ۋاقىت مىرزا دەگەنىن ىستەتەدى، امال جوقتىقتان وتكەن شاقپەن سويلەۋگە ءماجبۇرمىز. ونەردىڭ اجارى، ورتانىڭ بازارى ەدى-اۋ، نۇربەرگەن. بۇل ءسوزىمىز ونىڭ بويىنا ولقى سوعادى، سەزىپ وتىرمىز. راسىندا ول دۇنيەگە ىلۋدە بىرەر كەلەر ادامزاتتىڭ الداسپانىنداي جارقىلداپ ءجۇردى. وتكىر ەدى. سويلەسە شەشەن، توپ باستاسا كوسەم، دوستىققا ادال، باتىرلىعى مەن جومارتىعى دا بار، سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلىنىڭ ناعىز ءوزى بولاتىن. شارشى توپتىڭ ورتاسىنان بىردەن جۇرتتىڭ نازارىن اۋدارىپ، جىگىتتىڭ سۇلتانى ەكەندىگىن ەرىكسىز مويىنداتاتىن. ويلىلىعى مەن العىرلىعى، ءسوزى مەن ءىسى بىرگە قابىسىپ، ادامداردى باۋراپ الاتىن قاسيەتى ايرىقشا-تىن. ورتانشى ۇلى نۇرىم ەكەۋى بىردەي، جول -اۆتوكولىك اپاتىنان باقيلىق بولدى. ارتىندا بالالارى، جان جارى بوتا قالدى اڭىراپ. 2006 جىلى تۋرا ءتورتىنشى مۇشەلىندە جارق ەتتى دە، ومىردەن ءوتىپ كەتە باردى-اۋ!
ءالى ەسىمدە، كەڭەس وداعىنىڭ استاناسى ماسكەۋدە وليمپيادا وتكەن سەكسەنشى جىلدىڭ جاز ايى، وبلىس ورتالىعى قىزىلوردا قالاسىندا ۆولەيبولدان ايماقتىق تۋرنير وتكىزىلدى. العاشقى توپتا ءوز قارسىلاستارىنان باسىم تۇسكەن جاڭاقورعان اۋدانىنىڭ قۇراماسى ىرىكتەۋ تۋرىندا وسىنداعى ايتۋلى كوماندانىڭ ءبىرى قالا قۇراماسىمەن بەتپە - بەت كەلىپ قالدى. العىشقى كەزدەسۋلەردە تۋرا سوققىسىمەن قارسىلاستارىنىڭ مىسىن باسىپ، توسقاۋىل قويۋدا دا مارتەبەسى ۇستەم بولىپ جۇرگەن بويشاڭ سپورتشىلارىمىز وڭال مەن ەسكەندىر العاشقى ساتتەردەن باستاپ، قالا قۇراماسىنىڭ ءنومىرى ءۇشىنشى ويىنشىسىنا ەسە جىبەرە باستادى. ۇزىن بويلى كوزىلدىرىكتى جىگىت تۋرا سوققىدان جالتارىپ، دوپ تور ۇستىنە كوتەرىلە بەرگەندە-اق، شالت قيمىلمەن وڭعا نە سولعا قاراي قياستاي تاستاي سالادى. ءبىزدىڭ جىگىتتەر اۋاعا اسىلعان كۇيى ءبىر ۇپايدان ايىرىلىپ تۇسەدى. مۇنىسى دا انشەيىن ەكەن، ەندى ارىپتەسىنەن پاس كۇتپەي-اق، ورتادا تۇرىپ، ەكىنشى دوپتى الىستان ۇرىپ جىبەرەتىن ونەر شىعاردى، الگى ءۇشىنشى ءنومىر. مۇندايدا توسقاۋىلدى قاي جەرگە قويۋدى بولجاي دا المايسىڭ، كەيدە وعان ۇلگەرمەي دە جاتاسىڭ. نە كەرەك، كوزىلدىرىكتىنىڭ ءبىر ءوزى-اق، تالاي ۇپايدى ولجالاعانى. اككى ويىنشى ەكەندىگىن كورسەتتى. ەكىنشى ويىننان كەيىن-اق، ءبىزدىڭ جىگىتتەر دە ساپىرىلىسۋ بايقالدى. كوماندالىق ويىندا ءبىر مازا كەتسە، قايتا جۇمىرىقتاي جۇمىلۋ قيىنداۋ. نە كەرەك، وسى جەڭىلىستەن سوڭ ءتۋرنيردىڭ باستى جۇلدەسىنە قول سوزا الماي، ءۇشىنشى ورىندى قاناعات تۇتۋعا تۋرا كەلدى. «نە بولدى» دەگەن جاناشىرلارعا قۋ ءتىلدى وڭال: «زور شىقتى عوي..