رەسمي مالىمەت بويىنشا ەلىمىزدىڭ 800 مىڭعا جۋىق ازاماتى كەدەيلىك شەگىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. بۇل – قازاقستاندىقتاردىڭ 4،3%-ى ولمەستىڭ كۇنىن كەشىپ وتىر دەگەن ءسوز. بۇگىنگى تاڭدا 795 مىڭ قازاقستاندىق ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن از تابىس تابادى. تامىز ايىندا ەلىمىزدەگى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ مولشەرى – 31 982 تەڭگە بولعانىن ەسكەرسەك، جوعارىداعى ازاماتتاردىڭ ايلىعى شايلىعىنا جەتپەي وتىرعانىن بىردەن تۇسىنۋگە بولادى، دەپ جازادى inbusiness.kz.

دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ مالىمدەۋىنشە، قازاقستان كەدەيلىك شەگىن شەكتەي الماي وتىر.

«حالىقارالىق ستاندارتقا سايكەس، كۇنىنە 1،9 دوللاردان كەم اقشا جۇمسايتىن ازامات كەدەي ادامداردىڭ قاتارىنا قوسىلادى. حالىقارالىق رەيتينگتەردە قازاقستان ءوز حالقىنىڭ تابىسىن ورتادان جوعارى دەپ كورسەتكەن. سوندىقتان بۇل ەلدە ادامدار كۇنىنە كەم دەگەندە 5،5 دوللار جۇمساۋعا ءتيىس. قازاقستاندا رەسمي ستاتيستيكا دۇرىس بەرىلمەيدى. ءبىزدىڭ ەسەپتەۋىمىزشە، قازاقستان حالقىنىڭ 4،3%-ى ەمەس، 8،6%-ى، ياعني 795 مىڭ ەمەس، 1 ملن 200 مىڭ ادام كەدەيلىك شەگىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر»، – دەپ جازدى دۇنيەجۇزىلىك بانك ءوزىنىڭ  زەرتتەۋىندە.

دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ ورتالىق ازياداعى ەكونوميسى ۋيليام زەيتس قازاقستاندا كەدەيلەردىڭ كوبەيۋىنە ەكى سەبەپ تۇرتكى بولىپ تۇرعانىن مالىمدەدى.

«بىرىنشىدەن، قازاقستاندا ەكونوميكانىڭ ءوسۋى مەن جالاقىنىڭ ءوسۋى اراسىندا الشاقتىق بار. سىزدەردە ورتاشا ايلىق جالاقى وسپەيدى. ەكىنشىدەن، الەم ەلدەرى باستان كەشكەن ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ سالقىنى قازاقستانعا دا ءتيدى. قازاقستان ەكونوميكاسى جاھاندىق سىن-تەگەۋرىندەر مەن قاتەرلەرگە توتەپ بەرۋگە قاۋقارسىز. ەكونوميكاسى قيىندىققا تاپ بولعان سايىن قازاقستاندا كەدەيلەردىڭ سانى كوبەيىپ كەلەدى»، – دەدى ۋيليام زەيتس.

ونىڭ سوزىنشە، ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىمەن سالىستىرعاندا قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى جاقسى. ءبىراق... «قىرعىزستان، تاجىكستان، وزبەكستان ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا قازاقستان كوش ىلگەرى تۇر. دەگەنمەن قازاقستان كەدەيلىك شەگىن 2013 جىلعى كورسەتكىش – 5،8%-عا تومەندەتە الماي وتىر. سوڭعى 6 جىلدا قازاقستاندا كەدەيلىك شەگى 6%-دان تۇسكەن ەمەس»، – دەدى دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ ورتالىق ازياداعى ەكونوميسى.

ۋيليام زەيتس دۇنيەجۇزىلىك بانك قازاقستانىڭ قاي وڭىرىندە كەدەيلىك شەگىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ادامدار كوپ ەكەنىن انىقتاعانىن ايتتى.

«زەرتتەۋ بارىسىندا جامبىل، قىزىلوردا، باتىس قازاقستان، تۇركىستان، قاراعاندى وبلىستارىندا كەدەيلەر كوپ ەكەنىن انىقتادىق. تۇرمىسى تومەن ادامداردىڭ باسىم بولىگى تۇركىستان وبلىسىن مەكەندەيدى ەكەن»، – دەدى شەتەل ازاماتى.

