قازاقستاندا رەپاتريانتتاردىڭ (قانداس) جەكە مۇلكىنە قاتىستى مىندەتتى تولەمدەر مەن الىمداردى تولەۋدەن بوساتۋدى قاراستىراتىن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەر بەكىتىلىپ، جەكەلەگەن تۇزەتۋلەر قابىلدانعان. سونىمەن، «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى 22 شىلدەدەگى № 477-IV زاڭى 23-بابىنىڭ 4-1 تارماعىنا سايكەس ەتنيكالىق قازاقتار جانە ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرى (قانداس) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنا كەلگەن كەزدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىقارالىق شارتتارىنا جانە (نەمەسە) كەدەن زاڭناماسىنا سايكەس، كولىك قۇرالدارىن قوسا العاندا جەكە پايدالانۋعا ارنالعان مۇلكىنە كەدەندىك تولەمدەردى تولەۋدەن بوساتىلادى، دەپ حابارلايدى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى .

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى كەدەندىك رەتتەۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2017 جىلعى 26 جەلتوقسانداعى №123-VI كودەكسىنىڭ            354-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس ەگەر قازاقستانعا تۇرعىلىقتى تۇرۋعا، قونىس اۋدارۋعا نيەتى بار رەپاتريانتتار (قانداس) نەمەسە جەكە تۇلعالار ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ كەدەندىك اۋماعىنا تاۋارلار اكەلەتىن بولسا جەكە پايدالانۋعا ارنالعان تاۋارلارعا قاتىستى كەدەندىك باجدار، سالىقتار تولەنبەيدى.

بۇدان باسقا، وسى قۇجاتتا 351-باپتىڭ 17-تارماعىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا تۇرعىلىقتى تۇرۋعا قونىس اۋدارۋعا، بوسقىن، رەپاتريانت (قانداس)  مارتەبەسىن الۋعا نيەتى بار شەتەلدىك جەكە تۇلعانىڭ وتكىزەتىن جەكە پايدالانۋعا ارنالعان تاۋارلارىنا قاتىستى ۋاقىتشا ساقتاۋعا ورنالاستىرىلاتىن تاۋارلارعا تولەم قاراستىرىلماعان.

اتالعان زاڭداردىڭ حالىقارالىق شارتتارعا سايكەستىگىنە قاتىستى ايتار بولساق، كورسەتىلگەن تارماقتار ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ءىسىنىڭ قاعيدالارىنا قايشى كەلىپ قانا قويماي، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا كەڭەسىنىڭ «جەكە پايدالانۋعا ارنالعان تاۋارلارعا بايلانىستى جەكەلەگەن ماسەلەلەر تۋرالى» (3-قوسىمشا) 2017 جىلعى 20 جەلتوقسانداعى                          № 107 شەشىمىمەن بەكىتىلگەن، ولارعا سايكەس ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ەلىنە تۇرعىلىقتى تۇرۋعا قونىس اۋدارعان بولىپ تانىلعان شەتەلدىك جەكە تۇلعا كەدەندىك باجدار مەن سالىقتاردى تولەۋدەن بوساتىلا وتىرىپ كەز كەلگەن ادىسپەن كولىك قۇرالىن اكەلە الادى. نەگىزگى تالاپتار مىناعان كەلىپ سايادى.

كەدەندىك جانە سالىقتىق جەڭىلدىكتەردى بەرۋ شارتتارى:

– كولىك قۇرالى جەكە پايدالانۋ ءۇشىن قولدانىلۋى ءتيىس؛

– جەڭىلدىكتەر كولىكتىڭ ءاربىر ءتۇرىنىڭ 1 بىرلىگىنە بەرىلەدى (جەڭىل اۆتوكولىك، موتوكولىك، تىركەمە)؛

– ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ كەدەندىك اۋماعىنا الدىڭعى تۇرعان ەلدەن اكەلۋ قونىس اۋدارۋشىنىڭ قۇجاتى بەرىلگەن كۇننەن باستاپ 18 ايدان كەشىكتىرىلمەي جۇزەگە اسىرىلادى؛

– جەكە پايدالانۋعا ارنالعان كولىك قۇرالدارى 6 ايدان كەم ەمەس مەرزىمدە نەمەسە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە مەملەكەتتە بەكىتىلگەن وزگە دە اسا قاتاڭ مەرزىم ىشىندە جەكە مەنشىكتە بولاتىن (مىسالى، رەسەيدە مەرزىم         12 ايدان كەم ەمەس)؛

– بۇرىن مۇنداي جەكە تۇلعا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ كەدەندىك اۋماعىنا اكەلۋدى جۇزەگە اسىرماعان.

