جۇڭگو قازاقستانمەن شەكاراسىن جاۋىپ، 1 قازاندا كوممۋنيستىك پارتيانىڭ "مەملەكەت قۇرۋ كۇنىن" تويلاپ جاتىر. جۇڭگو قوعامى سوڭعى جىلدارى ءبارىن بيلىك باسقاراتىن جاڭا كەزەڭگە قادام باستى.

بۇل قانداي كەزەڭ؟

وتكەن جىلدان باستاپ بەيجىڭ ەلدەگى باي جانە قۋاتتى تەحنولوگيالىق الپاۋىتتاردان باستاپ، ازاماتتاردىڭ جەكە ومىرىنە دەيىن قاتاڭ باقىلاۋعا الدى، رەپرەسسيا جۇرگىزدى. جۇڭگو بيلىگى ونى "ورتاق دامۋ" دەگەن جاڭا تەرمينمەن تۇسىندىرەدى.

كوممۋنيستىك پارتيانىڭ قوعامداعى بارلىق سەكتورعا جاپپاي قىسىم جاساۋىنىڭ سەبەبىنە ماماندار ءار ءتۇرلى ساراپتامالار جاساۋدا.

كەيبىر ساراپشىلار ۇكىمەت كەلەسى جىلعى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ۇلتتىق قۇرىلتايىنا دايىندالىپ جاتقانىن ايتادى. ولار بەس جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلەتىن 2022 جىلعى سامميت "بۇرىن-سوڭدى بولماعان دەڭگەيدە وتكىزىلەدى" دەيدى.

وزگەرىس پەن رەپرەسسيا قاشان باستالدى؟

2018 جىلى كونستيتۋسياعا وزگەرىس جاسالعان سوڭ سي سزينپين قىتايدى ءومىر بويى باسقارا الاتىنداي مۇمكىندىككە يە بولدى. ول ەندى ءۇشىنشى رەت قىتايدىڭ ەڭ جوعارى باسشىسى بولىپ سايلاناتىن كەزەڭىن باستايدى.

"(سي) قىتايدىڭ كەز كەلگەن سالاسىندا ءوزىنىڭ كوشباسشىلىعىن دالەلدەگىسى كەلەدى، مەيلى ول حالىقارالىق قاتىناستار بولسىن، ىشكى ىستەر، سىبايلاس جەمقورلىق ماسەلەلەرى، مادەني ماسەلەلەر بولسىن. بۇل – جاڭا ساياسات، سوندىقتان سىزدەر ەندى بارلىق قوزعالىستاردىڭ ءبىر مەزگىلدە بولاتىنىن كورەسىزدەر. مۇمكىن كەلەسى جىلعى پارتيالىق سەزدە نەمەسە 2022 جىلعى قىسقى وليمپيادانى قامتيتىن ۇلكەن وقيعالارعا دايىندىق كەزىندە سولاي بولادى" دەيدى سينگاپۋر ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى ليم تاي ۆەي.

كوپتەگەن ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، رەپرەسسيا وتكەن جىلدىڭ 24 قازانىنان باستالعان. ول كەزدە "Alibaba"-نىڭ نەگىزىن قالاۋشى جانە تەحنولوگيالىق ماگنات دجەك ما شانحايدا سويلەگەن سوزىندە قىتايدىڭ رەتتەۋ جۇيەسىن اشىق تۇردە سىنعا العان. ءىس-شارادان كەيىن كوپ ۇزاماي، رەتتەۋشىلەر دجەك ما يەلىك ەتكەن "Ant Group" توبىنىڭ 37 ميلليارد دوللارلىق IPO-نى توقتاتۋعا ءماجبۇر ەتتى، بۇل – الەمدىك بيزنەس قاۋىمداستىقتى ءدۇر سىلكىندىردى.

سودان كەيىن ماگنات ءۇش ايداي جوعالىپ كەتتى، ال قاڭتاردان باستاپ بەيجىڭ ەلدىڭ باسقا تەحنولوگيالىق الپاۋىتتارىنا شۇيلىكتى.

