بالا تاربيەسى بارشاعا ورتاق. ادامدى كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ، يماندىلىق پەن مەيىرىمگە تاربيەلەسە، ول وسكەندە ادام دەگەن ارداقتى اتقا ەشقاشان كىر كەلتىرمەيتىن بولادى. راسىندا دا كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرلىكپەن ءجۇرىپ بالامىزدىڭ قالاي وسكەنىن بىلمەي قالامىز. ال اقيقاتىنا كەلگەندە، جاس وسكىن بولاشاق ۇرپاقتى تاربيەلەپ ءوسىرۋدىڭ نەگىزىن قالىپتاستىراتىن تۇڭعىش مەكتەپ ول – بالاباقشا. مۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىز؟ ءقازىر ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە كىشكەنتاي سابيلەردى ىزگىلىككە باۋلىپ، تاربيەلەپ وتىرعان مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە ۇيىمدارى جەتكىلىكتى. سونداي بالاباقشالاردىڭ ءبىرى – قىزىلوردا وبلىسى، شيەلى اۋدانىنىڭ «اقمايا» اۋىلىنداعى «ايميرا» بالاباقشاسى ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون.

بالاباقشا 2011 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا اشىلعان. بالاباقشادا 4 توپ جۇمىس جاسايدى، وندا 80 ءبۇلدىرشىن تاربيەلەنىپ جاتىر. مەكتەپتى دەيىنگى ءبىلىم ۇيىمىندا 20 جۇمىسشى قىزمەتكەر بار، ونىڭ 8ء-ى پەداگوگ ماماندار، جوعارى ءبىلىمدىسى – 4، ارناۋلى ورتا ءبىلىمدى 4 قىزمەتكەر كىزمەت ەتەدى. بالاباقشا ۇجىمىنىڭ ءاربىر قىزمەتكەرلەرىنىڭ مىندەتى – كۇندەلىكتى تاربيەلەنۋشى بۇلدىرشىندەرگە باقىت سىيلاۋ.  تاربيەشىلەر بۇلدىرشىندەردى جان-جۇرەگىمەن، مەيىرىمىن توگىپ، تاربيەلەيدى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس.

بالاباقشانىڭ نەگىزىن قالاپ، ونىڭ اياققا نىق تۇرىپ كەتۋىنە قۇرىلتايشى جاميلا بازاربەك قىزىنىڭ ەڭبەگى ەرەن. ول ءوزىنىڭ تاباندىلىعىنىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى تاڭدا كەڭ، جارىق ادەمى عيماراتتىڭ پايدالانۋىنا قول جەتكىزدى.  اتالعان مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەنىڭ اتى ءقازىر اۋدان جۇرتشىلىعىنا ءمالىم دەسەك، ول اقيقات. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ جەتىستىكتەرى كوپ بالاباقشاعا اتا-انالار دا بالالارىن كوپتەپ بەرۋگە تىرىسادى. ونىڭ سىرى دا ءمالىم. ويتكەنى «ايميرا» بالاباقشاسىنىڭ ۇيىتقىسى، ىزدەنىمپاز، ىسكەر باسشى جاميلا اپاي بالالاردىڭ جان – جاقتى قورعالعان، ۇيلەسىمدى تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا بار جاعداي جاساۋدا.

–بالا تاربيەسى، ونىڭ ىشىندە بالاباقشاداعى سابيلەردى تاربيەلەۋ ۇلكەن مارتەبە. بالاباقشا «مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋدىڭ ۇلگىلىك وقۋ باعدارلاماسى»  بويىنشا وقۋ – تاربيە جۇمىستارىن جۇرگىزەدى. مەن قىزمەتكەرلەرىمە جاڭا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانىپ، ادىستەمەلىك جاعىنان ىزدەنۋگە كومەك بەرەمىن. قىزمەتكەرلەرىممەن تەڭ دارەجەدە  ەركىن سىرلاسىپ، ولاردىڭ پىكىرلەرىن تىڭداپ،  بالاباقشانىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرىپ وتىرامىن. ءالى دە بولسا، بالاباقشانىڭ دەڭگەيىن جوعارى دارەجەگە كوتەرە الاتىنىما سەنەمىن، – دەيدى كاسىپكەر ازامات، ىسكەر باسشى ءجاميلا بازاربەك قىزى.

