قوعام دا تابيعات سياقتى، ءبارى ءوزارا تىعىز بايلانىستا ەكەندىگى انىق. ۇلتتىق تاريح جالپى تاريحپەن بايلانىستى جازىلادى. قاي تاريحتىڭ دا قاينار كوزى ۇرپاقتار جالعاستىعىنىڭ كۋاسى – كونە مۇرالارىمىزدا ەكەندىگى ءسوزسىز. وسىنداي كونە جازبالارىمىز – الەمدىك تاريحتىڭ ءبىرتۇتاس بولشەگى عانا ەمەس، شىققان تەگىمىز بەن ءتىلىمىزدىڭ ءتۇپ توركىنىن ايقىنداۋشى، رۋحاني قازىعىمىزدىڭ قاينار كوزدەرى. سوندىقتان دا ءالى دە بولسا الىس، جاقىن شەتەل مۇراعاتتارى مەن ەلىمىزدەگى كونە جازبالارىمىزدىڭ سىرىن اشۋ، ونى زەرتتەۋ، ەلىمىزگە قاتىستى قۇجاتتاردى تۇگەندەۋ، تابۋ، قايتارۋ بۇگىنگى كۇننىڭ نەگىزگى تالاپتارىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. وسىنداي قاجىرلى ەڭبەك پەن تاباندىلىقتى قاجەت ەتەتىن عىلىمىنىڭ بۇل سالاسىنداعى الدىڭعى قاتارلى ناعىز عالىمدارىمىزدىڭ ءبىرى – الەكساندر نيكولايەۆيچ گاركاۆەستىڭ الار ورنى تىم بولەك. مۇنداي قۇندى جادىگەرلەر حالىقتىڭ رۋحاني تۇرعىدا جاڭعىرىپ، ساناسىنىڭ ويانۋىنا تۇرتكى بولاتىنىن تۇسىنەتىن، ەلىمىزدىڭ عىلىمىنا وزىندىك ۇلەس قوسۋعا بارىنشا ات سالىسىپ جۇرگەن ا.ن. گاركاۆەستىڭ ءتىل تاريحىنا جانە تۇركىتانۋ عىلىمىنىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى وراسان.

الەكساندر نيكولايەۆيچ گاركاۆەس – ۋكراين تەكتى كەڭەستىك جانە قازاقستاندىق تۇركىتانۋشى عالىم. حاركوۆ ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن، «تۇركى تىلدەرى» ماماندىعى بويىنشا فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قوعام قايراتكەرى. 1988 جىلدان بەرى الماتى قالاسىندا تۇرادى. ۋكراينانىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءجۋرناليسى جانە بەلدى قوعام قايراتكەرى بولىپ تابىلادى. عالىم ەجەلگى داۋىردەن  قازىرگى زامانعا دەيىنگى كەزەڭدى قامتيتىن بارلىق وتاندىق جانە شەتەلدىك مۇراعاتتار دۇنيەسىنە ەلەۋلى ىرگەلى زەرتتەۋلەر جۇرگىزگەن قازاقستانداعى تۇركىتانۋدىڭ دامۋىنا وزىندىك ۇلەسىن قوسىپ جۇرگەن عالىم. الەكساندر نيكولايەۆيچ، نەگىزىنەن تۇركىتانۋ، ءتىل تەورياسى، تىلدەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى بويىنشا زەرتتەۋلەر جاساعان، ەۋرازيا تاريحى بويىنشا 28 كىتاپ جانە 160-تان استام عىلىمي ماقالالار مەن ۇجىمدىق مونوگرافيالار جاريالاعان.

جاقىندا تۇركيا رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە تۇرىك ءتىلى كۇنى مەن 1932 جىلى كەمال اتاتۇرىك نەگىزىن قالاعان تۇرىك لينگۆيستيكالىق قوعامىنىڭ (Türk Dil Kurumu) قۇرىلعانىنا 79 جىل تولۋىن اتاپ وتكەن بولاتىن. وسى مەرەكە اياسىندا ءداستۇر بويىنشا تۇرىك ءتىلى مەن باسقا تۇركى تىلدەس حالىقتارى تىلدەرىنىڭ دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسۋشى عالىمدار،  كورنەكتى ونەر، ادەبيەت قايراتكەرلەرىنە ەرەكشە قۇرمەت كورسەتىلەدى. سونداي ەرەكشە قۇرمەتتەردىڭ بىرىنە احمەت بايتۇرسىن ۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، كورنەكتى تۇركىتانۋشى، كوپتەگەن وتاندىق جانە حالىقارالىق سىيلىقتاردىڭ لاۋرەاتى، عالىم الەكساندر نيكولايەۆيچ گاركاۆەس يە بولدى.