شىلدەدە بەيجىڭ رەتتەۋشىلەرى قىتايلىق "Didi" تاكسي قىزمەتى قوسىمشاسىن قىسىمعا الدى. "Didi"ء-دىڭ اقپاراتتارىنا اقش شەنەۋنىكتەرى جاعىنان ءقاۋىپ تونەدى دەگەن كۇدىكپەن بەيجىڭ ونى ونلاين قوسىمشالار دۇكەندەرىنەن شىعاردى. سالدارىنان نيۋ-يورك قور بيرجاسىنا شىققان "DiDi"-دىڭ اكسياسى قۇلادى. بۇل سالانىڭ بولاشاعى تۋرالى قورقىنىش تۋدى.

وليگارحتار تۋرالى الاڭ

وتكەن جىلى بەيجىڭ قىتايداعى ەڭ ءىرى تەحنولوگيالىق كاسىپورىندار ەسەپتەلەتىن "Alibaba" جانە "Tencent" سياقتى كومپانيالاردىڭ مونوپولياسىنا باعىتتالعان جاڭا زاڭ قابىلدادى. 2012 جىلى سي قىزمەتكە كىرىسكەننەن كەيىن باستالعان سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ناۋقاندى كەڭەيتە وتىرىپ، ونداعان ميلليون تولەنبەگەن سالىقتىق قارىزى بار قىتايدىڭ كەيبىر ايگىلى جۇلدىزدارىن نىساناعا الدى.

سيدنەي لوۋي ينستيتۋتىنىڭ شىعىس ازيا بويىنشا اعا عىلىمي قىزمەتكەرى ريچارد ماكگرەگور بەيجىڭنىڭ بۇل ارەكەتىن پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ جاعدايىمەن سالىستىرا ءتۇسىندىردى.

"جۇڭگو 1990-شى جىلداردان كەيىن رەسەيدە قالىپتاسقان ساياسي بەلسەندى، ءتىپتى ساياسي قۋاتتى وليگارحتار توبىنىڭ وسۋىنەن ساباق الدى" دەيدى ريچارد ماكگرەگور.

جاڭا تەرميندەر: "تەڭسىزدىكتى جويۋ"، "ورتاق دامۋ"، "سي سزينپين يدەياسى"

ءقازىر قىتايدىڭ كوپتەگەن بايلارىنان "دامۋدىڭ ورتاق قورىنا" اقشا اۋدارۋ سۇرالۋدا، ونى كەيبىرەۋلەر قارا جاشىك رەتىندە سيپاتتايدى. بەيجىڭنىڭ بۇل ارەكەتى "تەڭسىزدىكتى جويۋ" دەپ تە تۇسىندىرىلۋدە.

جۇڭگو بيلىگى، سونىمەن قاتار، كوممەرسيالىق جەكە رەپەتيتورلىق ورتالىقتاردى قۋدالاۋىنىڭ سەبەبى رەتىندە "الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتەردى ازايتۋ"، "ورتاق دامۋ" دەگەن ءۋاج ايتتى. 

كوممۋنيستىك پارتيا جاستارعا باعىتتالعان جاڭا ساياساتتاردى دا باستادى. مىسالى، اپتا سايىنعى كومپيۋتەرلىك ويىندار ۋاقىتىن شەكتەدى. كەيبىر تەليەۆيدەنيە شوۋلارىنا شەكتەۋ قويدى، ايتالىق، قىتايلار "سيسسي" دەپ اتايتىن K-Pop انشىلەرىنە تىيىم سالدى.

2018 جىلى جۇڭگو كونستيتۋسياسىندا بەكىتىلگەن "سي سزينپين يدەياسى" دەپ اتالاتىن ءسيدىڭ ساياسي يدەولوگياسى ۇلتتىق وقۋ باعدارلاماسىنا قوسىلادى. ول مەكتەپتەردە باستاۋىشتان جوعارى دەڭگەيگە دەيىن وقىتىلادى.

ايتا كەتەيىك، بۇعان دەيىن قىتايدىڭ كوممۋنيستىك جولعا قايتا ورالعان ساياساتتارى تۋرالى جازىلعان BBC-دىڭ ساراپتاما ماقالاسىن اۋدارىپ ۇسىنعان بولاتىنبىز.