،» دەپ ءزىلسىز ءتىل قاتادى. كەيىننەن بىلدىك، وبلىس قۇراماسىنىڭ بەتكەۇستار ويىنشىسىنىڭ ءبىرى - نۇربەرگەن تاستايەۆ وسى جىگىت ەكەن. پەدينستيتۋتتىڭ ءۇشىنشى كۋرس ستۋدەنتى. بۇل كەيىپكەرىمىزدىڭ سپورتتاعى العىرلىعى، ياعني بويىنداعى ءبىر قىرى عانا ەدى. كەيىننەن جوعارى وقۋدى ءبىتىرىپ، ءوزى وسكەن ورتاعا كەلگەن سوڭ سپتۋ-دا كومسورگ، اۋداندىق پارتيا كوميتەتىندەگى قىزمەتىندە، كوللەدج ديرەكتورى لاۋازىمىندا جاستاردى سپورتقا بەيىمدەۋ، ولاردىڭ بويىنداعى تالانتتى اشۋدان ءبىر تارتىنعان ەمەس. ال اۋداندىق مادەنيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتتەرىندە بۇل جاناشىرلىعىن تىپتەن ەسەلەدى؛ ونەرگە، سپورتقا بەيىمى بار جاستار نۇربەرگەننىڭ ماڭىنا ءۇيىرىلىپ، العا قاراي تالاپتاناتىن ەدى. بۇل كۇندەرى جازۋشى، جۋرناليست اتانعان وسى جولداردىڭ اۆتورى دا ونەر جاناشىرى نۇرەكەڭنىڭ قامقورلىعىن ءبىر كىسىدەي كورگەندىگىن جاسىرا المايدى، ماقتانا ايتادى. جاسى كىشى بولسا دا، اعاداي قاراسقان، تالاي كەزدەسۋلەرىن ۇيىمداستىرىپ، رۋحتاندىرىپ، سەنىمىن نىقتاپ، كىتاپتارىنىڭ تارالۋىنا كومەكتەسكەنىن قالاي ىشىنە ساقتايدى. جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسىسىن دەمەي مە قازەكەم. ءبىر كىسى ەمەس، وسى ءبىر پىكىر تالايدىڭ ويىندا جۇرگەنى اقيقات. انشىلىككە بەيىم دوسى، ءمۇعالىم جۇماعالي ءىبىشوۆ، جاڭاقورعان اۋداندىق مۇراجايىنىڭ ديرەكتورى ءنابيحان شالاپوۆ، ءانشى ءابسۇلتان بايكەنجەيەۆ، جۋرناليست-سىقاقشى، «ارا كz» گازەتىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى ءۇمىت زۇلحاروۆا، كازىر رەسپۋبليكادا تانىمال ۆولەيبول كومانداسىنىڭ باپكەرى اتانعان بايكەنجەلىك باتىر بابايەۆ تاعى باسقالار نۇربەرگەن تاستايەۆتىڭ ەسىمىن اسقاقتاتىپ، ءاردايىم قۇرمەت تۇتادى. قاي ءبىر جىلى جاڭاقورعان اۋدانىنىڭ ونەرپازدارى ءوز كۇشتەرىمەن ۇلكەن جيىن وتكىزىپ، انشى-سازگەر، جىرشى-تەرمەشى، سپورتشىنى ەسكە الدى. جەر-جەردەن كەلگەن ارىپتەستەرى ومىردە وشپەس ءىز قالدىرعان ازاماتتىڭ ەسىمىن ۇلىقتاپ، ونەگىسىن تامسانا اڭگىمەلەدى. «ونەردە دەس بەرمەگەن دارا تۇلعا» دەپ اتالاتىن انشىلەر بايقاۋى 2007 جىلى وتكىزىلىپ، قانشاما جاس ورەننىڭ ونەر تابالدىرىعىن اتتاۋىنا مۇرىندىق بولدى، دەسەڭىزشى. «جاقسىدان –شاراپات» دەگەن وسى عوي.