2017 جىلى اباي اتىنداعى قازۇپۋ پروفەسسورى گۇلبانۋ قوسىموۆا سەيىلبەك قىزى «تۇرىك تىلىنە قىزمەتى ءۇشىن» اتتى ماراپاتتى تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ قولىنان العان ەدى. 2021 جىلى «تۇرىك تىلىنە قىزمەتى ءۇشىن» اتتى ماراپاتتى گۇلبانۋ قوسىموۆا سەيىلبەك قىزى الەكساندر نيكولايەۆيچ گاركاۆەسكە Türk Dil Kurumu پرەزيدەنتى، ف.ع.دوكتورى، پروفەسسور گۇرەر گۇلسيەۆينىڭ باسقارۋىمەن جۇرگىزىلگەن جيىندا ونلاين رەجيمدە ءوز قولىمەن تابىستادى. جيىننىڭ اشىلۋىنان سوڭ، Türk Dil Kurumu پرەزيدەنتى، ف.ع.دوكتورى، پروفەسسور گۇرەر گۇلسيەۆين ا. ن. گاركاۆەستىڭ ءىرى لينگۆيستيكالىق جانە تاريحي زەرتتەۋلەرى مەن ىرگەلى سوزدىكتەرى تۋرالى جانە ونىڭ ەۆرەي، گرەك، ارميان، لاتىن الفاۆيتتەرى، كيريلليسا جانە تۇركى رۋنيكالىق، قىرىم تاتارلارىنىڭ، تۇركى تىلدەس گرەكتەر-ۋرۋمداردىڭ، قارايتتار مەن قازاقتاردىڭ بىرەگەي ديالەكتىلىك ماتەريالى مەن فولكلورى، سونداي-اق قىرىم تاتار ءتىلى مەن ادەبيەتى بويىنشا وقۋلىقتار مەن قازاق ءتىلى بويىنشا اۋديو قۇرالدار بويىنشا 130-دان استام قىپشاق جازبا ەسكەرتكىشتەرى تۋرالى عىلىمي جاريالانىمدارى تۋرالى بارىنشا جان-جاقتى بايانداي وتىرىپ، تۇركى حالىقتارىنىڭ تاريحىن تەرەڭ زەرتتەۋلەرى ارقىلى كورسەتىپ جۇرگەنى ءۇشىن، تىڭ جاڭالىقتارمەن ءبولىسىپ، تۇركى الەمىنىڭ عىلىمىنا وراسان زور ۇلەسىن قوسىپ جۇرگەنىنە ەرەكشە العىسىن ءبىلدىردى. 

ونلاين رەجيمدەگى كەزدەسۋدە الەكساندر نيكولايەۆيچ گاركاۆەستىڭ كەڭەسىن العان، تاجىريبە جيناعان، عالىممەن بىرلەسە جۇمىس جاساعان، قىزىنداي بولىپ كەتكەن پروفەسسور ءحۇليا چەڭەل-قاساپوعلۇ عالىم تۋرالى قازاق تىلىندە جۇرەك جاردى جىلى لەبىزى مەن پىكىرىن ءبىلدىردى.

ماراپاتتاۋ ءراسىمى احمەت بايتۇرسىن ۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىندا ۇيىمداستىرىلدى. جيىندا ءسوز العان ينستيتۋتتىڭ ديرەكتورى انار فازىلجان مۇرات قىزى، الەكساندر نيكولايەۆيچ گاركاۆەستى بەدەلدى ماراپاتپەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، ۇجىم اتىنان زور دەنساۋلىق تىلەي وتىرىپ، قازاق ءتىل ءبىلىمى مەن الەمدىك تۇركىتانۋ عىلىمىن زەرتتەۋ جولىندا جاڭا شىعارماشىلىق تابىستار تىلەدى.

الەكساندر نيكولايەۆيچ عىلىم الەمىندە باعالاناتىن، تانىمال، ۇلكەن قۇرمەتكە يە تۇلعا. جوعارى كاسىبيلىك، ويلاۋ ەرەكشەلىگى، زەردەلىلىگى اينالاسىنداعىلاردىڭ جاناشىرلىعىن وياتپاۋى مۇمكىن ەمەس. ول شىعارماشىلىق كۇش پەن جىگەرگە تولى، قازاق حالقىنىڭ تاريحي مۇراسىن زەرتتەۋدىڭ كونسەپتۋالدى نەگىزدەرىن جاڭارتۋ مەن جەتىلدىرۋ ۇدەرىسىنە وراسان زور ۇلەس قوسۋدا. كەمەڭگەر عالىمنىڭ تاماشا قاسيەتتەرى ونى ارىپتەستەرى مەن جۇرتشىلىق اراسىندا قۇرمەت پەن بەدەلگە يە بولدى. الەكساندر نيكولايەۆيچ ۇلكەن عىلىمي جەتىستىكتەرمەن، ەلىمىزدىڭ عىلىمى مەن ءبىلىمىنىڭ يگىلىگى ءۇشىن جاسامپاز ەڭبەگىن جالعاستىرىپ كەلە جاتقان، وزىندىك ورنى مەن وزىندىك پىكىرى بار، تۇركىتانۋ عىلىمىنا ءالى دە تىڭ جاڭالىقتار اكەلەر ناعىز عالىمدارىمىزدىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى.

ب.ب. ەشمەتوۆا

احمەت بايتۇرسىن ۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى يسنتيتۋتى