ايتا كەتۋ كەرەك، بالاباقشادا بۇلدىرشىندەرگە قاجەتتى قۇرالداردىڭ بارلىعى دا بار. بالالار تاربيەلەنەتىن مەكەمە ويىنشىقتارمەن، وقۋلىقتارمەن زامان تالابىنا ساي تولىق جابدىقتالعان. وقۋ، ويىن جانە ۇيىقتاۋ بولمەلەرىنەن باسقا اسحانا، دارىگەرلىك كابينەت پەن ءىس – شارا وتكىزىلەتىن ارنايى زال بار. اسحانادا روزا ساندىبايەۆا اپاي  تاڭعى اس، تۇسكى اس، بەسىن استى ءدامدى ەتىپ، بۇلدىرشىندەرگە ازىرلەپ بەرەدى.

بالاباقشادا تالانتتى بالالار دا جوق ەمەس. اتاپ ايتساق، شۇعىلا وسپانوۆا داۋلەت كاۋسار، جىبەك سەيتقاسىم سياقتى بالالار رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق، اۋداندىق سايىستاردىڭ جۇلدە الىپ ءجۇر.

ەگەر ءار بالانى  جاستايىنان وسىمدىكتەر الەمىنىڭ ادام ومىرىندە الاتىن ورنى مەن ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىنىپ، ونى ايالاي بىلۋگە باۋلىسا، ودان ناعىز سۇلۋلىق پەن ادامگەرشىلىكتى بويىنا سىڭىرگەن ازامات شىعاتىنى داۋسىز. سوندىقتان دا بالاباقشا قىزمەتكەرلەرى  ەسىكتىڭ الدىن گۇلگە تولتىرىپ كوگالداندىرۋ جۇمىستارىنا بەلسەنە ارالاسادى. گۇلدەر عيماراتتىڭ ماڭايىنا ءار بەرىپ، كەلۋشىلەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزادى.

– نەگىزى بالانى  تاربيەلەۋ ءبىر كۇندىك ەمەس، وتە ۇزاق جانە كۇردەلi پروسەسس. جالپى جەكە باستىڭ قالىپتاسۋى، ونىڭ رۋحاني جاعىنان دامۋى بالا كەزدەن باستاۋ الاتىنى ءسوزسىز. جاس شىبىق يiلۋگە قانداي يكەمدى بولسا، بالا دا تاربيەنi قابىلداۋعا سونداي بەيiم. وتباسى – تۇلعا قالىپتاستىرۋشى بەسىك. “ەل بولامىن  دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە” – دەپ، ۇلى عۇلاما م. اۋەزوۆ بەكەر ايتپاعان. ماسەلەن، بالا تاربيەسىندە اتا – انانىڭ ورنى ەرەكشە. دەمەك تاربيەشى مەن اتا - انانىڭ بالا تاربيەسىندە بىرلەسە جۇمىس جاساعانى دۇرىس. ءبىز اتا – انالارمەن ءىس – شارا، ترەنينگ جۇمىستارىمەن قاتار جينالىستاردى دا وتكىزىپ تۇرامىز. اتا - انالارمەن بىرلەسىپ «ءبارىمىز ءبىرىمىز ءۇشىن، ءبىرىمىز ءبارىمىز ءۇشىن» اتتى اۋداندىق سەمينار وتكىزدىك. اتالعان باسقوسۋعا اتا – انالارىمىز بەلسەنە قاتىسىپ، اۋداننان كەلگەن ادىستەمە  تاربيەشىلەر ولاردىڭ بەلسەندىلىگىنە ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى، – دەيدى بالاباقشانىڭ قۇرىلتايشىسى، كاسىپكەر  ءجاميلا بازاربەك قىزى.  

ارينە، قاشان دا ىزدەنىستە جۇرەتىن، تىنبايتىن كاسىپكەر ازامات ءجاميلا بازاربەك قىزى تۋرالى كوپ اڭگىمە ايتۋعا بولادى. سوناۋ 2011 جىلى وتباسىمەن بىرگە «اقمايا» اۋىلىنان 80 ورىندىق بالاباقشا اشقان ول ءقازىر بۇل ىسىنە شۇكىرشىلىك ەتەدى. سودان بەرى ون جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى. ون جىلدىڭ ىشىندە بالاباقشانىڭ جەتىنشى تۇلەكتەرى مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتادى. بۇل اۋىل ءۇشىن ىرگەلى ءىس بولعانىن مىنا ءبىر دەرەكتەن-اق اڭعارۋعا بولادى. اۋىلدا جاعداي قيىنداپ، مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەر جابىلدى. اتا-انالار بالالارىن قايدا جىبەرەرىن بىلمەي قينالدى. وسىنداي كۇردەلى كەزەڭدە ءجاميلا بازاربەك قىزى ادىلبەك حانىم يگىلىكتى ءىستى قولعا الدى. قازىرگى ۋاقىتتا بالاباقشا جايناپ، گۇلدەپ، كوركەيىپ تۇر. ول  وسى تىرشىلىگىنە ەش وكىنگەن ەمەس. قۋانادى. قايتا اتا-انالاردىڭ العىسىن الدى، ولار ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. ءسويتىپ كاسىپكەر «ايميرا» بالاباقشاسىن اشتى، ونىڭ قۇرىلتايشىسى بولدى.