ەكونوميست ماقسات حالىق ەل بيلىگى كەدەيلىك شەگىن دۇرىس انىقتامايتىنىن العا تارتتى.

«بىزدە كەدەيلىك شەگىن انىقتاعان كەزدە ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنە سۇيەنەدى. سويتەدى دە بۇل اقشاعا ادامدار ءبىر اي ءومىر سۇرە الادى دەگەن شەشىم شىعارادى. تۇتىنۋ سەبەتى بويىنشا ءبىر ادام كۇنىنە ءبىر مىڭ تەڭگەدەن ارتىق اقشا جۇمساۋى كەرەك. بۇل تۇتىنۋ سەبەتىنىڭ ەڭ تومەنگى كورسەتكىشى. ستاتيستەردىڭ ويىنشا، ادام ءبىر مىڭ تەڭگەگە تاڭعى اس، تۇسكى اس جانە كەشكى اس ىشە الادى. اس ءمازىرىنىڭ بارلىعىندا ەت، بالىق، جەمىس-جيدەك بولادى. بۇعان كىم سەنەدى؟» – دەدى ول.

ماقسات حالىقتىڭ مالىمدەۋىنشە، ەل ازاماتتارىنىڭ باسىم بولىگىنىڭ تابىسى ءبىلىم الۋعا، ەمدەلۋگە، دەمالۋعا جەتپەيدى.

«ادامدار تاپقان-تايانعاندارىن ازىق-تۇلىككە جۇمسايدى. ولار ءبىلىم الۋ، ەمدەلۋ، دەمالۋ تۋرالى ويلامايدى. سەبەبى بۇعان قارجىلارى جەتپەيتىنىن بىلەدى. جۇمىس ىستەپ جۇرسە دە، تابىسى ماردىمسىز ادامدار بار. ولاردىڭ جاعدايى جۇمىسسىزداردان جاقسى، ءبىراق ولاردا كەدەيلەردىڭ قاتارىندا»، – دەدى ەكونوميست.

ونىڭ سوزىنشە، رەسمي ستاتيستيكا قاراپايىم ازاماتتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنىڭ جاقسارىپ كەلە جاتقانىن راستاي المايدى. سالدارىنان ادامدار ۇنەمدەۋگە كوشىپ، تۇتىنۋدى ازايتۋعا تىرىسادى. ال بۇل ەكونوميكاعا تەرىس مۋلتيپليكاتيۆتى اسەر ەتەدى.

«كەدەيشىلىك ازاماتتاردىڭ اشىق نارازىلىعىن تۋدىراتىن وزەكتى الەۋمەتتىك قۇبىلىس. ول ادامعا ءوزىنىڭ شۇعىل قاجەتتىلىكتەرىن، ياعني الەۋەتتى مۇمكىندىكتەرىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. كەدەيشىلىكتىڭ بەلەڭ الۋى قىلمىس، الكوگوليزم، ەسىرتكى قولدانۋ دەڭگەيىن ارتتىرادى. كەدەيشىلىك كوبىنەسە قۇندىلىقتار جۇيەسىنىڭ، مادەنيەتتىڭ جانە ءبىلىمنىڭ جوعالۋىنا اكەپ سوقتىرادى. قاراجاتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى تۇرمىسى تومەن وتباسىلارداعى بالالاردىڭ  بولاشاعىن بۇلىڭعىر ەتەدى. ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن كەدەيشىلىك شەگىن ناقتى كۇنكورىس دەڭگەيىمەن تەڭەستىرۋ جانە ەلدەگى ناقتى كەدەيشىلىك شەگىن قايتا ەسەپتەۋ قاجەت. بۇعان قوسا ۇلتتىق تابىستى تەڭ ءبولۋ ءۇشىن كەشەندى شارا قابىلداپ، پروگرەسسيۆتى سالىق سالۋ شكالاسىن ەنگىزۋ كەرەك»، – دەدى ماقسات حالىق.

ابىلاي بەيبارىس