تۋما تالانت نۇربەرگەن تاستايەۆ نازار ۇلى جاڭاقورعان قونىسىنداعى № 3 مەكتەپ-ينتەرناتتا سەگىزجىلدىقتى بىتىرسە، 1974 جىلى اۋدان ورتالىعىنداعى № 163 ونجىلدىقتى جاقسى باعامەن ءتامامداپ شىقتى. مەكتەپ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ-اق، ءوزىن سان قىرىنان تانىتا بىلگەن ول مەكتەپ قۇراماسىنىڭ بەلدى ويىنشىسى، كوركەمونەرپازدار ۇيىمىنىڭ ايتۋلى مۇشەسى دە بولدى. «اعايلاردىڭ شۇعىل شارۋاسى، نە مەكتەپ ۇجىمىنىڭ جينالىسى وتەتىن بولسا، ساباقتى ارى قاراي جالعاستىرۋدى تاستايەۆقا سەنىپ تاپسىرىپ كەتە بەرەتىن ەدى»، دەيدى ونىڭ سىنىپتاستارى سوناۋ جىلدارداعى بالالىق شاقتارىن ساعىنا ەسكە الىسىپ. سول كەزدەن-اق ونىڭ كوشباسشىلىققا لايىق بولعاندىعى وسىنداي ەستەلىكتەردەن ەسكە تۇسەدى.
–اكەمىز قوي باقتى. ءبىزدىڭ دە كوپ ۋاقىتىمىز سول قارا قويدىڭ سوڭىندا
وتەتىن-دى. مالدى ءشوبى شۇيگىن جەرگە توپتاستىرىپ، كونسەرت قويىپ وينايتىن جەرىم، تاريحي ورىن قوراسان اتانىڭ ماڭى ەدى. مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ قابىلەتىمە ساي ونەر ينستيتۋتىنا تۇسۋگە مۇمكىنشىلىگىم جەتتى، تالاي بايقاۋلاردا جەڭىمپاز بولعان مەنى، ارنايى وزدەرىنە شاقىرعاندار دا بولدى. الايدا، سوۆحوز ديرەكتورى بولسا دەگەن ارماننىڭ جەتەگىندە، قىزىلوردا قالاسىنداعى جامبىل گيدرومەليوراتيۆتىك-قۇرىلىس ينستيتۋتىنىڭ فيليالىنا وقۋعا ءتۇستىم،-دەيتىن-دى ول كەيدە بالالىق ارماندارىن ەسكە سالىپ.
سىر ءوڭىرىنىڭ مادەنيەتى مەن سپورتىنا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسقان نۇربەرگەن نازار ۇلى وتىزدان استام ءان شىعارسا، ءوزىنىڭ ورىنداۋىنداعى «كوڭىل سىرى»، «گۇلىم»، «ارمان-اي، ون سەگىز»، «جانىمدا ءبىر ءجۇرشى تىم بولماسا»، «قىركەڭسەم»، «تۋعان جەر» اندەرى كەرەمەت اسەر سىيلايتىن ەدى، تىڭداۋشىعا. ءبىر ەرەكشەلىگى بارلىق دەرلىك اندەرىنىڭ ءسوزىن ءوزى جازاتىن تالانتى ونەرپاز. ونىڭ ەكى جىر جيناعى دا جارىق كورىپ، وقىرماندارىنا جول تارتتى. ايتىس دودالارىنا ءتۇستى، تالاي بايقاۋلاردا جەڭىمپاز بولدى، ق.ر. مادەنيەت قايراتكەرى اتاعىن يەمدەندى.
