جانەيرو قالاسىندا وتكەن حالىقارالىق كونفەرەنسيادا تورتكۇل دۇنيەنىڭ تۇبىندە وسى «جاسىل ەكونوميكاعا»  اۋىساتىنى ايتىلدى. وسىعان بايلانىستى ارنايى دەكلاراسيا قابىلداندى.

ناقتى ايتار بولساق، جاسىل ەكونوميكا – بۇل عىلىمنىڭ دامىعان ءبىر سالاسى. ءقازىر عالام كۇن مەن جەلدەن قۋات الۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋدا. ازىرگە كۇن قۋاتىن ءتيىمدى پايدالانۋ جاعىنان الەمدە جۇڭگو ءبىرىنشى ورىندا تۇر. مىسالى، الەمدە كۇن قۋاتىن وندىرەتىن 51 گۆت قون­دىرعى بار بولسا، ونىڭ 15 گۆت-ى قىتايدا ورنالاسقان ەكەن.

تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جايت، تورتكۇل دۇنيە قازىرگى ۋاقىتتا جەلدىڭ كۇشىن  ءتيىمدى پايدالانۋدا. ەلەكتر قۋاتىنىڭ 7 پايىزىن بۇگىنگى كۇنى  جەل بەرىپ وتىر. جالپى ۇيىتقىعان بورانى مەن ازىناعان جەلى ءبىر باسىلمايتىن قازاقستاننىڭ كەيبىر وڭىرلەرى «جاسىل ەكونوميكاعا»  وتە قولايلى.

ساراپقا سالساق، اسىرەسە، جەلدەن قۋات الۋعا بۇگىندە  ەۋروپا ەلدەرى قاتتى ءمان بەرۋدە. قازىرگى كەزەڭدە جەل ەلەكتر ستان­سالارىنىڭ 44 پايىزى ەۋروپادا ورنالاسقانىن ايتا كەتۋ كەرەك.  مۇنداي جەل ستانسالارىنىڭ ازيادا -31 پايىز،  سولتۇستىك امەريكادا 22 پايىزى بولۋىنىڭ ءوزى الەمنىڭ وسى سالاعا بەت بۇرا باستاعانىن كورسەتەدى.

ماماندار 2030 جىلى جەل ەنەرگياسىنىڭ ۇلە­ءسى 20 پايىزعا جەتەدى دەپ وتىر. بۇل دەرەك بارعان سايىن ۇلعايا تۇسەتىنى اقيقات. ويتكەنى جەلدەن الىناتىن قۋات ەكولوگيالىق جاعىنان تازا. ءبىر عانا مىسال، ەۋروپادا ورنالاسقان دانيا جەل گەنەراتورى ارقىلى ەلەكتور قۋاتىنىڭ 40 پايىزىن بەرىپ وتىر. گەرمانيادا بۇل كورسەتكىش - 8. يرلانديادا-16، پورتۋگاليادا -23 پايىز شاماسىندا. ال بىزدە قازىرگى ۋاقىتتا 1 پاىزدىڭ اينالاسىندا عانا.

سوندىقتان دا ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىنا وراي قازاقستان وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن «جاسىل ەكونوميكاعا» وتۋگە قادام جاسادى. شەشىم قابىلدادى. ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلاما قابىلدادى. اتالعان باعدارلاما نەمەسە تۇجىرىمداما 2050 جىلعا دەيىنگى كەزەڭدى قامتيدى. ول ءۇش كەزەڭنەن تۇرادى. دەمەك، قازاقستان دا بولاشاقتا كۇننەن، جەلدەن مول قۋات كوزدەرىن الادى. ءبىر عانا مىسال، بۇكىل الەمنىڭ نازارىن اۋدارعان ەكسپو حالىقارالىق كورمەسى «بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى» دەپ اتالدى. ونىڭ حالىقارالىق ماڭىزى وراسان زور بولدى. ەكسپو ەلىمىزدىڭ «جاسىل ەكونوميكاعا» وتۋىنە بارىنشا سەرپىن بەردى دەسە دە بولادى. وعان تورتكۇل دۇنيەدەن تۋريستەر كەلدى. «بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى» قازاقستاندا قالانعانىن كوزبەن كوردى. ەندەشە ءبىز دە بولاشاقتا قۋات كوزدەرىنىڭ باسىم بولىگىن كۇن مەن جەلدەن الاتىن بولامىز.