ءجاميلانىڭ ءوزى دە ونەگەلى وتباسىنان شىققان. اكەسى بازاربەك ادىلبەك ۇلى وسى اۋىلدا 40 جىلدان استام ۋاقىت بويى باس گيدروتەحنيك بولىپ جۇمىس اتقاردى.«ۇلى وتان سوعىسى ارداگەرىنە تەڭەستىرىلگەن»، ءقازىر 91 جاستا. اناسى پىستەگۇل ناۋشابەك قىزى «باتىر انا»، 1990 جىلى 59 جاسىندا ومىردەن وزدى.

ءجاميلا ءوزى دە بۇگىندە بالا ءوسىرىپ، نەمەرە ءسۇيىپ وتىر. ايميرا اتتى قىزى مەن  عالىمجان، ءالجان، ەرجان اتتى ءۇش ۇلى بار.  8 نەمەرە  ءسۇيىپ، تاربيەلەپ وتىرعان باقىتتى وتباسى. كەلىندەرى اقەركە، گۇلسەزىم دە اتا-ەنەسىن سىيلايدى، تاربيە كورگەن وتباسىنىڭ قىزدارى.

كىشكەنتاي كەزىنەن ەڭبەكتى ءسۇيىپ، وسكەن ءجاميلا بازاربەك قىزى ءقازىر دە قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرعان جوق. جۇمىسى جەتەرلىك. كاسىبى بار. بالا تاربيەسىنە قاتتى كوڭىل بولەتىن ءجاميلا جاستايىنان  اناسىنىڭ ايتقان اماناتىن ادال ارقالاپ كەلەدى. ول قانداي امانات؟ انىعىن ايتساق، ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاماۋ، ەڭبەكپەن، ماڭداي تەرمەن عانا تابىس تابۋ، باستاعان جۇمىسىڭدى تابىستى اياقتاۋ. ءجاميلا اتا-اناسىنىڭ كورسەتكەن ونەگە جولىمەن وسىنداي دارەجەگە جەتىپ وتىرعانىن ايتادى.

ال كاسىبى ورگە دومالاپ كەلە جاتقان ءجاميلا بازاربەك قىزى «ايەل باقىتى» دەگەن ۇعىمدى قالاي تۇسىنەدى؟

–ايەل – وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى، ول وتباسىندا عانا ەمەس، جالپى قوعامدا بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىقتىڭ شىراقشىسى بولىپ سانالادى، «ايەل باقىتى» - قوساعىڭمەن بىرگە اعارىپ، «انا»  دەگەن اياۋلى سەزىمدى ونە بويىڭنان سەزىنۋ -، – دەيدى ول.

راسىندا ومىردە تەك قانا العا ۇمتىلاتىن، ماقساتقا قول جەتكىزبەي تىنبايتىن كاسىپكەر ايەل ەڭ الدىمەن ادامداردىڭ بويىنداعى  ادالدىق پەن ەڭبەكقورلىقتى، كىشىپەيىلدىكتى باعالايدى. كاسىپتىڭ تابىستىلىعى وتباسىمىزدىڭ اۋىزبىرشىلىگىنە، ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس شىعارىپ، بىرلىكتە جۇمىس اتقارعانىمىزدىڭ ارقاسى دەپ سانايدى.

راسىندا دا اۋىلدا ءجۇرىپ، بالاباقشا اشىپ، بالا تاربيەسىنە ۇلكەن ءمان بەرگەن كاسىپكەر كەلەشەككە ۇلكەن ۇمىتپەن قارايدى. باستى ماقسات – ەلدىڭ اماندىعى. ەندەشە، ءجاميلا ءۇشىن بالالاردىڭ شات كۇلكىسىنەن ارتىق ەشنارسە جوق.

...بالالىق شاقتىڭ بازارى تارقاماسىن...