وتانداستاردى اكەلەتىن كولىك قۇرالدارىنا كەدەندىك تولەمدەر مەن سالىقتاردى تولەۋدەن بوساتۋ بويىنشا رەسەي پراكتيكاسى:

رەسەي فەدەراسياسىنا تۇرعىلىقتى تۇرۋعا قونىس اۋداراتىن جەكە تۇلعالار شەتەلدە تۇراتىن وتانداستاردىڭ رەسەي فەدەراسياسىنا ءوز ەركىمەن قونىس اۋدارۋىنا جاردەم ەتۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاما قاتىسۋشىسىنىڭ كۋالىگىنە يە بولسا كەدەندىك تولەمدەر مەن سالىقتاردى تولەمەستەن ءبىر كولىك قۇرالىن اكەلۋگە قۇقىعى بار. 

بۇل رەتتە تەحنيكالىق رەگلامەنت (ەۋرو 4-تەن تومەن ەمەس ەكونوميكالىق كلاسسقا سايكەستىگى) اتالعان باعدارلاما بويىنشا رەسەيگە اكەلىنەتىن اۆتوموبيل تەحنيكاسىنا ارەكەت ەتپەيدى. بۇعان قوسا، كادەگە جاراتۋ الىمى دا باعدارلاما قاتىسۋشىلارى اكەلەتىن كولىك قۇرالدارىنا قاتىستى تولەنبەيدى.

مىسال. رەسەيدە كولىك قۇرالىن تىركەۋ جانە ەسەپكە قويۋ ءۇشىن قونىستاندىرۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا ەڭ الدىمەن كەلگەندىگى تۋرالى فەدەرالدىق كوشى-قون قىزمەتىن حابارلاندىرۋى قاجەت (شەتەل ازاماتتارى ءۇشىن رەسەيدە ۋاقىتشا تۇرۋعا رۇقسات الۋ – ۋتر 3 جىلعا بەرىلەدى). بۇدان ءارى كەدەندىك قىزمەتكە ۋتر، ءتولقۇجات، باعدارلاما قاتىسۋشىسىنىڭ كۋالىگىن، كولىكتىڭ تەحنيكالىق ءتولقۇجاتىن كورسەتۋ قاجەت. وسىدان كەيىن قاتىسۋشى كقت (كولىك قۇرالىنىڭ ءتولقۇجاتى) الادى. مەملەكەتتىك جول قوزعالىسى قاۋىپسىزدىگىنىڭ ينسپەكسياسىنا كولىك قۇرالىن تىركەۋ (مەملەكەتتىك ءنومىر الۋ) ءۇشىن كقت، ءتولقۇجات، ۋتر، باعدارلاما قاتىسۋشىسىنىڭ كۋالىگى، كولىك قۇرالىنا ارنالعان ساقتاندىرۋ ءپوليسى، مەملەكەتتىك باجدىڭ تولەنگەندىگى تۋرالى تۇبىرتەك قاجەت. ناتيجەسىندە كولىك قۇرالىن ۋتر سياقتى 3 جىل مەرزىمگە تىركەيدى.

قازاقستان مەن رەسەيدە رەپاتريانتتاردىڭ كولىك قۇرالدارىن راسىمدەۋى كەزىندە جەڭىلدىكتەر بەرۋ ماسەلەسىن زەردەلەۋ بارىسىندا ەكى مەملەكەتتە دە رەپاتريانتتاردى قولداۋ قاراستىرىلعاندىعى انىقتالدى، دەگەنمەن ەكى ەلدە قابىلدانعان تەتىكتەردىڭ ايىرماشىلىقتارى بار. رەسەيدە نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەر قاراپايىم ءارى ناقتى تۇسىندىرىلگەن (رەسەي زاڭناماسىندا جەڭىلدىكتەردى الۋ پروسەدۋراسى انىق جانە تۇسىنىكتى، ال قازاقستاندىق نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردە كەدەندىك تولەمدەر مەن سالىقتاردان بوساتۋ تەتىكتەرى كۇردەلى ءارى جۇيەسىز تۇسىندىرىلگەن. سونىمەن، قازاقستاندا قابىلدانعان زاڭدار مەن كودەكستەر كولىك قۇرالىن تىركەۋ كەزىندە كادەگە جاراتۋ الىمىن تولەمەۋگە تۇسىنىكسىز جاعدايدا مۇمكىندىك بەرە مە جانە ولاردىڭ اۆتوكولىكتەرىنىڭ ەكولوگيالىق كلاسسى ەۋرو 4 تالاپتارىنا سايكەس كەلمەسە نە ىستەۋ كەرەك؟

ناتيجەسىندە، رەپاتريانتتارعا قازاقستانعا كولىك قۇرالدارىن اكەلۋ كەزىندە كەدەندىك باجدار مەن سالىقتاردى تولەۋدەن بوساتۋعا باس تارتقاندا، ولار اۆتوكولىكتى باستاپقى تىركەۋدەن وتۋگە جانە ونى ەسەپكە قويۋعا مىندەتتى (تومەندەگى اقپاراتتى قاراۋ).