وسى ماقالانى جازا وتىرىپ اتالالارىمىزدىڭ: «ءبىر كىسى جاققان وتقا مىڭ كىسى جىلىنادى» دەگەن ناقىلى ەسىمى تۇسەدى. شيەلىنىڭ قارعالى اۋىلىندا سەيتمۇحان دەگەن ءانشى جىگىت بولدى. كەيىننەن اۋدان ورالىعىنا كوشىپ كەلدى، دوس-جاران رەتىندە ارالاستىق. اللانىڭ بۇيرىعى دا بىرتىندەپ، جانارى سولىپ، تىپتەن تابان جولىن كورمەيتىن حالگە جەتتى. الايدا، كەلىنشەگى ءاليا ەكەۋى قوسىلىپ، بارىنشا اۋەزدى ءان سالاتىن ولاردى جۇرت ۇيىندە وتىرعىزبايدى، قايدا جيىن، قايدا توي، سونىڭ قۇرمەتتى قوناعى. دىبىس كۇشەيتكىشش اپپاراتتاردى مۇلدە قولدانباي، تەك اككارديونمەن ءان سالاتان ولار، قۇدالىقتىڭ، شاعىن تۋعان كۇن مەرەكەسىنىڭ گ ۇلى دەسە جاراسىمدى. «اللانىڭ قۇدىرەتى شەكسىز عوي، ءان سالاتىن قابىلەت بەرگەنىن قاراساڭشى! ايتپەسە مەن كىمگە كەرەكپىن، دالادا قالار ما ەدىم،» دەپ ءوزى دە كۇنىگە مىڭ قايتارا شۇكىرشىلىك ايتادى. سول جىگىتكە ءبىر كۇن وتىرىپ، تاستايەۆتىڭ «تۋعان جەر» ءانىن ۇيرەتتىم، اۋەزىن بولسا دا قاعىپ الادى عوي، ال ءسوزىن جاتتاتۋ قيىنعا سوقتى، ويتكەنى، ءوزى وقۋعا كوزى كورمەيدى، نەشەمە مارتە قايتالاي وتىرىپ، اقىرى جاتتاپ الدى. ولار كازىر جەتى-سەگىز جىلدىڭ كولەمى بۋراباي ماڭىنداعى شورتاندى قالاسىندا تۇرادى. «وندا ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماعىنان كەلىپ،تۇراقتاپ قالعان ازاماتتار بارشىلىق. ادام قانشا جاعدايى جاقسى بولسا دا، قاشاندا كىندىك قانى تامعان جەردى، وسكەن ورتاسىن اڭسايدى. سودان دا بولار، ماعان نۇربەرگەن تاستايەۆتىڭ «تۋعان جەر» ءانىن ورىنداپ بەرۋدى وتىنەتىندەر كوپ. ارينە، ءوزىم دە قارعالىمدى كوز الدىما ەلەستەتە وتىرىپ، ءان سالىپ بەرەمىن. كوڭىل اۋەنىندەگى جۇرتشىلىقتىڭ كوبىسى كوزىنە جاس الىپ، تۋعان جەرىن ساعىنا ەسكە الادى. ءبىرى 10 مىڭ تەڭگە، ءبىرى 100 دوللار تاستايدى. شىنىمدى ايتسام، كۇنىمدى وسى ءاندى ايتۋ ارقىلى كورىپ ءجۇرمىن، شەرىمدى دە تارقاتامىن»، –دەيدى ءانشى سەيتمۇقان ەلگە كەلگەندە اعىنان جارىلىپ.
نۇربەرگەن جاس تا بولسا، ەل دە كوردى، جەر دە كوردى. تالاي الىس ساپارلارعا دا باردى. دوس –جارانى، سىيلاس اعا-ىنىلەرى دە مول ەدى. قازاق ادەبيەتىنىڭ ابىزى ءابىش اعا كەكىلبايەۆ، باتىر جۋرناليست-باسپاگەر نۇرماحان ورازبەك، قازاقتىڭ قادىرى اتانعان قادىر مىرزالييەۆتەر نۇربەرگەننىڭ بولاشاعىنا سەنىمدى، تىلەكتەس اعالارى ەدى. بىلگەنگە، جۇرتپەن ءتىل تابىسا ءبىلۋ، وزگەنى سىيلاي ءبىلۋ، ءوزىن سىيلاتا ءبىلۋ كورگەندى جاننىڭ تىرشىلىگى، دەپ بۇل ماقالامىزدى ءتامامدايمىز. ويتكەنى، ونەگەلى جاندى ەستە ساقتاۋ - جاس ۇرپاقتىڭ تاربيەسى مەن بولاشاعىنا دا قاجەت.
نۇرماحان ەلتاي،
قىزىلوردا وبلىسى
پىكىر قالدىرۋ